Η ελληνική αριστερά έχει μία εμμονή με τον Μίλτον Φρίντμαν. Για αυτήν, ο νομπελίστας και ίσως επιδραστικότερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα είναι κόκκινο πανί, η προσωποποίηση όλων των κακών του καπιταλισμού και των αγορών. Ο Φρίντμαν, άλλωστε, δεν ήταν ποτέ απολογητικός στην υπεράσπιση της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Επειδή μάλιστα ήταν και χαρισματικός ομιλητής και συγγραφέας, η επιρροή του στο παγκόσμιο κλίμα των ιδεών ήταν τεράστια.
Ένα ρητό του όμως είναι το πιο μισητό και παρεξηγημένο από την αριστερά: “Μόνο μία κρίση, πραγματική ή θεωρούμενη, παράγει πραγματική αλλαγή. Όταν συμβεί αυτή κρίση, οι δράσεις που λαμβάνονται εξαρτώνται από τις ιδέες που επικρατούν γύρω της. Αυτός, πιστεύω, είναι ο κύριος ρόλος μας: να δημιουργούμε εναλλακτικές πολιτικές, να τις κρατάμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι τη στιγμή που το πολιτικά απίθανο θα γίνει πολιτικά αναπόφευκτο.”
Διάφοροι αριστεροί, όπως η Ναόμι Κλάιν και οι ακραίοι ακόλουθοί της, νόμιζαν ότι ο Φρίντμαν εκφράζει με αυτό το ρητό μία θετική τοποθέτηση του Φρίντμαν έναντι των κρίσεων. Ότι, δηλαδή, ο Φρίντμαν τις ήθελε τις κρίσεις για να μπορέσει να εφαρμόσει τις “αντιλαϊκές” του πολιτικές. Στην πραγματικότητα, ο Φρίντμαν είναι περιγραφικός και αυτό που περιγράφει είναι μία σημαντική διαπίστωση χωρίς ιδεολογική φόρτιση. Η θεώρηση του Φρίντμαν είναι τόσο ισχυρή δύσκολα μπορεί κανείς να τη διαψεύσει. Μας βοηθά να καταλάβουμε τον ρόλο των ιδεών σε ένα μακροσκοπικό επίπεδο, απομακρυσμένο από την καθημερινότητα που μας κάνει μυωπικούς. Οι διαθέσιμες ιδέες ήταν εκείνες που μπόλιασαν την Αμερικανική, τη Γαλλική, την Ελληνική, ακόμα και την Οκτωβριανή Επανάσταση. Αντίστοιχα, είναι συχνό φαινόμενο αντίστοιχες μεταβολές να συμβαίνουν και μετά από οικονομικές κρίσεις, όπως το μεγάλο κραχ, η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 70 ή ακόμα και η μεγάλη ύφεση του 2008. Κάθε κρίση, για να μην συνοδευτεί από τη βεβαιότητα της επανάληψης, χρειάζεται και μία προσαρμογή του κυρίαρχου αφηγήματος, είτε αυτό αφορά την πολιτική είτε την οικονομική πραγματικότητα.
Σήμερα η χώρα μας δοκιμάζεται από μία μεγάλη κρίση. Η κρίση αυτή ξεκίνησε ως υγειονομική και σύντομα μετεξελίχθηκε σε οικονομική. Μέσα σε αυτή την κρίση υπήρξε και θα συνεχίσει να υπάρχει πραγματική αλλαγή. Για παράδειγμα, η γενναία μεταρρύθμιση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης που μέσα σε λίγες μέρες ψηφιοποίησε σημαντικότατες υπηρεσίες που για δεκαετίες ταλαιπωρούσαν τους Έλληνες πολίτες χωρίς κανέναν απολύτως ουσιαστικό λόγο. Η ύπαρξη όμως ενός Μητσοτάκη στην ηγεσία της κυβέρνησης και ενός Πιερρακάκη στο αντίστοιχο υπουργείο δεν είναι ουρανοκατέβατη. Είναι το αποτέλεσμα πολιτικών, οικονομικών και ιδεολογικών διεργασιών που συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο κ. Μητσοτάκης είτε ήταν προοδευτικός είτε συντηρητικός, πως οι πιθανότητες του να γίνει πρωθυπουργός θα ήταν έτσι κι αλλιώς μεγάλες. Εδώ όμως έρχεται η σοφή ρήση του Φρίντμαν να μας υπενθυμίσει ότι το περιεχόμενο, δηλαδή οι ιδέες, έχουν μεγαλύτερη αξία από το περιτύλιγμα. Μπορεί ο εκάστοτε πολιτικός να μην φανεί ποτέ αντάξιος των προσδοκιών του κόσμου και των υποστηρικτών του. Όμως, από το 2015 μέχρι και σήμερα, ο ελληνικός λαός συνεχώς εκφράζει ένα μεγάλο απωθημένο για εκσυγχρονισμό και μεγαλύτερη ελευθερία. Από την εκλογή του "νεοφιλελεύθερου" Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ, μέχρι τις δημοσκοπήσεις για την ιδεολογική τοποθέτηση των Ελλήνων και από τη μεγάλη ήττα της ριζοσπαστικής αριστεράς στις τελευταίες εκλογές μέχρι και τον σεβασμό που δείχνουν οι πολίτες σήμερα σε κανόνες ανεπανάληπτης αυστηρότητας, προκύπτει η πραγματική δικαίωση του Φρίντμαν. Οι ιδέες που επικρατούν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι η κυριότερη πηγή αισιοδοξίας για το μέλλον.
