Σεπτέμβριος του 1922: χιλιάδες πρόσφυγες ξεριζωμένοι από τις πατρίδες του στην Μικρά Ασία αποβιβάζονται στο λιμάνι του Βόλου. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι. Για κάποιους ο Βόλος είναι στάση, για άλλους το τέλος μιας πολυτάραχης διαδρομής και η νέα πατρίδα.

Γίνεται μια καλή αρχή για την επιστροφή όσων γλυπτών του Παρθενώνα βρίσκονται σε ξένα μουσεία, και οι αντιπολιτευτικές κραυγές χτυπάνε κόκκινο. Χθες ήρθε στη χώρα μας ως «κατάθεση» ένα κομμάτι με το πόδι της Αρτέμιδος από την ανατολική ζωφόρο. Ο καυγάς είχε ξεκινήσει μέρες πριν! Σαν να μην ήταν η κατάθεση του Μουσείου του Παλέρμο προς την Ελλάδα και το Μουσείο της Ακρόπολης μια κίνηση εξαιρετική και άξια επαίνων και συγχαρητηρίων!

H πρώτη επιστροφή (έστω και ως «κατάθεση») τμήματος από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα είναι γεγονός. Παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αποδόθηκε σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης το θραύσμα Fagan, από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο.

«Το άλογο είναι κάτι όμορφο... κανείς δε θα κουραστεί να το κοιτάζει όσο επιδεικνύεται στο θεατή με όλο του το μεγαλείο». Αυτά έγραψε ο Αθηναίος Ξενοφών στην πραγματεία του Περί Ιππικής τον 4ο π.Χ. αιώνα. Το γεγονός ότι οι αρχαίοι Αθηναίοι έτρεφαν μεγάλο θαυμασμό για τα άλογά τους και τα είχαν σε υψηλή εκτίμηση, είναι εμφανές σε όλες τις εκφάνσεις της καλλιτεχνικής τους έκφρασης.

Τα αρχαία είναι εφτάψυχα και τα μνημεία «καταπίνουν» οτιδήποτε στέκεται μπροστά ή δίπλα τους. Όποια προσβολή, ανοησία, χαζή έμπνευση, κακογουστιά ή, τάχα μου και δήθεν πρωτοποριακή και ρηξικέλευθη ιδέα. Από αυτή την άποψη, ουδείς λόγος ανησυχίας υφίσταται. Παρθενώνας- Ξεπαρθενώνας, ή μικρότερος ναός, δεν υπάρχει θέμα. Ακόμα και η πιο ταπεινή αρχαιότητα ξέρει να πετά γρήγορα από πάνω της κάθε παράσιτο.

Παραίτηση σε επίπεδο προσωπικού, φαίνεται να δρομολογείται στην Ακρόπολη των Αθηνών, μετά το σάλο που έχει ξεσπάσει με αφορμή το γύρισμα γκέι ταινίας ερωτικού περιεχομένου. Αυτές τις ώρες γίνονται συζητήσεις αλλά και σοβαρός έλεγχος. Δεν είναι μόνο ότι στο κορυφαίο μνημείο έγιναν γυρίσματα χωρίς καμιά άδεια, ενώ απαιτείται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, είναι και ότι το περιεχόμενο του «Ξεπαρθενώνα» σε καμία περίπτωση δεν συνάδει με μνημεία.

Η μουσική δεν επιτρέπεται, λόγω κορονοϊού, αλλά όχι παντού. Στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Μέγαρο Μουσικής και σε άλλα μέρη, μπορείτε να απολαύσετε υπέροχες παραστάσεις και συναυλίες, χωρίς κανένα πρόβλημα. Τα μέτρα εναντίον της πανδημίας τηρούνται σε όλα αυτά τα σημεία και μάλιστα πολύ αυστηρά. Γιατί λοιπόν να μην προγραμματίσουμε εξόδους;

Ένα θραύσμα από τη ζωφόρο του Παρθενώνα επιστρέφει σύντομα στην Ελλάδα, όπου θα παραμείνει σίγουρα οκτώ χρόνια, ενώ υπάρχει βούληση επ' αόριστον επιστροφής. Το θραύσμα βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο, στη Σικελία, και βούληση της Σικελίας, στην πραγματικότητα, είναι αυτή της επ' αόριστον επιστροφής στην Ελλάδα του ευρήματος. Κάτι που ανοίγει τον δρόμο να τεθούν ανάλογα αιτήματα προς όλα τα μουσεία που έχουν υλικό από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα.

