Tην οικονομική ελευθερία, όπως επισημαίνουν οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι με προεξάρχοντα τον Φρίντριχ Χάγιεκ, την θέλουμε και τη χρειαζόμαστε κυρίως για όσα δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Σε κανονικές συνθήκες, για εκείνα τα πειράματα που θα δημιουργήσουν ένα καλύτερο προϊόν, μια καλύτερη υπηρεσία, έναν φθηνότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο για να καλύπτουμε τις ανάγκες μας, να ικανοποιούμε τις επιθυμίες μας, να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη.

Αυτή τη στιγμή, από ό,τι φαίνεται, ολόκληρη η συζήτηση για την πορεία της ελληνικής οικονομίας περιστρέφεται γύρω από το πώς θα αξιοποιηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια και η δημοσιονομική χαλαρότητα που βρέθηκαν μπροστά μας λόγω πανδημίας. Από μία φιλελεύθερη προσέγγιση, η συζήτηση αυτή είναι δευτερεύουσας σημασίας. Οι φιλελεύθεροι, σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής, έχουν μία έμφυτη τάση προς την αυτορρύθμιση της αγοράς.

Ο ΟΟΣΑ σίγουρα δεν εντάσσεται στους οργανισμούς που υποστηρίζουν τον άκρατο καπιταλισμό και τον (μακρυά από ?μας) νεοφιλελευθερισμό. Όμως, στην πρόσφατη μελέτη του για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας με τίτλο “OECD Economic Surveys: Greece 2020” οι μεταρρυθμίσεις που προτείνει συντάσσονται με το κυρίαρχο αφήγημα των εν ελλάδι φιλελευθέρων.

Στα πρώιμα στάδια του lockdown, o James Kirkup του Social Market Foundation έγραψε ένα άρθρο στο οποίο διατύπωσε την ερώτηση: “Θα σκοτώσει η πανδημία τον φιλελευθερισμό;” (“Will the pandemic kill off libertarianism?”). Υποστήριξε πως η ανάγκη για lockdown καταρρίπτει - ή τουλάχιστον υπονομεύει σοβαρά - τη φιλελεύθερη εικόνα για την ανθρώπινη εικόνα της αγαθής προαίρεσης και της λογικής

Αύριο, Τετάρτη 8 Ιουλίου, το ΚΕΦίΜ θα παρουσιάσει τα ευρήματα της μεγάλης δημοσκόπησης που διεξήγαγε με τη MARC με θέμα το πώς οι Ελληνίδες και οι Έλληνες βλέπουν την Επανάσταση του 1821. Θα αποφύγω τον πειρασμό να κάνω spoilers - το μόνο που θα πω είναι πως τα αποτελέσματα έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σε αρκετά σημεία διαφέρουν σημαντικά από το τι θα περίμενε κανείς.

Το Σάββατο κυκλοφορεί μαζί με τον Φιλελεύθερο ένα βιβλίο με τίτλο «Ισλαμικά θεμέλια μιας ελεύθερης κοινωνίας». Είναι αλήθεια ότι είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς για τέτοια «απαγορευμένα θέματα» στις μέρες μας. Οι άνθρωποι κατανοούν πιο εύκολα το καλό απέναντι στο κακό και αδυνατούν να δουν ότι ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο υπάρχει και το γκρίζο. Προκόψαμε στο παρελθόν όταν «διαβάζαμε» άριστα το περιβάλλον μας…

Ένα από τα πιο επιτυχημένα αποφθέγματα της Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν ότι δεν υπάρχει δημόσιο χρήμα, μόνο χρήμα φορολογουμένων. Για να δικαιολογηθεί η κρατική δαπάνη των χρημάτων των φορολογουμένων σε μία έκτακτη περίοδο, όπως η σημερινή, δεν χρειάζεται να είναι κανείς κεϋνσιανός. Όλα τα είδη των φιλελευθέρων αναγνωρίζουν ότι σε τέτοιες περιόδους το κράτος έχει ρόλο και μπορεί να παρέμβει στην οικονομία προκειμένου να εξασφαλίσει τη σταθερότητα.

