Γενιές ολόκληρες της ρωσικής διανόησης, είτε της Σλαβόφιλης, είτε της Δυτικίζουσας σχολής σκέψης, προέτασσαν και διεκδικήσουν την κατάργηση της ανελέητης, ανόητης και επιβλαβούς για την ρωσική γραμματεία και κοινωνία, τσαρικής λογοκρισίας, η οποία μέσα από τα γρανάζια ενός αργοκίνητου, οπισθοδρομικού μηχανισμού ήλεγχε όλα τα υπό δημοσίευση κείμενα, είτε αφορούσαν βιβλία, είτε περιοδικά και εφημερίδες.

Το μίσος του Λένιν αλλά και όλης της αποκαλούμενης «πρώτης γενιάς επαναστατών» ή «γενιάς των συνοδοιπόρων του Ιλίτς» παραμείνει παροιμιώδης μέχρι σήμερα. Καταλαμβάνοντας πραξικοπηματικά την εξουσία με τις λόγχες, οι Μπολσεβίκοι από την πρώτη κιόλας ημέρα, καθιέρωσαν μία «νέα γλώσσα» (θυμίζει άραγε τίποτα από τα συγκαιρινά μας;) με την βοήθεια της οποίας ενστάλαξαν το μίσος προς τους μορφωμένους και καλλιεργημένους ανθρώπους της εποχής. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η Τατιάνα Γκριγκόριεβνα Γκνέντιτς, γόνος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας, εκπονούσε την διδακτορική της διατριβή στην αγγλική λογοτεχνία του 17ου αιώνα. Γύρω της ο κόσμος βρισκόταν στην ζοφερή περιδίνηση της εγκαθίδρυσης του σταλινικού καθεστώτος, είχαν ξεκινήσει οι εκκαθαρίσεις στο πανεπιστήμιο, όπου κάθε ημέρα ανακάλυπταν και έναν καινούργιο «εχθρό».

Λέγεται πως ο θάνατος του ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι το 1986 και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έδωσε εντολή να επανεξεταστούν όλες οι υποθέσεις των φυλακισμένων αντιφρονούντων. Μπορεί ο Ανατόλι Μάρστενκο να έζησε μόλις 49 χρόνια, πρόλαβε όμως να κάνει πολλά στο κίνημα των αντιφρονούντων αλλά και για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ε.Σ.Σ.Δ.

Στις 12 Ιανουαρίου με συνέλαβαν και αρχικά με ανέκρινε κάποιος δόκιμος που δεν θυμάμαι πως τον έλεγαν, ίσως Ρομάνοφ, ίσως Λιμάνοφ, ένας νεαρός, κοκκινομάγουλος δόκιμος που κόκκινιζε κάθε φορά που με ρωτούσε κάτι,- ζήτημα αγγειοκινητικής – αρτηριακό παιχνίδι, όπως με τον Γκροντζένσκι, ο οποίος κοκκίνιζε από την κορυφή μέχρι τα νύχτια.

Στις 16 Μαΐου 2012 μετά από ενέργειες ιστορικών της λογοτεχνίας, αποχαρακτήριστηκαν διάφορα έγγραφα που αφορούν στην ποιήτρια Όλγα Μπέργγολτς (1910-1975). Ανάμεσα τους και το πρακτικό της κομματικής συνέλευσης, όπου πραγματοποιήθηκε η «ανάκριση» της ποιήτριας για τις σχέσεις της με διάφορες ηγετικές φυσιογνωμίες της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων, οι οποίοι είχαν πέσει σε δυσμένεια, κατηγορήθηκαν ως τροτσκιστές και πράκτορες ξένων μυστικών υπηρεσιών και εκτελέσθηκαν.

Μάζεψαν όσες ήταν να μεταφερθούν. Μας υποχρέωσαν να παραταχθούμε. Ο χοντρός διοικητής βγήκε με τον κατάλογο. Άρχισαν να φωνάζουν τα επίθετα: «Μαζέψτε τα πράγματά σας!».

Ήταν Φεβρουάριος. Μια στιγμή πριν μία σφαίρα στο σβέρκο κόψει το νήμα της ζωής της Μαρίας Κάρλοβνα, πρόλαβε να δει ένα τεράστιο μαύρο λάκκο γεμάτο πτώματα, μία σειρά ανθρώπων να στέκεται μαζί της στην άκρη αυτού του ερέβους. Είχε έρθει η ώρα της.

