Μπορείς και να το πεις και καλοκαιρινό είδος. Αν και ήρθε στο ζωή μας για να μείνει. Έγινε λογοτεχνία ακριβή. Ακούστηκε ότι και ο Ντοστογιέφσκι στο «Έγκλημα και τιμωρία» αυτό κάνει. Θυμηθήκαμε Πόε, Μπόρχες, Χάισμιθ, επανακυκλοφόρησε άπασα η Άγκαθα Κρίστι και εδώ που τα λέμε είναι και περίτεχνον είδος, και καθρέφτης εποχής και κατασκεύασμα ευφυές. Μια ματιά στα πρόσφατα νουάρ.

Η ξένη πεζογραφία το ξέρουμε, είναι η αγαπημένη σας. Δεν είναι ο καθρέφτης σας, δηλαδή, ουδόλως μας ενοχλεί, μας ανοίγει άλλους ορίζοντες, είναι ένα ταξίδι σε άλλους τόπους, σε άλλους καιρούς, σε άλλα ήθη, σε ήδη αγαπημένους συγγραφείς, έχουν φροντίσει πάντα οι εκδοτικοί, έτσι και το φετινό καλοκαίρι. Με σύγχρονους και επανεκδίδοντας ήδη γνωστούς και κλασικούς. Ό,τι αγαπάτε. Σε καινούργιες μεταφράσεις ή στις δοκιμασμένες παλιές. Από την τελευταία σοδιά τα όσα ακολουθούν.

Δεν διαβάζουμε ειδικά το Καλοκαίρι. Όπως δεν διαβάζουμε και ειδικά το Πάσχα ή ειδικά την Πρωτοχρονιά ή τα Χριστούγεννα, διαβάζουμε ή δεν διαβάζουμε και το ξέρουμε και όσοι διαβάζουμε και όσοι δεν διαβάζουμε αλλά είθισται κάθε τέτοια εποχή επειδή πάμε διακοπές να κάνουμε αφιερώματα, βγαίνουν και αρκετά καινούργια κι οφείλουμε να ενημερώνουμε.

Αυτή τη φορά, η συγγραφέας που έκανε διάσημη τη γενέθλια πόλη της, ένα ψαροχώρι, τη Φιελμπάκα και καθιέρωσε τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία με τα οικογενειακά μυστικά και τους ντεντέκτιβ που αυξάνονται και πληθύνονται από βιβλίο σε βιβλίο, αφού έκανε και την αστυνομικά φεμινιστική της τροχιά, ρίχνει ως βόμβα ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, συνενώνοντας δυο: διότι τι μπορεί να έρθει στο φως όταν μια απλή παρτίδα Monopoly μετατραπεί σε Θάρρος ή Αλήθεια;

Μισέλ Φάις «Η ερευνήτρια», εκδ. Πατάκη. Τέσσερα χρόνια πριν συμπληρωθεί ένας αιώνας από τον θάνατο του σημαντικότερου ίσως συγγραφέα του 20ού αιώνα, αναμφίβολα πάντως του επιδραστικότερου, ο Μισέλ Φάις με την «Ερευνήτρια» ξαναπιάνει το νήμα της αυτοπροσωπογραφίας ενός άλλου. Oικείο αφηγηµατικό κάτοπτρο στην άτυπη τετραλογία του, εξάλλου το συνηθίζει, βιογραφώντας να αυτοβιογραφείται.

«Πρέπει να βρεις έναν τρόπο να ξεχνάς τα τραύματα, να κρατάς τα θαύματα, να εκτιμάς τα θραύσματα σαν να μπορούν, πράγματι, να συγκροτήσουν ένα σύνολο που να βγάζει νόημα». Έγραφε σε ανύποπτο χρόνο – από το δεύτερο κιόλας βιβλίο της η Μαρία Ξυλούρη «Πώς τελειώνει ο κόσμος» εκδ. Καλέντη- θέτοντας ήδη τον θεμέλιο λίθο στο λογοτεχνικό σύμπαν της στο δικό της σημείο – άλεφ διότι η συγγραφέας την είχε εξαρχής αυτή την μαγική δυνατότητα: να ξαναδιαβάσει για μας αλλιώς τη ζωή.

Μπουένος Άιρες, Ισλανδία και Μαγιόρκα, Ελλάδα, Καλιφόρνια, Ρώµη, ο Μπόρχες δηµιουργεί την προσωπική του γεωγραφία από πεζά, στίχους, όνειρα και φωτογραφίες· χαρτογραφεί ένα ταξίδι στο οποίο ο χρόνος είναι ταυτόχρονα πεπερασµένος και άπειρος. Και αποδεικνύει, για άλλη µία φορά, ότι η τέχνη δεν είναι απλώς µια αναπαράσταση της πραγµατικότητας, αλλά ένα αναπόσπαστο κοµµάτι της.

