Σε αυτόν ανήκει η πατρότητα της λέξης «Γκλάσνοστ» η οποία συνέβαλε στην αλλαγή πορείας της πολυβασανισμένης του πατρίδας. Ήταν ο συγγραφέας μερικών από τις πιο εμβληματικές εργασίες στο πεδίο της Λογικής και της Θεωρίας του Δικαίου στην Ε.Σ.Σ.Δ., ενώ ταυτόχρονα ανήκε στην μεγαλειώδη εκείνη γενιά των «λίγων τολμηρών και γενναίων», οι οποίοι από τη δεκαετία του 1950 και μετά αποκαλούνται αντιφρονούντες.
Ο Αλεξάντρ Σεργκέγιεβιτς Γιεσένιν Βολπίν (1924-2016) ήταν νόθος γιος του Ρώσου αυτόχειρα ποιητή Σεργκέι Γιεσένιν (1895-1925) και της ποιήτριας και μεταφράστριας Ναντιέζντα Νταβίντοβα Βολπίν (1900-1998). Ομότεχνοι οι δύο γονείς του, είχαν ένα σύντομο ειδύλλιο, από το οποίο γεννήθηκε ο μελλοντικός μαθηματικός.
Ο πατέρας του αυτοκτόνησε το 1925 σε ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου «Ανγκλετέρ» στο τότε Λένινγκραντ, γράφοντας με το αίμα του το τελευταίο του ποίημα. Ο νεαρός Αλεξάντρ ήταν τότε μόλις ενός έτους. Το 1933 σε ηλικία 13 ετών μετακόμισε με την μητέρα του στην Μόσχα, όπου το 1949 αποφοίτησε αριστούχος από την Μηχανο-Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μόσχας, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1949, υποστήριξε με μεγάλη επιτυχία τη διδακτορική διατριβή στη Μαθηματική Λογική.
Την ίδια χρονιά, εξαιτίας της «αντισοβιετικής ποίησης» που έγραφε με απόφαση των οργάνων ασφαλείας τον κλείνουν για υποχρεωτική νοσηλεία σε ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο και λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1950 με διοικητική απόφασή εξορίζεται στην περιοχή του Καραγκαντάν για πέντε χρόνια ως «κοινωνικά επικίνδυνο στοιχείο».
Αμνηστεύεται μετά τον θάνατο του Στάλιν το 1953 και σύντομα αποκτά δημοσιότητα ως μαθηματικός, ειδικός στον τομέα του ιντουασιονισμού.
Το 1959 τον κλείνουν και πάλι στο ψυχιατρείο, όπου έζησε για δύο περίπου χρόνια. Είναι η εποχή που τα ποιήματά του κυκλοφορούν στην Ε.Σ.Σ.Δ. με την μορφή αυτοσχέδιων χειρόγραφων ή δαχτυλογραφημένων «βιβλίων» που έμειναν γνωστά ως samizdat. Την ίδια περίοδο σε διάφορα περιοδικά της Δύσης δημοσιεύονται έργα του, τα οποία υπογράφει με το επίθετο Βολπίν.
Οι αντιφρονούντες εκείνης της εποχής αναφέρουν στα απομνημονεύματα τους διάφορα περιστατικά με πρωταγωνιστή τον Αλεξάντρ Βολπίν. Όταν τον ρωτούσε κάποιος: «Σάσα (υποκοριστικό του Αλεξάντρ σ.σ.) τι έχεις εναντίον της σοβιετικής εξουσίας;» Απαντούσε: «Εγώ; Δεν έχω τίποτα εναντίον της σοβιετικής συμμορίας, η οποία παρανόμως ανήλθε στην εξουσία το 1917».
Η αλήθεια είναι πως για τα σοβιετικά δεδομένα της εποχής εκείνης ο Αλεξάντρ Γιεσένιν - Βολπίν, ήταν «φλύαρος». Ως εκ τούτου, οι αρχές θεωρούσαν σκόπιμο κάθε λίγο και λιγάκι να τον κλείνουν σε ψυχιατρεία. Ο ίδιος το διασκέδαζε λέγοντας στους άντρες των μυστικών υπηρεσιών κάθε φορά που πήγαιναν να τον συλλάβουν: «Με έχουν θεραπεύσει ήδη από αυτό!», εννοώντας την προσχηματική «ασθένεια» που χρησιμοποιούσαν για τον εγκλεισμό του.