Η Άννα Αχμάτοβα (1889-1966) η Άννα η Χρυσόστομη πασών των Ρωσιών, όπως την χαρακτήρισε η συμπατριώτισσα και ομότεχνή της Μαρία Τσβετάγιεβα ή «η φωνή της συνείδησης της Ρωσίας τον 20ο αιώνα«, έζησε μία τραγική ζωή. Σε δύο επιστολές της προς τον Ιωσήφ Στάλιν, ο αναγνώστης διαβάζει τον πόνο της μάνας, της συζύγου, της γυναίκας και της δημιουργού.

Ο Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς Μπουλγκάκοφ (1891 - 1940) ήταν, ίσως, ο κορυφαίος συγγραφέας της ρωσικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Στη γραφίδα του ανήκει το αριστούργημα και «μοναδικό μυθιστόρημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας» κατά τον Μπόρχες «Μαιτρ και Μαργαρίτα», πλήθος θεατρικών έργων, διηγημάτων, μυθιστορημάτων, επιφυλλίδων κ.α.

Στις 15 Μαρτίου 1939 εκτελέστηκε ο Γκένριχ Γιάγκοντα, ο πανίσχυρος αρχηγός του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων και δημιουργός των Γκουλάγκ. Ήταν ο πρώτος στην ιστορία της Σοβιετικής Ρωσίας Γενικός Κομισάριος Κρατικής Ασφάλειας. Αυτός δημιούργησε το σύστημα εκείνο, το οποίο εξόντωνε ανελέητα τους πάντες, ανεξάρτητα από το αξίωμα ή τις πολιτικές πεποιθήσεις.

Μια σχισμή στο παραπέτασμα του ζόφου. Η κραυγή του αυτόπτη μάρτυρα. Ο Γολγοθάς  της αιχμαλωσίας. Η ελπίδα μιας ελάχιστης ζωής. Τα κουρέλια του είναι και οι αδυσώπητες παρενέργειες του ολοκληρωτισμού. «Οι νύχτες της Κολιμά» - μοναδικό πεδίο αναφοράς και μαρτυρολόγιο των θυμάτων μιας εξουσίας που δε δίστασε να αιματοκυλήσει τον ίδιο της τον λαό.

Σε αυτόν ανήκει η πατρότητα της λέξης «Γκλάσνοστ» η οποία συνέβαλε στην αλλαγή πορείας της πολυβασανισμένης του πατρίδας. Ήταν ο συγγραφέας μερικών από τις πιο εμβληματικές εργασίες στο πεδίο της Λογικής και της Θεωρίας του Δικαίου στην Ε.Σ.Σ.Δ., ενώ ταυτόχρονα ανήκε στην μεγαλειώδη εκείνη γενιά των «λίγων τολμηρών και γενναίων», οι οποίοι από τη δεκαετία του 1950 και μετά αποκαλούνται αντιφρονούντες.

Η μελέτη του αρχειακού υλικού βοηθάει στην κατανόηση της ιστορίας κοινωνιών και ατόμων. Δείχνει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ζούσαν συγκεκριμένοι άνθρωποι, αν δε, πρόκειται για ανθρώπους που άφησαν ανεξίτηλα ίχνη, όπως η ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα (1889-1966), η οποία άφησε ανεξίτηλα ίχνη όχι μόνο στη ρωσική λογοτεχνία του 20ού αιώνα, αλλά και στη ρωσική συνείδηση.

Το κείμενο «Σύγχυση αντί μουσικής» ήταν το κύριο άρθρο της εφημερίδας «Πράβντα» της 28ης Ιανουαρίου 1936 και το θέμα που διαπραγματευόταν ήταν η όπερα του Ντμίτρι Σοστακόβιτς «Η λαίδη Μάκβεθ του Μτσένς». Κύρια ιδέα του κειμένου ήταν η καταδίκη και η συντριπτική κριτική του έργου του μουσουργού με τις κατηγορίες της «αντιλαϊκής», «φορμαλιστικής» μουσικής.

