Περίπου 40 δισ. δολάρια μέσα στο 2020 και 740 εκατ. δολάρια μόνο την περασμένη εβδομάδα έχει «κάψει» η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας για να γλιτώσει πιθανό ατύχημα από την συντριβή της λίρας. Συνεχόμενα βήματα που θυμίζουν άτακτη υποχώρηση κάνει τις τελευταίες ημέρες ο Ερντογάν, εκτινάχθηκε το εμπορικό έλλειμμα κατά 4 δισ. σε ένα μήνα.

Μία πολύ ευνοϊκή εξέλιξη για το ελληνικό δημόσιο και την προσπάθεια άντλησης φθηνού χρήματος από τις αγορές στα χρόνια μετά την πανδημία φέρνει η αλλαγή στρατηγικής που προωθεί η Κριστίν Λαγκάρντ στην ΕΚΤ. Αν η Γαλλίδα καταφέρει να κάμψει τις γερμανικές αντιδράσεις, είναι πιθανό η Ελλάδα να δανείζεται με επιτόκια που θα θυμίζουν… Γερμανία, καθώς η προσαρμογή του στόχου για τον πληθωρισμό θα οδηγήσει σε μείωση του spread.

Αντί να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους τα πάντα ακριβαίνουν στην Τουρκία, αντί να απολογηθεί στους Τούρκους πολίτες που αναζητούν τρόπους να αντιμετωπίσουν την κατά 65% υποτίμηση της τουρκικής λίρας την τελευταία πενταετία, ο Ερντογάν συνεχίζει, μέσω του γαμπρού του, να υπόσχεται μεγαλεία και να ζει σε μία δική του πραγματικότητα, λέγοντας μάλιστα ότι δεν παρακολουθεί την κατρακύλα της τουρκικής λίρας, λες και απευθύνεται σε ένα κοινό που ζητάει παραμύθια.

Άλλη μία πτώση-υποτίμηση σαν τη χθεσινή και το δολάριο θα ανταλλάσσεται για 8 τουρκικές λίρες. Ο κίνδυνος ατυχήματος είναι πλέον ορατός καθώς ο Ερντογάν δεν έχει κανένα – φανερό τουλάχιστον – εργαλείο για να εμποδίσει μια γενικευμένη οικονομική κρίση, στην περίπτωση που η κατρακύλα της λίρας συνεχιστεί, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να επιβάλλει αυστηρά capital controls.

Την επαναφορά αυστηρών κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας από το 2022 για να συγκρατηθεί η δεδομένη εκτίναξη των κρατικών χρεών και των ελλειμμάτων προβλέπει το σχέδιο της Γερμανίας για την επόμενη ημέρα της πανδημίας. Ενώ η Ελλάδα σήμερα ωφελείται, κινδυνεύει το 2022 να αναγκαστεί να σφίξει απότομα τα λουριά, αν έως τότε δεν γίνει συνετή διαχείριση.

Ένα περίεργο αίσθημα, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ φόβου, αμηχανίας και ανασφάλειας, κυριεύει τις αγορές καθώς οδεύουμε προς τις αμερικανικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου. Την ώρα που ο Τραμπ προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα για την πιθανότητα να αμφισβητήσει το αποτέλεσμα, οι στοιχηματικές εταιρείες δίνουν μικρό προβάδισμα στον Τζο Μπάιντεν ενισχύοντας την αβεβαιότητα.

Μεγάλη ανακούφιση πρέπει να ένιωσε χθες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διότι για πρώτη φορά εδώ και πολλούς μήνες τα μαντάτα ήταν καλά από το μέτωπο της οικονομίας. Όμως η αιφνιδιαστική αύξηση των επιτοκίων δεν πείθει την επενδυτική κοινότητα ότι… λογικεύτηκε. Ο μοναδικός λόγος που ο τούρκος πρόεδρος έβαλε νερό στο κρασί του είναι επειδή φοβάται ότι η τουρκική οικονομία πλησιάζει στο γκρεμό. Οπου γκρεμός, η οριστική φυγή επιχειρηματικών κολοσσών από τη χώρα.

Το σκληρό πρόσωπο της πανδημίας εμφανίζεται ξανά και πλέον ο κίνδυνος να παραμείνει η οικονομία σε… μόνιμη ύφεση, έως ότου κυκλοφορήσει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο και αλλάξει άρδην το κλίμα, είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Τουρισμός, ψυχαγωγία και θεάματα οι μεγάλοι χαμένοι, τρομακτική είναι η μείωση των εισοδημάτων παγκοσμίως. 