Οι συγγενείς του, οι αδελφές του πατέρα του και οι οικογένειές τους, παρακαλούσαν να μην τους επισκέπτεται, γιατί αμέσως μετά από κάθε του επίσκεψη, οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν το σπίτι και υπέκλεπταν τις τηλεφωνικές τους συνομιλίες.
Το 1961, ακολουθώντας τον δρόμο και άλλων σοβιετικών δημιουργών, τα έργα των οποίων είχε απαγορεύσει η λογοκρισία, δημοσιεύει στην Νέα Υόρκη την ποιητική του συλλογή «Ανοιξιάτικο φύλλο». Στο βιβλίο αυτό περιέλαβε και το «Ελεύθερο φιλοσοφικό δοκίμιο» στο οποίο υπάρχει μία παροιμιώδης φράση του: «Στη Ρωσία λένε πως δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου, ποιος όμως μπορεί να πει πως δεν υπάρχει ελευθερία της σκέψης».
Την ίδια εποχή, ο Νικίτας Χρουστσόφ, σε μία συνάντησή του με εκπροσώπους του πνευματικού κόσμου, τον αποκάλεσε «σάπιο δηλητηριώδες μανιτάρι». Τέσσερις μήνες αργότερα ο Αλεξάντρ Γιεσένιν Βολπίν, είναι για άλλη μία φορά έγκλειστος σε ψυχιατρείο. Δεν πέρασαν ούτε δύο χρόνια και ο Χρουστσόφ καθαιρείται από την εξουσία και ο κόσμος μαθαίνει έναν άλλο αστέρα της σοβιετικής νομενκλατούρας, τον Λεονίντ Ίλιτς Μπρέζνιεφ, τον άνθρωπο που ταύτισε το όνομά του με τον όρο «εποχή της στασιμότητας».
Το 1965 συμβαίνει κάτι αδιανόητο στο κέντρο της Μόσχας. Ο Αλεξάντρ Γιεσένιν - Βολπίν μαζί με λίγους ακόμη αντιφρονούντες διοργανώνει στην πλατεία Πούσκιν την πρώτη, μεταπολεμικά, διαδήλωση διαμαρτυρία. Το κεντρικό σύνθημα της συγκέντρωσης, στην οποία δεν συμμετείχαν περισσότεροι από 200 άνθρωποι, ήταν «Σεβαστείτε το Σοβιετικό Σύνταγμα». Κατά τη διάρκεια της σύντομης αυτής διαδήλωσης μοιράστηκαν προκηρύξεις με τίτλο «Πολιτικό κάλεσμα» συγγραφέας του οποίου ήταν ο Γιεσένιν - Βολπίν.
Η αστυνομία τον συνέλαβε αμέσως κι επί τόπου και τον μετέφερε για ανάκριση. Τον Φεβρουάριο του 1968 είδε και πάλι την πύλη του ψυχιατρείου να ανοίγει για να τον υποδεχτεί για «υποχρεωτική νοσηλεία». Λίγες εβδομάδες αργότερα, πολλοί διάσημοι μαθηματικοί υπέγραψαν μία κοινή επιστολή, η οποία έμεινε στην ιστορία ως «Επιστολή 99» διαμαρτυρόμενοι για την υποχρεωτική νοσηλεία του συναδέλφου τους.