Οι επίπονες μεταρρυθμίσεις στη φορολογία, στο ρυθμιστικό πλαίσιο και τα εργασιακά είναι ένα πάγιο φιλελεύθερο αίτημα. Δυστυχώς, οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι αρκετά περίπλοκες και φέρουν μαζί τους σημαντικό πολιτικό κόστος, γεγονός που καθιστά την καθυστέρησή τους αναμενόμενη.

Σε περιόδους κρίσης οι θεωρίες συνωμοσίας και οι ψευδοεπιστημονικές αναλύσεις στα κοινωνικά δίκτυα γνωρίζουν μεγάλη άνθιση. Στις 5 Μαΐου, το πανεπιστήμιο του Σικάγο δημοσίευσε τα αποτελέσματα τριών επιμέρους ερωτήσεων που τέθηκαν σε κορυφαίους οικονομολόγους με θέμα την πανδημία και την παγκόσμια οικονομία.

Ποιος ευθύνεται για όλες τις κρίσεις πέρα από αυτή του COVID-19; Φυσικά οι νεοφιλελεύθεροι. Όμως, οι κεϋνσιανές λύσεις στις κρίσεις του 21ου αιώνα αγνοούν τρία προφανή προβλήματα. Είναι δύσκολο να κινητοποιηθούν άνθρωποι γύρω από παλιές ιδέες. Τα λάθη που αποκαλύφθηκαν το 1970 δεν εξαφανίστηκαν. Και, το πιο σημαντικό, δεν έχουν να πουν τίποτα για το σημαντικότερο πρόβλημα: Την περιβαλλοντική κρίση.

Η ελπίδα που ενώνει σήμερα τους αντικαπιταλιστές σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ότι η κρίση που προκάλεσε ο κορονοϊός θα σημάνει το πολυαναμενόμενο τέλος του καπιταλισμού. Οι αντικαπιταλιστές διανοούμενοι στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και παντού αλλού αναμασούν τα ίδια επιχειρήματα.

Η ελληνική αριστερά έχει μία εμμονή με τον Μίλτον Φρίντμαν. Για αυτήν, ο νομπελίστας και ίσως επιδραστικότερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα είναι κόκκινο πανί, η προσωποποίηση όλων των κακών του καπιταλισμού και των αγορών. Ο Φρίντμαν, άλλωστε, δεν ήταν ποτέ απολογητικός στην υπεράσπιση της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είχε πει το περίφημο “τίποτα δεν είναι σίγουρο στη ζωή, μόνο ο θάνατος και οι φόροι”. Το τι ακριβώς συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια οικονομία θα το μάθουμε σε μερικούς μήνες. Σήμερα, τη στιγμή που τα κράτη και η παγκόσμια κοινότητα παλεύουν με τον θάνατο και την επιδημία, πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται τι θα κάνουν με τους φόρους. 

Ευτυχώς οι φιλελεύθερες αντιλήψεις κυβερνούν την κοινωνία στις δύσκολες ώρες και, θέλω να πιστεύω, θα καθοδηγήσουν την οικονομία την επόμενη μέρα. Δεν είναι εύκολο. Και οι διαφωνίες, όπως αναμένει κανείς στις ανοικτές κοινωνίες, είναι πολλές, δυσάρεστες και δυστυχώς θα έχουν θύματα.

To κράτος πρέπει να μεριμνά για την υγεία των πολιτών, όπως ορίζει άλλωστε το Σύνταγμα. Πρόκειται για ένα είδος θεσμοποιημένης αλληλεγγύης, υπηρεσίες υγείας που πληρώνονται από τη γενική φορολογία για όσους έχουν ανάγκη. Οι φιλελεύθερες αρχές υπό κανονικές συνθήκες όχι μόνο δεν αποκλείουν, αλλά, αντιθέτως, ευνοούν κάτι τέτοιο.

Τριάντα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση, η Λιθουανία είναι πολύ διαφορετική: πιο ελεύθερη, πιο ευημερούσα, και πιο ασφαλής από ποτέ άλλοτε τα τελευταία 300 χρόνια. Απαλλάχθηκε από το σφυροδρέπανο της σχεδιασμένης οικονομίας, έλιωσε τα αγάλματα του Λένιν για να φτιάξει κουτάκια για Coca-Cola και τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να είναι καλύτερα.