Η κλεψύδρα αδειάζει για την τουρκική οικονομία και πολύ σύντομα ο Ερντογάν θα κληθεί να λάβει τολμηρές αποφάσεις, αν θέλει να αποφύγει ένα επεισόδιο αθέτησης πληρωμών που θα διώξει και τους τελευταίους επενδυτές από τη χώρα. Γιατί η Moody's χαρακτήρισε «απρόθυμο» ή «ανίκανο» τον Τούρκο πρόεδρο να αντιμετωπίσει την κρίση, τονίζοντας ότι οι εντάσεις με την Ελλάδα θα μπορούσαν να επιταχύνουν τις αρνητικές εξελίξεις.

Διανύουμε ένα Σεπτέμβριο κατά τη διάρκεια του οποίου επέστρεψε ο εφιάλτης των lockdown. Ακολουθεί ένας Οκτώβριος όπου θα κυριαρχήσει η μάχη Τραμπ-Μπάιντεν. Και το φθινόπωρο κλείνει με ένα Νοέμβριο προς το τέλος του οποίου θα γνωρίζουμε αν θα είναι σύντομα διαθέσιμο ένα αποτελεσματικό εμβόλιο για τον covid-19.

Εκεί που πολλοί άρχισαν να πιστεύουν ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί είχαν «ανοσία» στην πανδημία και οι αγορές ανέμεναν ένα γρήγορο εμβόλιο που θα άλλαζε γενικότερα το κλίμα στην οικονομία, ο φόβος ενός νέου lockdown και η αυξημένη αβεβαιότητα ενόψει των χειμερινών μηνών αναγκάζουν τους επενδυτές να πατήσουν φρένο. Έπεσε κάτω από τα 2 τρισ. η αξία της Apple και κάτω από 1 τρισ. της Google, απώλειες 10% για τον Nasdaq.

Η λίρα συνεχίζει ακάθεκτη προς… το γκρεμό και οι τουρκικές τράπεζες σφυροκοπούνται στο χρηματιστήριο. Όλα δείχνουν ότι ο Ερντογάν έχει αποφασίσει αντί να ξοδεύει δισεκατομμύρια για να συγκρατήσει την κατρακύλα της λίρας, να εστιάσει στη διαχείριση της κρίσης. Μόνο αν η Τουρκία σεβαστεί τη θρησκευτική ελευθερία θα μπορέσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, εκτιμά το think tank, American Enterprise Institute.

Πέρασαν έξι ολόκληροι μήνες από το πρώτο lockdown που συγκλόνισε την ελληνική και παγκόσμια οικονομία και όλα δείχνουν ότι επιστρέφουμε στο ίδιο σημείο, επιβεβαιώνοντας τα σενάρια για πολλαπλά κύματα εξάπλωσης του covid-19. Ο αριθμός των χωρών που πλησιάζουν απειλητικά σε νέο γενικευμένο lockdown αυξάνεται, όταν όλοι συμφωνούν ότι μία τέτοια εξέλιξη θα είναι εντελώς καταστροφική με αύξηση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο.

«Πελάτη» της Κίνας χαρακτηρίζει τον Τούρκο πρόεδρο το αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, σημειώνοντας ότι μέσω κινεζικών «ενέσεων» καταφέρνει και αποφεύγει το ΔΝΤ. Οι φίλοι του στη Δύση όμως λιγοστεύουν ενώ επενδυτές και επιχειρήσεις που άλλοτε έλκονταν από την ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας τώρα την εγκαταλείπουν. Την ίδια ώρα, ο Ερντογάν δεν αποκλείεται να βλέπει… στον ύπνο του τη Moody? s η οποία μετά την υποβάθμιση τον προειδοποιεί ότι οδηγεί την Τουρκία σε capital controls και γενικευμένη κρίση. 

Δεν έχουν τέλος οι αρνητικές ειδήσεις και οι «εκπλήξεις» για την τουρκική οικονομία. Είναι τέτοιες οι συνθήκες με την συνεχή υποτίμηση της λίρας, με αποτέλεσμα μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι να μην βρίσκουν αγοραστές για assets στην τιμή που ζητούν. Αποτέλεσμα να μην μπορούν να πουλήσουν θυγατρικές και άλλα στοιχεία ενεργητικού, γεγονός που συνεπάγεται ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν και οι συμφωνίες αναδιάρθρωσης με τις τράπεζες.

Το ότι 2020 είναι ένα χαμένο έτος για την οικονομία το γνωρίζαμε από τη στιγμή που τα lockdown προκάλεσαν τη μεγαλύτερη «συγχρονισμένη» παύση οικονομικής δραστηριότητας που έχει σημειωθεί. Οι τελευταίες αναλύσεις υποδεικνύουν ότι θα χρειαστεί να περιμένουμε έως το 2022 για να επιστρέψουμε στα προ πανδημίας επίπεδα. Καταλύτης παραμένει η εξέλιξη της πανδημίας.