Ο Ιανουάριος του 1936 και η εποχή του Μεγάλου Τρόμου. Τι συζητούσε ο Στάλιν με τον Βοροσίλοφ, τον Μόλοτοφ, τον Καλίνιν και άλλα ανώτατα στελέχη του Μπολσεβίκικου κόμματος στον ιδιωτικό κινηματογράφο του ηγέτη της ΕΣΣΔ μέσα στο Κρεμλίνο; 

Πριν από 38 χρόνια, στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας Κίεβο, διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών η δική του σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνοφ ( 1924-1990), με την κατηγορία της «αρσενοκοιτίας». Ο μαέστρο, όπως τον αποκαλούσαν σκηνοθέτες του διαμετρήματος του Ακίρα Κουροσάβα καταδικάστηκε να περάσει μέχρι το 1979 τα χρόνια του στη φυλακή. 

Στις 2 Ιουνίου 1962 βάφτηκε στο αίμα η ειρηνική διαδήλωση των εργατών του εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής της πόλης Νοβοτσερκάσκ. Καταλύτης των τραγικών αυτών γεγονότων ήταν η άθλια οικονομική κατάσταση στον «παράδεισο» της ΕΣΣΔ.

Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως οδηγός τρακτέρ και κατέληξε να είναι ο πιο σκληρός βασανιστής και δήμιος της περιόδου της σταλινικής τρομοκρατίας. Μισό αιώνα αργότερα, ο γιος του, καθηγητής Φιλοσοφίας, ανακαλύπτοντας το παρελθόν του πατέρα του, έγραψε ένα συγκλονιστικό βιβλίο με τίτλο «Εγώ, ο γιος του δημίου».

Το ημερολόγιο έγραφε 3 Ιουνίου 1946, όταν ο μοναδικός ραδιοφωνικός σταθμός της Ε.Σ.Σ.Δ. που εξέπεμπε από την Μόσχα διέκοψε το πρόγραμμα του και η εμβληματική φωνή του εθνικού εκφωνητή Γιούρι Λεβιτάν, ενημέρωσε τον πολυεθνικό λαό της χώρας για το θάνατο του Γιούρι Μιχαήλοβιτς Καλίνιν, προέδρου του προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ, η οποία ήταν και η ανώτατη θέση στον κρατικό μηχανισμό...

Το ημερολόγιο έγραφε 16 Ιανουαρίου 1940, όταν στην φυλακή «Μπουτίρκα» σε κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση, υπό την προεδρία του δικαστή Ούρλιχ, ξεκίνησε η δίκη του συγγραφέα Ισαάκ Μπάμπελ. Ο Μπάμπελ ήταν στο σπίτι του, στην πολιτεία των συγγραφέων στο Περιντέλκινο, λίγο έξω από την Μόσχα, όταν νωρίς το πρωί της 16ης Μαΐου, στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας της N.K.V.D. χτύπησαν την πόρτα του.

Το όνομα του θα μπορούσε να είναι και μία παράθεση αριθμών, ημερομηνιών, στατιστικών. Αριθμούς συλλήψεων, εκτελέσεων, αποστολών στα Γκουλάγκ. Αριθμούς χιλιομέτρων δρόμων, στρωμένων πάνω σε κόκαλα αθώων. Αριθμούς εκατομμυρίων κυβικών μέτρων ξυλείας, κομμένων με τα παγωμένα δάχτυλα εκείνων που θεωρήθηκαν εχθροί της πατρίδας.

Αριστούχος γυμνασιόπαις, ντροπαλός και νευρωτικός διανοούμενος, αποτυχημένος συγγραφέας παρακμιακών έργων, με κύριο χαρακτηριστικό τους την εντυπωσιοθηρία που πάλευε ανάμεσα στην κακή λογοτεχνία και την ακόμη χειρότερη πορνογραφία, τραπεζικός υπάλληλος μετά τα γεγονότα του Οκτωβρίου του 1917, θα μπορούσε να είναι το μικρό βιογραφικό ενός ανθρώπου που θα περνούσε ασήμαντος και άσημος από τη ζωή αν...

Το τένις δεν ήταν πάντα άθλημα χρυσοτόκος όρνιθα, όπως είναι σήμερα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν ακόμη στα σπάργανα ως επαγγελματική αθλητική ενασχόληση και οι αθλητές του περισσότερο κυνηγούσαν τον κότινο της νίκης, παρά τα χρήματα. Εκείνη την εποχή, έζησε και ο Άρτσιλ Μντιβάνι η ζωή του οποίου βρέθηκε στις Συμπληγάδες των πολιτικών σκοπιμοτήτων της εποχής του.