Συγγραφέας, μεταφραστής, πολιτικός ακτιβιστής ο Αλεξάντρ Γιεσένιν - Βολπίν ήταν εκείνος που καθόρισε τη βασική πολιτική των σοβιετικών αντιφρονούντων, διατυπώνοντας την ιδέα πως η σοβιετική νομοθεσία δεν ήταν ένα πρόβλημα καθεαυτό, μα το πρόβλημα πως το ίδιο το κράτος δεν σέβεται και δεν τηρεί τους νόμους του. Επιπλέον διατύπωσε την δικαϊική προσέγγιση στις σχέσεις κράτους - πολίτη. Μέχρι σήμερα κυκλοφορεί και αξιοποιείται το «Σημείωμα για εκείνους που θα ανακριθούν», κύρια θέση του οποίου ήταν πως η σοβιετική νομοθεσία, αλλά και η δικαστική διερεύνηση είναι κατάλληλες για να αποφύγει κάποιος να συμμετάσχει σε διώξεις κατά της ετεροδοξίας, χωρίς να αναγκαστεί να καταφύγει στο ψέμα. Είχα χαρακτηριστεί ότι πολλές φορές τον προσήγαγαν στο αρχείο της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ. στη Λουμπιάνκα στο κέντρο της Μόσχας και αναγκάζονταν να τον αφήσουν, μη μπορώντας να τον κατηγορήσουν για το παραμικρό.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση του το 1970 γίνεται μέλος της Επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ε.Σ.Σ.Δ. όπου συνεργάστηκε με επιφανείς αντιφρονούντες της εποχής όπως ο Γιούρι Ορλόφ, ο Αντρέι Σάχαροφ και άλλοι.
Το 1972 η σοβιετική εξουσία έκανε στον Αλεξάντρ Γιεσένι - Βολπίν «μία πρόταση που δεν μπορούσε να αρνηθεί», η οποία αποτυπώθηκε στη φράση «Αν δεν πάτε στην Εγγύς Ανατολής θα σας στείλουμε στην Άπω», η οποία μέχρι σήμερα κυκλοφορεί στους κύκλους των σημερινών αντιφρονούντων της Ρωσίας.
Ταξιδεύει στις Η.Π.Α. όπου και εγκαθίσταται. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο και σε εκείνο της Βοστώνης. Εμπνέεται το θεώρημα στο πεδίο των δυαδικών διατάξεων που πήρε το όνομα του. Με την αλλαγή του κλίματος στην Ε.Σ.Σ.Δ. επί Γκορμπατσόφ οι αρχές του επιτρέπουν να επισκέπτεται τη Ρωσία, πράγμα που έκανε για να συναντήσει τη μητέρα και τους παλιούς του συναγωνιστές.
Πέθανε στις Η.Π.Α, πριν λίγα χρόνια και συγκεκριμένα το 2016.
Στα έγγραφα που ακολουθούν με αφορμή τον Αλεξάντρ Γιεσένιν - Βολπίν, ο αναγνώστης μπορεί να δει αφενός τους όρους και της συνθήκες της κατασταλτικής ψυχιατρικής στην Ε.Σ.Σ.Δ. αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες χρησιμοποιούσαν αριστερές - κομμουνιστικές ομάδες και έντυπα για προωθήσουν την δική τους εξωτερική πολιτική και να δυσφημίσουν εκείνους που όρθωσαν το ανάστημά τους στον κόκκινο Λεβιάθαν.
* * *
Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ
Νο Στ. – 42/18γς.
Από 26.1.1977
Απόσπασμα από τα πρακτικό Νο 42 παρ. 18γς της Γραμματείας της Κ.Ε.
Για το σημείωμα των συντρόφων Αντρόποφ, Κουζνετσόφ, Ζαμιάτιν και Τολκουνόφ από 24 Απριλίου 1977 Νο 42 σ.
Εγκρίνονται οι προτάσεις, που παρατίθενται στο σημείωμα των συντρόφων συντρόφων Αντρόποφ, Κουζνετσόφ, Ζαμιάτιν και Τολκουνόφ (συννημένο)
Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΗΣ ΚΕ.
ΔΙΑΝΕΜΗΘΕΙ
Να επιστραφεί στην Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε (Τμήμα Γενικών Υποθέσεων, 2ο γραφείο) 15 ημέρες μετά την λήψη του. (Απόφαση της Γραμματείας της Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε. από 17 Ιουνίου 1976, αριθ. πρωτοκόλλου 12 π. 4σ.
Απόρρητο
Συνημμένο
κ.π. 28γς, Νο 42
Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε.