Η Moody's υποβαθμίζει την Τουρκία στο χαμηλότερο επίπεδο που την έχει αξιολογήσει ποτέ και προειδοποιεί τον Ερντογάν για νέα υποβάθμιση η οποία θα φέρει τη χώρα ένα σκαλί από την χρεοκοπία. Την ίδια ώρα η Fitch εκτιμά ότι τα προβληματικά δάνεια στις τουρκικές τράπεζες είναι πολύ περισσότερα από αυτά που… αφήνει να ανακοινωθούν ο Τούρκος πρόεδρος

Τα πατήματά τους προσπαθούν να βρουν οι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα χειρότερα πέρασαν. Επειδή οι πληγές θα παραμείνουν ανοιχτές για  μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να εγκλωβιστεί η παγκόσμια οικονομία σε περίοδο χαμηλής ανάπτυξης και αυξημένης ανεργίας.

Η Άνγκελα Μέρκελ δεν δείχνει να χάνει μέχρι στιγμής τον ύπνο της, εξαιτίας της συνεχιζόμενης ανόδου του κοινού νομίσματος έναντι του δολαρίου (12% από τα χαμηλά του Μαρτίου) και προτιμά ένα προσωρινά ισχυρό ευρώ παρά να ανοίξουν οι… πόρτες της κολάσεως στην Ευρώπη, ήτοι της παροχής απεριόριστης ρευστότητας από την ΕΚΤ όσο δεν υπάρχει δημοσιονομική ένωση. Οι γερμανικές εξαγωγές και ο κίνδυνος αποπληθωρισμού.

Χωρίς καμία διάθεση αναγνώρισης των σοβαρών λαθών που διώχνουν τους ξένους επενδυτές, ο Ερντογάν συνεχίζει να τάζει… λαγούς με πετραχήλια στους πολίτες της χώρας του και να οραματίζεται μια νέα περίοδο οικονομικών «θαυμάτων». Μόνο που την ίδια ώρα η τουρκική λίρα παραμένει σε ελεύθερη πτώση, ο δανεισμός του Δημοσίου από την κεντρική τράπεζα βρίσκεται σε επίπεδο ρεκόρ και πολυτελή ξενοδοχεία του Βοσπόρου βγαίνουν στο σφυρί. 

Ένα βασικό όπλο έχει το τουρκικό καθεστώς. Να «μπολιάζει» την κοινή γνώμη με τεράστιες δόσεις εθνικιστικού οίστρου. Και μια κοινωνία που φτωχοποιείται γίνεται πιο επιρρεπής σε αφορμές, ικανές να της αποπροσανατολίσουν την προσοχή. Σήμερα ένα βαρέλι πετρελαίου κοστίζει στην Τουρκία 200% περισσότερο σε σχέση με το 2010, παρά την κατάρρευση της τιμής του λόγω της πανδημίας.

Νέα μέτρα ακόμα και μέσα στο 2020, προσαρμογή του στόχου για τον πληθωρισμό στα πρότυπα της Fed, και απεριόριστη ρευστότητα είναι έτοιμη να… τάξει η Λαγκάρντ, την ώρα που η Oxford Economics παρουσιάζει σενάριο-φωτιά με πιστωτικές ζημιές για τις τράπεζες της Ευρωζώνης έως 1 τρισ. ευρώ.

Τι θα γίνει αν η πανδημία συνεχίσει να καλπάζει και ένα δεύτερο κύμα μολύνσεων αναγκάσει τις οικονομίες ανά τον κόσμο να «μαζευτούν» ακόμα και αν δεν τις οδηγήσει σε νέα γενικευμένα lockdown; Ο κίνδυνος του «double-dip», μιας διπλής ύφεσης είναι υπαρκτός. Θα γίνεται πιο ορατός όσο τα κρούσματα αυξάνονται τους χειμερινούς μήνες και το εμβόλιο αργεί.

Όσο οι τεχνολογικοί γίγαντες συνεχίζουν να αναβαθμίζουν τις εκτιμήσεις τους για τις πωλήσεις τους και τα κέρδη, οι επενδυτές δεν βλέπουν τον λόγο να αφήσουν τις μετοχές τους για να επιλέξουν κλάδους με μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Τι κι αν τα στοιχεία για την παγκόσμια οικονομία δεν είναι ενθαρρυντικά; Το μεγαλύτερο χρηματιστήριο του κόσμου έχει «αποφασίσει» να κινηθεί υψηλότερα μέχρι...