Καιρός για έξοδο, για φώτα, για αέρα, για ανάσα. Μείναμε μέσα πολύ καιρό λόγω κορονοϊού. Θα βγούμε τηρώντας κάθε μέτρο και κάθε προφύλαξη και θα πάμε σε χώρους που τηρούν όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Αλλά πρέπει να βγούμε από τη μαυρίλα και τη μιζέρια που βρισκόμαστε λόγω των θλιβερών και δύσκολων συνθηκών που έχουμε ζήσει και ακόμα ζούμε. Ίσως δεν υπάρχει καλύτερος χώρος με συνδυασμό όλων αυτών, από το θέατρο.

Η αρχή έγινε όπως έπρεπε. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έστειλε στο Μουσείο Ακρόπολης δέκα θραύσματα από τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία είχε στις αποθήκες του, ανοίγοντας πλέον επίσημα τον δρόμο επιστροφής και άλλων θραυσμάτων από μουσεία του εξωτερικού. Σειρά έχει το μουσείο του Παλέρμο, που μας δανείζει για τέσσερα συν τέσσερα χρόνια ακόμη ένα θραύσμα από λίθο της ζωφόρου, και η προσπάθεια θα συνεχιστεί...

Με μία κίνηση υψηλού συμβολισμού -προς το Βρετανικό Μουσείο, αλλά όχι μόνο- ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρέστη και μίλησε στην τελετή απόδοσης  δέκα Παρθενώνιων θραυσμάτων στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε έτσι την πάγια θέση της χώρας μας ότι ο Παρθενώνας πρέπει να είναι ένα μνημείο με ενιαία κι αδιάσπαστα όλα τα κομμάτια που το συναποτελούν.

Το 2021 ήταν αφιερωμένο στην επέτειο 200 ετών από την Επανάσταση, ωστόσο δεν στέφθηκε με περισσότερη εθνική αυτογνωσία. Καλό θα ήταν να μην περάσουν με τον ίδιο τρόπο και τα 100 έτη από τη μικρασιατική καταστροφή. Έχουμε πολλά να μάθουμε παρακολουθώντας το αποτύπωμα της πραγματικά τεράστιας εθνικής καταστροφής στο σήμερα.

Στους απολογισμούς της χρονιάς που έφυγε, ο Μίκης κατέχει τη θέση του μεγάλου απόντα από τη ζωή μας. Η Εθνική Λυρική Σκηνή δε θεώρησε υποχρέωσή της να παρουσιάσει κάποια όπερα, ή κάποιο μπαλέτο του, ούτε στο Φάληρο ούτε και στο Ηρώδειο. Όσο και αν ψάξει κάποιος στο πρόγραμμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, δε θα βρει μέχρι το καλοκαίρι τον ελάχιστο προγραμματισμό για έργο Θεοδωράκη.

Οι αναμνήσεις του μεγάλου αρχιτέκτονα Ερνστ Τσίλερ στη γερμανική γλώσσα δεν μπορούν να θεωρηθούν πλέον χαμένες. Η ιστορικός τέχνης Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη καλύπτει το ερευνητικό κενό με μια μοναδική, δίγλωσση −εικονογραφημένη με σπάνιο υλικό− έκδοση. Τίτλος, «Αναμνήσεις του Έρνστ Τσίλλερ-Συμβολή στην προσωπικότητα και στη δράση ενός αρχιτέκτονα στην Ελλάδα», «Ernst Zillers erinnerungen- Ein beitrag zur persönlichkeit und zum wirken eines architekten in Griechenland».