«Στους επιζώντες» το αφιερώνει και δεν αφήνει πέτρα πάνω στην πέτρα. Εξάλλου το δηλώνει από τον τίτλο, απελευθερωμένος ήδη, δεν είναι βέβηλος όχι, δεν έχει σκοπό να σταθεί ούτε απέναντι στον «Μεγάλο ερωτικό» που εκτιμά, ούτε και στον «Μεγάλο Ανατολικό» που θα προτιμούσε να υπογράφει.

Δεν θα μου γινόταν έμμονη ιδέα εάν δεν τους γινόταν έμμονη ιδέα το Πάσχα στο χωριό. Τα έτρεμα τα τσάμικα και τα βεγγαλικά, ποτέ δεν βρήκα του γούστου μου τα σουβλισμένα αρνιά, υπέφερα από τις μπαταριές, και είπα να ψάξω και τους ανθρώπους που μοχθούσαν και θα το αποδείκνυαν εμπράκτως, για να σας ευχηθούμε μαζί.

Υπήρξαν κι οι τρεις, ασυνήθιστοι άνθρωποι. Τόσο ιδιαίτεροι και ταυτοχρόνως τόσο ταπεινοί. Τόσο σταυρωμένοι και ταυτοχρόνως αναστάσιμοι.Στο περιθώριο κάπως και γι' αυτό στο κέντρο, στον πυρήνα της ζωής. “Ανάσταση χωρίς σταύρωση δεν υπάρχει”, το εμπεδώσαμε, κι ένα παιδί πια το 'μαθε, “οι άγιοι των Γραμμάτων μας” και ο ζωγράφος του καθημερινού σταυρωμένου ανθρώπου και του Θεού.

Δυο πράγματα θα θυμόμαστε για πάντα από την Μίλβα. Εκείνα τα μακριά κόκκινα μαλλιά της που ήταν σαν φλόγες και τη σπαστή φωνή της να τραγουδά στα ελληνικά τη «Θάλασσα» του Θάνου Μικρούτσικου. Γιατί έτσι είχε περάσει στη συνείδησή μας η ιταλίδα ντίβα, με τα τραγούδια του Θεοδωράκη και του Μικρούτσικου, να καταλύει τα σύνορα η μουσική, σαν ελληνίδα. Τώρα, η Θάλασσά τους στον ουρανό.

Γιάννης Ευσταθιάδης «Ανοιχτό Μικρόφωνο. Μονόλογοι και ομολογίες», εκδ. Μελάνι. Τρεις σκέψεις καρφώθηκαν κάρβουνα αναμμένα τελειώνοντας το βιβλίο: η ποιητική, μαθηματική, πυκνή σκέψη του Γιάννη Ευσταθιάδη, ο σκουπιδοφάγος με την μορφή της υπερπληροφόρησης- παραπληροφόρησης του διαδικτύου και «Ο Φούνες ο Μνήμων» του Μπόρχες.

Όλα αρχίζουν στην κηδεία της Μόλλυ με την απόλυτη ματαιότητα και την απόλυτη απαξίωση των πάντων. Εκείνη την αίσθηση που σε κάνει ελεήμονα, σοφό, υποχόνδριο ή τρελό. Αναλόγως το υπόβαθρο που διαθέτει ή δεν διαθέτει και την εποχή που διανύει ο καθένας.

Όταν πρωτοεκδόθηκε στα ελληνικά ο Σεμπάστιαν Φίτζεκ μας φαινόταν δυσνόητος και πολύ σκοτεινός. Αργήσαμε πολύ να το καταλάβουμε ότι εκείνο που έκανε ήταν πολύ απλά να παρακολουθεί τα πάντα από ένα διαταραγμένο μυαλό. Έμπαινε μέσα του και σε εκείνο ανέθετε πάντα το ρόλο του αφηγητή. Αυτό κάνει κι εδώ.

Η Αργυρώ Μαντόγλου συνάντησε τον Κοραή στη νιότη του μια μέρα με χιονιά στο Άμστερνταμ, όταν τρέχοντας να βρει καταφύγιο βρέθηκε μπροστά στην πλακέτα που υπάρχει στο σπίτι του, όπου έγραφε στα ελληνικά: «εδώ έζησε ο Αδαμάντιος Κοραής ο Μέγας Διδάσκαλος του Γένους».

