Ο πολιτικός ηγέτης της περίφημης περεστρόικας, της στροφής της Σοβιετικής Ένωσης προς μία διαφορετική αντίληψη περί ανοικτής κοινωνίας και διαφάνειας, άφησε την τελευταία του πνοή. Ο Γκόρμπατσοφ απεμπόλησε την εξουσία μίας εκ των ισχυρότερων κρατών στην ιστορία του κόσμου, έχοντας οραματιστεί κάτι διαφορετικό για τους ανθρώπους, που επί δεκαετίες είχαν υποστεί τις συνέπειες των πολεμικών ανταγωνισμών και της ανθρώπινης καταπίεσης. Δυστυχώς, δεν κατάφερε να τους εξασφαλίσει κάτι καλύτερο.
Όσο και αν η εικόνα του έχει γίνει συνώνυμο της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, η κατάρρευση του συστήματος των Σοβιέτ δεν μπορεί να χρεωθεί στον Γκορμπατσόφ. Τα δομικά προβλήματα της σοβιετικής οικονομίας κι ο ανταγωνισμός με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα οδηγούσαν μάλλον μεσομακροπρόθεσμα στην κατάρρευση του συστήματος που είχε δημιουργηθεί τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Γκορμπατσόφ, έχοντας δει εκ των έσω που οδηγούσε ο συγκεντρωτισμός της Μόσχας και το καταπιεστικό σύστημα και νομίζοντας πως ο διεθνής καταμερισμός ισχύος του το επέτρεπε, προσπάθησε να αλλάξει αυτή την πορεία που είχε πάρει η χώρα του.
Αφού στην ΕΣΣΔ δεν τον πίστεψαν και στη Δύση του τράβηξαν το χαλί την κρίσιμη στιγμή, η αδυναμία του να τα καταφέρει, οδήγησε πολλούς ανθρώπους να γνωρίσουν άγνωστες μέχρι τότε για εκείνους καταστάσεις, όπως την ανεργία, την έλλειψη στέγης ή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η ανασφάλεια και οι κακουχίες της μετασοβιετικής περιόδου ξεπέρασαν κάθε δυσοίωνη πρόβλεψη.
Στη Δύση ο Γκορμπατσόφ μνημονεύεται για τις προσπάθειες του για αναμόρφωση του σοβιετικού συστήματος, που οδήγησε στην αρχή μίας νέας περιόδου για την ανθρωπότητα, με το εμβληματικό γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου. Ωστόσο στη Ρωσία η πλειοψηφία των ανθρώπων θα προτιμούσαν ακόμα και τον Στάλιν, από τον Γκορμπατσόφ, έχοντας μία πολύ δυσάρεστη ανάμνηση για την περίοδο διακυβέρνησης του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης.
Το χειρότερο είναι πως σήμερα η Ρωσία δεν θυμίζει τίποτα από το όραμα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, έχοντας δυστυχώς γυρίσει πίσω στις σκοτεινές περιόδους της ιστορίας της.