Πέρα από την ανησυχία για τους γείτονες, τους φίλους, τις οικογένειές μας και την ανθρωπότητα, εννοείται πως η τρέχουσα πανδημία και οι αντιδράσεις των ατόμων, των οικογενειών, των κοινοτήτων και των κυβερνήσεων θέτουν προκλήσεις στους στοχαστές από διαφορετικές πολιτικές και οικονομικές παραδόσεις, και ιδίως τους κλασικούς φιλελευθέρους.

Φιλελευθερισμός και ατομική ευθύνη πάνε χέρι χέρι εξορισμού. Θεωρώ δεδομένο ότι οι περισσότεροι αναγνώστες του Liberal δρουν υπεύθυνα και μένουν σπίτια τους αν μπορούν και οι συνθήκες τους το επιτρέπουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι επειδή κλειστήκαμε στα σπίτια μας πως θα πρέπει να είμαστε κολλημένοι στο Facebook ή την τηλεόραση. Στο πνεύμα αυτό προτείνω πέντε εναλλακτικές που συνδυάζουν φιλελευθερισμό, γνώση και ψυχαγωγία.

Ανασφάλεια, αλλά και αισιοδοξία. Αύξηση του ποσοστού των πολιτών που δηλώνουν ότι τα καταφέρνουν οικονομικά. Αυτά περιλαμβάνονται στα συμπεράσματα της πανελλαδικής δημοσκοπικής έρευνας «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» της διαΝΕΟσις, που διεξήχθη για πέμπτη χρονιά τον περασμένο Νοέμβριο- Δεκέμβριο σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών MARC.

Κινητικότητα παρατηρείται στον εν Ελλάδι φιλελεύθερο χώρο. Στις 21 Μαρτίου θα πραγματοποιηθεί το πρώτο Συνέδριο των Ελεύθερων Νέων, ενώ στις 22 Μαρτίου θα λάβει χώρα στην Αθήνα η δεύτερη Συνδιάσκεψη της Φιλελεύθερης Νεολαίας όπου θα παρευρεθούν προσωπικότητες του φιλελεύθερου χώρου.

Υπάρχουν τεσσάρων ειδών πολιτικές παρατάξεις, κατά σειρά προτίμησης: πρώτον, οι φιλελεύθερες, οι οποίες ακολουθούν φιλελεύθερη πολιτική. Η πολιτική τους επιτυγχάνει και ο έπαινος αποδίδεται στον φιλελευθερισμό. Δεύτερον, οι σοσιαλιστικές, οι οποίες εφαρμόζουν σοσιαλιστική πολιτική. Η πολιτική τους αποτυγχάνει και η κατηγορία αποδίδεται στον σοσιαλισμό. Τρίτον, οι «σοσιαλιστικές» παρατάξεις, οι οποίες στην πράξη ακολουθούν φιλελεύθερη πολιτική.

Αύριο στον Φιλελεύθερο θα κυκλοφορήσει για πρώτη φορά στα ελληνικά το σημαίνον ντοκιμαντέρ του Μίλτον Φρίντμαν (Νόμπελ Οικονομικών 1976) με τίτλο «Ελευθερία της Επιλογής» (Free to Choose). Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αποτελείται από 10 μέρη τα οποία οι αναγνώστες της εφημερίδας θα έχουν τη δυνατότητα να προμηθευτούν τις προσεχείς εβδομάδες.

Στα κρυφά σχολειά της αριστεράς οι καθοδηγητές δίδασκαν τους μικρούς κομμουνιστές ότι ο τελευταίος καπιταλιστής θα κρεμαστεί από τα έντερα του τελευταίου γραφειοκράτη. Στην εποχή του ερυθρού καπιταλισμού του Πεκίνου είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς ποιος είναι ο καπιταλιστής και ποιος ο γραφειοκράτης. Αυτός που θέλει πάντως να διορίσει 3-4 χιλιάδες δικαστικούς για να αλλάξει την… Δικαιοσύνη, γραφειοκράτης είναι σίγουρα. Μάλλον θα πεθάνει πρώτος… 

Οι φιλελεύθεροι «κτίζουν» τη δική τους βιβλιοθήκη. Μαζί με τον Φιλελεύθερο αυτό το Σαββατοκύριακο 15-16 Φεβρουαρίου κυκλοφορεί το βιβλίο «Διεξάγοντας τον πόλεμο των ιδεών» του John Blundell.