Οι αντιδραστικοί σιωνιστικοί κύκλοι των Η.Π.Α. με καθαρά προβοκατόρικους, αντισοβιετικούς σκοπούς κατέθεσαν μήνυση σε αμερικανικό δικαστήριο του αποστάτη Γιεσένιν – Βόλπιν. Εκείνος μήνυσε και το ΤΑΣΣ και το Πρακτορείο «Νοβόστι» και την αμερικανική εφημερίδα «Daily World» (όργανο του Κ.Κ. των Η.Π.Α.) με την κατηγορία της προσβολής της προσωπικότητάς του μέσω δημοσιευμάτων του τύπου. Ως τυπική αφορμή χρησιμοποιήθηκε το υλικό του ιταλικού αριστερού περιοδικού «Ραντζόνε» (Μάιος 1976), το οποίο αναδημοσιεύτηκε στις εφημερίδες «Ιζβέστια» και «Σοβιέτσκαγια Ροσίγια», και το οποίο αποκάλυπτε τον συκοφαντικό και αντιδραστικό χαρακτήρα της προπαγάνδας, ότι δήθεν στην Σοβιετική Ένωση κλείνουν σε ψυχιατρικά νοσοκομεία υγιείς ανθρώπους για πολιτικούς λόγους. Στο άρθρο αυτό αναφέρεται ο Γιεσιένιν – Βόλπιν, «τον οποίο με τόσο πάθος υπερασπίζεται ο δυτικός τύπος, δεν πρόλαβε να έρθει στην Ιταλία, όταν κλείστηκε και πάλι σε ίδρυμα για παράφρονες · σήμερα βρίσκεται υπό παρακολούθηση αμερικανικών ψυχιάτρων».
Το ΤΑΣΣ δημοσίευσε το άρθρο αυτό στις σοβιετικές εφημερίδες, το Πρακτορείο Ειδήσεων «Νοβόστι» σε μία από τις εκδόσεις του στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η «Daily World» δημοσίευσε άρθρο στηριζόμενο σε αυτή την ανακοίνωση.
Το αμερικανικό δικαστήριο απέστειλε κλητήρια θεσπίσματα στα γραφεία του ΤΑΣΣ και του Πρακτορείου Ειδήσεων «Νοβόστι» στη Νέα Υόρκη με την απαίτηση να εμφανιστούν στο δικαστήριο, ενώ σε περίπτωση που δεν το πράξουν αυτό μέχρι την 2α Φεβρουαρίου ενεστώτος έτους, το ΤΑΣΣ και το Πρακτορείο Ειδήσεων «Νοβόστι» θα θεωρηθούν αυταπεγγέλτως ένοχοι και θα πρέπει να καταβάλουν αποζημίωση στον Γιεσένιν – Βολπίν από 200.000 δολάρια.
Η μηνυτήρια αναφορά είναι γραμμένη σε αντισοβιετικό προβοκατόρικο ύφος για την επονομαζόμενη δίωξη των αντιφρονούντων στην Ε.Σ.Σ.Δ. για τον εγκλεισμό τους σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και άλλες παρόμοιες ανοησίες. Όλα αυτά αποσκοπούν στην υποδαύλιση άλλης μιας εκστρατείας των Μ.Μ.Ε. στην Αμερική κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Με στόχο την ματαίωση αυτής της δίκης, ο πρεσβευτής της Ε.Σ.Σ.Δ. στις Η.Π.Α. είχε συζήτηση με τον αναπληρωτή υπουργό των Εξωτερικών, υπογραμμίζοντάς του τον απαράδεκτο και τον άστοχο χαρακτήρα των ενεργειών του αμερικανικού δικαστηρίου. Ο αμερικανός αναπληρωτής υπουργός των Εξωτερικών απέφυγε να δώσει άμεση απάντηση, συμφώνησε όμως ότι «υπό τη νομική οπτική γωνία η υπόθεση αυτή δεν είναι και τόσο στερεή».
Προκειμένου οι εκπρόσωποι του ΤΑΣΣ και του Πρακτορείου Ειδήσεων «Νοβόστι» να μην εμφανιστούν στο αμερικανικό δικαστήριο και να μην λάβουν μέρος σε αυτή την προβοκατόρικη δίκη, επετράπει στον σοβιετικό πρεσβευτή να προσλάβει αμερικανό δικηγόρο και μέσω αυτού να πετύχει την παύση της δίωξης, χρησιμοποιώντας την αμερικανική νομοθεσία.
