Η κίνηση της Τουρκίας να ενεργοποιήσει το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο δημιουργεί κάποια νέα δεδομένα.

Τα πάντα πλέον είναι ανοικτά μετά την προσάρτηση του 18% του ουκρανικού εδάφους. Το λιγότερο πιθανό σενάριο είναι να συμβιβαστεί η Ουκρανία με τον εδαφικό της ακρωτηριασμό.

Η Τουρκία ψάχνει να νομιμοποιήσει μια ενδεχόμενη ενέργεια σε βάρος της Ελλάδος με προληπτικό μάλιστα χαρακτήρα.

Από την οικονομία ως την ενέργεια και τη διαμεσολάβηση στο Ουκρανικό, οι στρατηγικές σχέσεις Αγκύρας - Μόσχας διευρύνονται συνεχώς. Στόχος του Ερντογάν να πεισθεί η Δύση πως αν δεν τον ικανοποιήσει, θα στραφεί ολοκληρωτικά στη ρωσική αγκαλιά. Το λάθος των Δυτικών; Ότι όσο περισσότερο χώρο του δίνουν, τόσο περισσότερο θα μπορεί να παίζει με τις ανασφάλειές τους.

Τα ελληνοτουρκικά έχουν μπει σε μια νέα, πιο επικίνδυνη φάση. Η Ελλάδα είναι ο «βολικός» εχθρός για το τουρκικό καθεστώς, ο οποίος έχει αρχίσει να λαμβάνει μόνιμα χαρακτηριστικά. Ενόψει και των τουρκικών εκλογών, η δαιμονοποίησή της θα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο βάρος και γύρω από αυτήν ο Ερντογάν θα χτίζει συνεχώς αφηγήματα: Κοινός τους παρονομαστής ότι οι Έλληνες θέλουν το κακό της Τουρκίας εξ ονόματος των Δυτικών.

Τα μηνύματα που έλαβε ο Ερντογάν τόσο από Αμερικανούς, όσο και από Ευρωπαίους και το γεγονός ότι γεωτρήσεις σε περιοχές ελληνικών συμφερόντων δεν θα έμεναν αναπάντητες, καθόρισαν την επιλογή του οι έρευνες να ξεκινήσουν στα ανοικτά της Αττάλειας. Είναι ωστόσο η αρχή μιας μακράς διαδικασίας ερευνητικών γεωτρήσεων. Τα επικίνδυνα για την Ελλάδα σενάρια παραμένουν στο τραπέζι. Ο Ερντογάν θα βρίσκεται σε ένα συνεχές ανατολίτικο παζάρι.

Ας μην έχουμε την ψευδαίσθηση ότι θα αλλάξει η γερμανική πολιτική απέναντι στην Τουρκία. Η μόνη σοβαρή προοπτική στην οποία μπορούμε να επενδύσουμε είναι η πολιτική κατευνασμού του Βερολίνου έναντι της Άγκυρας να εμπλουτιστεί με ισχυρές δόσεις πολιτικής αρχών. Όπως αυτή που επικαλέστηκε τη Παρασκευή η Μπέρμποκ προς την Τουρκία. Και ένα πολύ καλό επιχείρημα για την Ελλάδα είναι όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, καθώς και ότι η Γερμανία με τη πολιτική που ακολούθησε όλα τα τελευταία χρόνια, και τις μεγάλες αλληλεξαρτήσεις που δημιούργησε με τη Μόσχα, έθρεψε τη ρωσική αρκούδα.

Δεν αρκούν από μόνες τους οι καταδικαστικές δηλώσεις των συμμάχων μας κατά της προκλητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας. Η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας δεν αμφισβητούνται, τουίταρε χθες ο γερμανός πρέσβης στην Αθήνα. Αλλά ας είμαστε ρεαλιστές, η Γερμανία δεν θα κάνει πίσω ως προς την πώληση των έξι υποβρυχίων στην Τουρκία. Η λαλίστατη κάποτε από τα έδρανα της αντιπολίτευσης Αναλένα Μπέρμποκ, δεν έχει πάρει θέση για το θέμα. Εκεί που η Αθήνα μπορεί και πρέπει να επιβάλει ένα πλαίσιο είναι εντός του Κογκρέσου σε σχέση με την αναβάθμιση και πώληση των F-16.