Μέσα στην εκδοτική πληθώρα αυτού του εορταστικού έτους για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ξεχωρίσαμε κάποια από τα βιβλία που αξίζει να διαβαστούν για να μας ταξιδέψουν στην Ελλάδα του 1821. Κάθε εκδοτικός οίκος που σέβεται τον εαυτό του έχει φροντίσει για αυτό.

Το Liberal γιορτάζοντας την ημέρα της ποίησης παρουσιάζει το ποιητικό σύμπαν του Μανόλη Πρατικάκη με αφορμή την καινούργια ποιητική του σύνθεση η οποία θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Αρμός, φέρνοντας το 1821 στα καθ? ημάς, με τον τίτλο «Οι Rolling Stones στα Δερβενάκια».

Τα «Μαλαματένια λόγια» είναι η αυτοβιογραφία του Μάνου Ελευθερίου, όπως την αφηγήθηκε ο ίδιος ο ποιητής σε δύο ανθρώπους που εκτιμούσε και αρθρογραφούν χρόνια για τη μουσική: Στον φιλόλογο και ποιητή Σπύρο Αραβανή και στον πολιτικό επιστήμονα Ηρακλή Οικονόμου. Η έκδοση περιλαμβάνει, εκτός από την αυτοβιογραφική αφήγηση του Μάνου Ελευθερίου, ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, χειρόγραφα και αποσπάσματα από τα ημερολόγιά του.

Ο Ράγκναρ Γιόνασον θεωρείται το νέο αστέρι της αστυνομικής λογοτεχνίας. Οι Times τον τοποθετούν ανάμεσα στους 100 κορυφαίους νουάρ μυθιστοριογράφους μετά το 1945. Τον καθιέρωσε «Το Σκοτάδι» που έχει γίνει παγκόσμιο best seller. Είναι το πρώτο του βιβλίο μεταφρασμένο στα ελληνικά όπου ο Ράγκναρ Γιόνασον αποδεικνύοντας ότι το νουάρ είναι ζωντανός οργανισμός που μεταλλάσσεται ακολουθώντας την εποχή και ανατρέπει όλα τα δεδομένα.

«Τα λάθη τραβάνε όμως τις δικές τους τεθλασμένες γραμμές, μέχρι που ανάμεσά τους αρχίζει να σχηματίζεται ένας χάρτης. Πολλές φορές αργώ να καταλάβω ότι μόνο σ' αυτόν θέλω να χαθώ, γιατί είναι ο δικός μου». Μολονότι επιμένει ο συγγραφέας Μίνως Ευσταθιάδης για το «Κβάντι» ότι είναι «το βιβλίο της Αφρικής», διαθέτει εντούτοις όλες τις φίνες λογοτεχνικές εμμονές του και όλες της αρετές του:

Ο Λόρενς Φερλινγκέτι, ο ζωντανός θρύλος του Σαν Φρανσίσκο, πέθανε αφήνοντας έργο τεράστιο και φανατικούς αναγνώστες και φίλους στην πατρίδα μας σε ηλικία 102 χρονών (τον άλλο μήνα, στις 24 Μαρτίου θα ήταν τα γενέθλιά του).

«Τα δεκατρία προβλήματα» της Άγκαθα Κρίστι είναι η γέννηση της Μις Μαρπλ. Δεκατρία αστυνομικά μυστήρια που επιλύει η καλοκάγαθη γιαγιά κατ? εικόνα και ομοίωση της προ-γιαγιάς της. Και τα δεκατρία αστυνομικά διηγήματα κατ' ουσίαν υπήρξαν η δοκιμή για τα υπέροχα αστυνομικά της μυθιστορήματα με ηρωίδα την δαιμόνια ηλικιωμένη κυρία.

Ο «Φύλακας στη σίκαλη» που αμφισβητούσε τους κανόνες, εκδόθηκε το 1951, μεταφράστηκε σε όλο τον κόσμο, λατρεύτηκε από την κριτική και το αναγνωστικό κοινό, μεγάλωσε και μεγαλώνει γενιές εφήβων, έκανε τον συγγραφέα του Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ, διάσημο και ταυτοχρόνως ερημίτη, να πάρει των ομματιών του.

Υπήρξε μια από τις πιο αινιγματικές φυσιογνωμίες της λογοτεχνίας. Ο Τζ. Ντ. Σάλιτζερ, ο αμερικανός συγγραφέας που διακρίθηκε σε νεαρή ηλικία, πέρασε παραπάνω από μισόν αιώνα ζωής σε απομόνωση. Άφησε πίσω του το θρυλικό μυθιστόρημα «Ο φύλακας στη σίκαλη» που μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1978 και επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη, μίλησε για τελευταία φορά στο περιοδικό The New Yorker το 1965 και από τότε σιωπή.