Λίγο πριν τη συντριβή βρέθηκε χθες η τουρκική λίρα καθώς για αρκετές ώρες ήταν έρμαιο των διαθέσεων των επενδυτών οι οποίοι προχωρούσαν σε μαζικές πωλήσεις μετά το νέο πολεμικό μέτωπο που άνοιξε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ήταν τέτοια η ανησυχία για την πορεία της λίρας που επανήλθε στο προσκήνιο το ενδεχόμενο επιβολής capital controls για να μη φτάσει η ισοτιμία της με το δολάριο στις 9 λίρες ανά δολάριο έως το τέλος του 2020.
Άλλη μία πτώση-υποτίμηση σαν τη χθεσινή (έφτασε να χάνει πάνω από 2,3%) και το δολάριο θα ανταλλάσσεται για 8 τουρκικές λίρες, πυροδοτώντας μία αλληλουχία απρόβλεπτων οικονομικών επιπτώσεων για την Τουρκία. Ο κίνδυνος οικονομικού ατυχήματος είναι πλέον ορατός καθώς ο Ερντογάν δεν έχει κανένα – φανερό τουλάχιστον – εργαλείο για να εμποδίσει μια γενικευμένη οικονομική κρίση, στην περίπτωση που η κατρακύλα της λίρας συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό.
Μόλις την περασμένη Πέμπτη, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας (CBRT) προχώρησε σε αυτό που ο Τούρκος πρόεδρος μισεί, ήτοι στην αύξηση των επιτοκίων, για να ανακόψει την πορεία της λίρας προς το γκρεμό. Αναλυτές θεώρησαν την κίνηση αυτή ως «λευκή πετσέτα» από την CBRT μετά το ανελέητο σφυροκόπημα που δέχθηκε η λίρα τους τελευταίους μήνες. Διεθνή μέσα, μάλιστα, ανέφεραν ότι ο Ερντογάν έσκυψε το κεφάλι στις αγορές.
Υπό το φόβο μαζικών αποχωρήσεων ξένων επενδυτών, ο Ερντογάν επέτρεψε στις αρμόδιες αρχές να προχωρήσουν και σε άλλες ενέργειες ανάλογου χαρακτήρα, τις οποίες θα καλωσόριζαν οι αγορές. Ήρθε όμως η εμπλοκή της Τουρκίας στη σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ για να εκτροχιάσει και πάλι τη λίρα.
Χθες έγινε επίσης γνωστό ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της CBRT διαμορφώθηκαν τον Αύγουστο στα 83,8 δισ. δολάρια, μειωμένα κατά 7,2% σε μηνιαία βάση. Από αυτά τα 43,4 δις. δολάρια είναι αποθέματα χρυσού, ενώ οι συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος διαμορφώθηκαν στα 64 δισ. δολάρια. Που σημαίνει ότι τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας είναι αρνητικά, ενώ swaps ύψους 26,3 δισ. δολαρίων λήγουν σε ένα μήνα.
Με άλλα λόγια η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας είναι «άοπλη» και πιθανή επίθεση στην τουρκική λίρα εξαιτίας της κλιμάκωσης των εχθροπραξιών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη συντριβή του νομίσματος πυροδοτώντας άμεση επιβολή capital controls για να σταματήσει η «αιμορραγία».
Όλες οι επιλογές που έχει στη διάθεσή του πλέον ο Ερντογάν είναι δυσάρεστες και με πολιτικό κόστος. Οι Τούρκοι καθημερινά γίνονται φτωχότεροι και υπό φυσιολογικές συνθήκες ο Τούρκος ηγέτης θα είχε ήδη στραφεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για οικονομική βοήθεια και θα επιβάλλονταν αυστηροί κανόνες.
Για να αποφύγει το ΔΝΤ, θα μπορούσε να αλλάξει οικονομική πολιτική και να ικανοποιήσει τις αγορές. Όμως μία τέτοια στροφή θα ισοδυναμούσε με βαριά προσωπική ήττα. Η άλλη επιλογή είναι να συνεχίσει μέχρι τέλους στο δρόμο των γεωπολιτικών προκλήσεων και των ανορθόδοξων οικονομικών πολιτικών, γνωρίζοντας ωστόσο ότι το ατύχημα θα μπορούσε να σημειωθεί ανά πάσα στιγμή.
Στο μεταξύ, μεγάλες διεθνείς τράπεζες με παρουσία στην Τουρκία, όπως η HSBC και η ING, αναζητούν τρόπους να φύγουν από τη χώρα, όμως οι συνθήκες μόνο ευνοϊκές δεν είναι. Άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως η ισπανική BBVA και ο γαλλικός κολοσσός BNP Paribas, είναι στην ουσία εγκλωβισμένες στην Τουρκία. Η BBVA διαθέτει έκθεση ύψους 60 δισ. δολαρίων στην τουρκική οικονομία μέσω της Garanti BBVA, ενώ η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρωζώνης, BNP Paribas, έχει έκθεση 24 δισ. ευρώ, μέσω της Turk Ekonomi Bankasi (TEB). Ακολουθεί η ιταλική UniCredit με 21 δισ. ευρώ μέσω της Yapi Kredi και η HSBC με έκθεση 11 δισ. ευρώ. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που ο Τούρκος πρόεδρος δεν διστάζει να προκαλεί αφού γνωρίζει ότι ενδεχόμενες κυρώσεις από την ΕΕ κατά της Τουρκίας θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις και για μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες.
Το ανελέητο σφυροκόπημα που δέχτηκε χθες η τουρκική λίρα αποδεικνύει ότι η επενδυτική εμπιστοσύνη έχει φτάσει στο ναδίρ, γεγονός που αντανακλάται στην κατά 24% υποτίμηση της τουρκικής λίρας φέτος. Ταυτόχρονα ο Ερντογάν πρέπει να βρει αντίδοτο στη μεγάλη ανασφάλεια που προκαλεί το νέο πολεμικό μέτωπο, ενώ σαν να μην έφταναν όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και το επίσημο εμπάργκο στα τουρκικά προϊόντα από τη Σαουδική Αραβία. Οι αρνητικές ειδήσεις έχουν και συνέχεια. Όπως έγινε χθες οι αφίξεις ξένων τουριστών σημείωσαν πτώση 71,2% τον Αύγουστο και 76,6% μέσα στο 2020 και σε σύγκριση με τα αντίστοιχα περσινά διαστήματα.