Ο Ερντογάν είναι κερδισμένος στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ. Και αυτό θα το «πουλήσει» στο εσωτερικό του, λέγοντας ότι παρέμεινε μέχρι τέλους αδιάλλακτος και υποχρέωσε Σουηδία και Φιλανδία να κάνουν παραχωρήσεις έναντί του. Έχει επίσης να υποστηρίζει ότι κατάφερε αυτό που ο Μπάιντεν υποτίθεται ότι ήθελε να αποφύγει, δηλαδή μια συνάντηση μαζί του.

Το νούμερο «ένα» θέμα που απασχολεί την τουρκική ηγεσία όσον αφορά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, είναι κατά πόσο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα καταφέρει να συναντηθεί με τον Τζο Μπάιντεν. Μια τέτοια, έστω ολιγόλεπτη, συνάντηση, από την οποία είναι αμφίβολο αν ο Τούρκος ηγέτης θα αποκόμιζε σημαντικά οφέλη, εντούτοις θα τον βοηθούσε στο μέτωπο της εσωτερικής πολιτικής. Στην ουσία, θα τη χρησιμοποιούσε για να εμφανιστεί ότι ξεκίνησε να συνομιλεί εκ νέου με τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών και μάλιστα με τους δικούς του όρους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύεται για πολλοστή φορά κατώτερη των περιστάσεων σε σχέση με την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο, καθώς επιβεβαιώνονται οι φόβοι, ότι ακόμα και να αρθεί το βέτο της Βουλγαρίας για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας, η υποψηφιότητα των χωρών της περιοχής δεν πρόκειται να προχωρήσει. Εδώ και καιρό Μόσχα κι Άγκυρα καραδοκούν. Δεν είναι τυχαία τα όσα συνέβησαν στην Βουλγαρία, όπου η Ρωσία ασφαλώς χαίρεται με την κατάρρευση της κυβέρνησης. Ποιος άλλος όμως ωφελείται από μια τέτοια εξέλιξη; Η Τουρκία.

Τέσσερα είναι τα πιθανά σενάρια μιας ελληνοτουρκικής κρίσης φέτος το καόκαίρι. Κοινός παρονομαστής, η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, ενώ αναλόγως την κλιμάκωση, μπορεί να δούμε από προσπάθεια διεξαγωγής ερευνών στο τρίγωνο Καρπάθου -Κρήτης - Καστελόριζου και ενεργοποίηση του τουρκολιβυκού συμφώνου, έως επιχείρηση διάσωσης από την τουρκική ακτοφυλακή μεταναστών που θα έχει η ίδια μεταφέρει σε ελληνική βραχονησίδα, ακόμη και απόπειρα κατάληψης κάποιας βραχονησίδας. Ο Ερντογάν στήνει μεθοδικά και με σχέδιο μια παγίδα. Το ερώτημα είναι πως θα αποφύγει η Ελλάδα να πέσει μέσα.

Βλέπουν και οι δύο τη Δύση ως αντίπαλο, που βρίσκεται σε καθοδική τροχιά, λειτουργεί με παρωχημένο μοντέλο και επιτρέπει σε περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Τουρκία, να προβάλουν τις θέσεις τους με τρόπο επιθετικό και οπωσδήποτε αναθεωρητικό. Κοινή τους πεποίθηση είναι ότι η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, η οποία εδραιώθηκε μεταψυχροπολεμικά, πλέον κλονίζεται. Πούτιν και Ερντογάν θεωρούν πως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή, δεδομένου ότι ο κόσμος μας βρίσκεται σε φάση μετάβασης.