Ο πρεσβευτής έλαβε, επίσης, την εντολή, να κάνει επίμονες παραστάσεις στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, προκειμένου να παύσει η δίωξη για την υπόθεση Γιεσιένιν – Βόλπιν, αφού αυτή δεν τεκμηριώνεται και έχει προφανής αντισοβιετικές πολιτικές σκοπιμότητες, γεγονός που απορρέει από την ίδια την μηνυτήρια αναφορά. Παράλληλα, δόθηκε η εντολή στον σοβιετικό πρεσβευτή να δώσει στην αμερικανική πλευρά να καταλάβει ότι σε αντίθετη περίπτωση θα ληφθούν ανάλογα μέτρα κατά των αμερικανικών Μ.Μ.Ε. και των ανταποκριτών τους στην Μόσχα, οι οποίοι συχνά δημοσιεύουν συκοφαντικές ειδήσεις, αναφορικά με την Ε.Σ.Σ.Δ. και τους πολίτες της.
Σε συνάρτηση με την απάντηση της αμερικανικής πλευράς και την περαιτέρω εξέλιξη της υπόθεσης θεωρούμε σκόπιμο να επεξεργαστούμε από κοινού με την Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας σχέδιο δράσεων απαντητικού χαρακτήρα. Θεωρούμε επίσης σκόπιμο να συνεχίσουμε την ίδια πολιτική απέναντι στο υπουργείο των Εξωτερικών των Η.Π.Α.
Προκειμένου να μην αναμειχθούμε πρακτικά στην δίκη, όπως υπολογίζουν οι σιωνιστικοί κύκλοι, οι οποίοι ενθάρρυναν την μηνυτήρια αναφορά τον Γιεσιένιν – Βόλπιν, θεωρούμε ότι οι ανταποκριτές του ΤΑΣΣ και του Πρακτορείου Ειδήσεων «Νοβόστι» δεν πρέπει να παρουσιαστούν στο αμερικανικό δικαστήριο ούτε σήμερα, ούτε στο μέλλον. Θεωρείται σκόπιμο να συντονίσουμε τις δράσεις μας με τους φίλους μας, αναφορικά με την ανάλογη μηνυτήρια αναφορά κατά της εφημερίδας «Daily World».
Παρακαλείσθε όπως εγκρίνετε τον παραπάνω τρόπο δράσης.
Γι. Αντρόποφ
Β. Κουζνετσόφ
Λ. Ζαμιάτιν
Λ. Τολκούνοφ
24 Ιανουαρίου 1977
Αναφορικά Νο 42σ.
53 – νγ
τκ/ακ
Σεργκέι Γιεσένιν - Βολπίν
Ποτέ μου γρόσια δεν πήρα,
Το ξένο κόπο δεν άγγιξα,
Διαβάζω μόνο ποιήματα,
Μόνο αυτό και άλλο τίποτα…
Στο βαθμό που οι ηγέτες θέλουν,
Τα λόγια τους για πάντα να ηχούν,
Κάθε ξυλουργός, κάθε φαντάρος
Μου κάνει μαθήματα ηθικής:
«Στην κοινωνία μας είναι όλοι ίσοι
Και ελεύθεροι – όπως διδάσκει ο Στάλιν.
Στην κοινωνία μας όλοι είναι πιστοί
Στον κομμουνισμό – όπως διδάσκει ο Στάλιν».
…Κι όταν «το όνειρο όλων των εποχών»,
Που υπεράσπιση δε χρειάζεται,
Μου το παρουσιάζουν ως νόμο ιερό,
Κι ακόμη λένε: αγαπήστε, -
Παρόλο που για μένα η φυλακή –
Είναι θάνατος και όχι τιμωρία απλά,
Φωνάζω: «Δε θέλω τα σκατά!»
…Θαρρείς και το χτύπημα δε φοβάμαι
Θαρρείς και το δικαίωμα να εκνευρίζω τους ανθρώπους
Είναι για μένα ιερό σαν την τέχνη,
Θαρρείς και η βρισιά μου είναι πιο έξυπνη
Από τα απλοϊκά του στρατιώτη λόγια…
…Τι να κάνεις όμως, ήρθε η άνοιξη –
Η αναπόφευκτη του χρόνου εποχή,
Και μόνο ένα στόχος είναι καθαρός,
Ένας παράλογος στόχος – η ελευθερία!
31 Αυγούστου 1946
Μετάφραση από τα ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©