Η Ρωσία και οι Φρουροί της Επανάστασης, η πιο συντηρητική και εξτρεμιστική δύναμη εντός του Ιράν, ένα κράτος εν κράτει, λειτουργούν εδώ και χρόνια ως συγκοινωνούντα δοχεία. Μεταξύ τους υπάρχουν σχέσεις εμπιστοσύνης. Μια ερμηνεία είναι ότι το Κρεμλίνο ενεργοποίησε τα ερείσματα που έχει σε κάποιους θύλακες των Φρουρών, οι οποίοι ευθύνονται για την πειρατεία στα δύο ελληνικά τάνκερ, ως αντίποινα για την προ μηνός κατάσχεση του ρωσικού πλοίου Pegas με ιρανικό αργό στα ανοικτά της Εύβοιας.

Είναι πρόδηλο ότι η Τουρκία έχει ενοχληθεί σφόδρα από την επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ και την αναφορά του στο ζήτημα των τουρκικών F16. Το μήνυμα που στέλνει η δήλωση Ερντογάν «για εμένα δεν υπάρχει πια Μητσοτάκης», είναι ότι εφόσον ο Πρόεδρος δεν μιλάει μαζί του, σταματά κάθε επικοινωνία και σε κατώτερο επίπεδο. Στο πρώτο και καλό σενάριο, μίλησε το θυμικό του Ερντογάν και ενδεχομένως να υπάρξει εκ νέου επικοινωνία των δύο ηγετών. Στο δεύτερο και κακό σενάριο, ίσως ο Ερντογάν να μην μείνει σε κλιμάκωση της ρητορικής.

Η Τουρκία κινείται για μια ακόμη φορά στην κόψη του ξυραφιού, στέλνοντας από προχθές αμφίσημα αλλά πάντως αρνητικά μηνύματα για το ενδεχόμενο ένταξης Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Στον πόλεμο στην Ουκρανία η συνοχή της Δύσης δοκιμάζεται, η Ρωσία δεν απομονώνεται όπως θα έπρεπε, η Τουρκία καιροφυλακτεί, ενώ οι ευρωπαϊκές οικονομίες κλονίζονται. Συνεπώς, η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον γίνεται σε μία πολύ κρίσιμη καμπή.

Ο παροξυσμός που ξεκίνησε πριν από ένα και πλέον μήνα στη Δύση για την καθοριστική ενάτη Μαΐου καλλιέργησε μεγάλες προσδοκίες για την ημέρα. Ο Πούτιν αρέσκεται στο να δημιουργεί ένα μυστήριο γύρω από τα πρόσωπα και τις προθέσεις του, καθώς του αρέσει να ασχολείται όλος ο πλανήτης μαζί του. Τη στιγμή δηλαδή που όλοι περιμένουν να δείξει ένα στίγμα των προθέσεων του, εκείνος να κάνει κάτι διαφορετικό.

Πολύ πιθανό να δούμε σύντομα τη Τουρκία να πιέζει ξανά για «λύσεις» στα ενεργειακά ή να αποστέλει ερευνητικά σκάφη σε διαφιλονικούμενες περιοχές μεταξύ Καστελόριζου - Κρήτης ή και εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Το καλοκαίρι ίσως να μην έχουμε ήρεμα νερά σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο. Τα πρώτα δείγματα αυτής της συμπεριφοράς τα είδαμε προ ημερών, με την Αγκυρα, να υπενθυμίζει οτι οι αξιώσεις της δεν έφυγαν ποτέ από το τραπέζι, εκφράζοντας ταυτόχρονα δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι εκκρεμεί το ραντεβού Ερντογάν - Μπάιντεν, τον οποίο ωστόσο ο Μητσοτάκης θα δει στις 16 Μαΐου.

Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διαρκέσει αρκετά. Ο λόγος είναι ότι η ρωσική ηγεσία δεν μπορεί να οδηγηθεί σε διαπραγμάτευση με την ουκρανική κυβέρνηση, αν πρώτα δεν έχει καταφέρει κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που έχει κατορθώσει μέχρι σήμερα. Τα σενάρια για επέκταση των ρωσικών επιχειρήσεων προς την Υπερδνειστερία είναι ακόμα πιο ανησυχητικά.

Η απώλεια του καταδρομικού Moskva, όσο και αν η Ρωσία θέλει να την αποδώσει σε εσωτερικό ατύχημα, συνιστά μεγάλη ήττα για τη Μόσχα. Επρόκειτο για ένα από τα πιο εμβληματικά ρωσικά πλοία, συντόνιζε τις θαλάσσιες επιχειρήσεις στη Μαύρη Θάλασσα και συμμετείχε σε πολλές από τις ρωσικές επιχειρήσεις των τελευταίων ετών. Ένα είναι βέβαιο. Το πλήγμα γοήτρου αλλά και αποδυνάμωσης του ρωσικού στόλου φέρνει τον Πούτιν σε πολύ δύσκολη θέση.

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, υπάρχει στο τραπέζι το ενδεχόμενο χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής. Αν ο Πούτιν είχε καταφέρει τις στρατηγικές του επιδιώξεις με μία γρήγορη στρατιωτική νίκη, δε θα πηγαίναμε ούτε σε plan B, ούτε σε plan C. Τώρα είναι υποχρεωμένος να κοιτάξει εναλλακτικά πλάνα με ακόμα χειρότερες μεθόδους και πρακτικές από πλευράς Ρωσίας, μόνο και μόνο για να καταφέρει, αυτό που ο ίδιος έθεσε ως στόχο και δεν τον έχει καταφέρει. 

Υπάρχει μία αυξανόμενη πίεση προς τον Μπάιντεν να αναλάβει δράση, η οποία είναι αποτέλεσμα τόσο των απάνθρωπων και βίαιων εικόνων που φτάνουν στις οθόνες μας, όσο και του γεγονότος πως η Ρωσία φαίνεται να μην καταφέρνει στρατιωτικά να επιτύχει τους στρατιωτικούς σκοπούς της. Αποτέλεσμα να αναρωτιούνται στην Αμερική, για ποιον λόγο οι ΗΠΑ δεν επεμβαίνουν με τέτοιο τρόπο, ώστε η Ουκρανία να κερδίσει ακόμα και τον πόλεμο. Σύμφωνα με το σκεπτικό που κερδίζει έδαφος στις ΗΠΑ, η Ουκρανία δεν έχει να φοβηθεί το παραμικρό από τη Ρωσία.

Η αυριανή συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν γίνεται εν μέσω μιας ρευστής συγκυρίας ανατροπών για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας. Σε αυτό το περιβάλλον δημιουργούνται κάποιες νέες συνθήκες που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαν να δώσουν ένα άλλο «αέρα» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, χωρίς να έχουμε την παραμικρή ψευδαίσθηση ότι η συνάντηση θα τις βάλει σε άλλη ρότα ή ότι η Άγκυρα θα διαφοροποιήσει την αναθεωρητική της πολιτική.

Διαπραγμάτευση για λίγες ώρες και πόλεμος για όλη την υπόλοιπη ημέρα. Αυτή είναι η εικόνα από τον πόλεμο της Ουκρανίας, όπου οι συνομιλίες γίνονται εν μέσω βομβών, χωρίς κατάπαυση του πυρός, όπως είθισται σε πολεμικές συγκρούσεις. Στο επιχειρησιακό σκέλος, η στρατηγική της Ρωσίας που εστιάζεται προς ώρας στην κατάληψη της Μαριούπολης, είναι ότι όσα κερδίζει στο έδαφος τα διαπραγματεύεται αμέσως μετά στο τραπέζι με την κυβέρνηση Ζελένσκι.