Το ελληνική αίτημα για επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα είναι «προπέτασμα καπνού ανάμεσα στην ανεπάρκεια του ελληνικού κράτους να διαχειριστεί την πολιτιστική του κληρονομιά και τη διεθνή κοινή γνώμη». H UNESCO… κακώς δε συγκινήθηκε από τις κριτικές για τη μεταφορά των αρχαίων στον σταθμό Βενιζέλου. Κάκιστα, δε, δεν ασχολήθηκε με το… τσιμέντωμα της Ακρόπολης! Τα Fake news του ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζονται μέχρι την εκπνοή του έτους.

Ειδώλια κριαριών, τμήματα από πήλινες εστίες με εγχάρακτη διακόσμηση και από φορητές πήλινες τράπεζες προσφορών με σπειροειδή και εγχάρακτη διακόσμηση, φιάλες με μαύρο και κόκκινο επίχρισμα -άλλες με πόδι και άλλες με δακτυλιόσχημη ή επίπεδη βάση-  μεγάλη ποσότητα σφονδυλιών κι ένας μεγάλος αριθμός από άλλα αγγεία που διατηρούνται αποσπασματικά όπως κύμβες (σαλτσιέρες), αρύταινες, πινάκια και τμήμα λίθινου σκεύους.

Το τουρκικό καθεστώς τα έχει βάλει με τις εκκλησίες που φέρουν το όνομα «Αγία Σοφία», επαναφέροντας τη μία μετά την άλλη σε καθεστώς λειτουργίας τζαμιού. Άλλες ήταν μουσεία, όπως η Αγία του Θεού Σοφία Κωνσταντινουπόλεως και άλλες ερείπια. Τελευταία στη σειρά, η Αγία Σοφία της Αίνου, όπου ανήμερα τα Χριστούγεννα, η πρώην εκκλησία άρχισε να λειτουργεί και πάλι ως τζαμί.

Άμα είναι ισλαμιστές και έχουν σκοτώσει εργαζόμενους σε σατιρικό περιοδικό για σκίτσα που οι ίδιοι θεώρησαν βλάσφημα για τον Μωάμεθ, είμαστε όλοι Charlie Hebdo. Αν ένας επιστήμονας κάνει μια αθώα σάτιρα με σκίτσο που αφορά τη χριστιανική θρησκεία, δεν είμαστε τίποτα. Πάει η Ελευθερία του Λόγου, πάει η ανεξιθρησκεία, η τέχνη, πάνε τα πάντα. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος τον κατακεραυνώνει. Και εμείς χαζεύουμε.

Έθιμα που διαρκούν χιλιετίες, έθιμα που παραλλάζουν σε κάθε χώρα της Ευρώπης, αλλά έχουν κοινά στοιχεία, είναι τα έθιμα των Χριστουγέννων. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τη Ρώμη και τη Σκανδιναβία, στα τέλη Δεκεμβρίου γιορταζόταν η «ανανέωση» του θεού Ήλιου (όπως και αν τον έλεγαν σε κάθε γλώσσα) που από την 21η Δεκεμβρίου άρχιζε να αποκτά δύναμη, και η ημέρα να «κατακτά» τη νύχτα και να τη λιγοστεύει.

Φιγούρα Lego, με τα χαρακτηριστικά του νέου γενικού διευθυντή στο Μουσείο Ακρόπολης, του καθηγητή Ν. Σταμπολίδη, κατασκευάστηκε από τον Αυστραλό «Lego Classicist», Pop-Artist και Ιστορικό Αρχειοφύλακα, Liam D. Jensen. Το Lego του είναι χαμογελαστό όπως και ο ίδιος κατά τις ώρες που διδάσκει, καθώς εμφορείται από ακαδημαϊκή χαρά.

Η αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης, χάρη στη χορηγία της Οικογένειας Νικολάου και Ειρήνης Λαιμού. Έτσι, αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο, με το οποίο θα αναβαθμιστεί η γύρω περιοχή (Πολυτεχνείο - Εξάρχεια) ξεκινά με τις καλύτερες των προϋποθέσεων.

Οι ανασκαφές κρύβουν πάντοτε εκπλήξεις, σαν αυτή της δρος Έφης Σαπουνά- Σακελλαράκη στην αρχαία Ζώμινθο, στον Ψηλορείτη. Η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε δεύτερο, αρχαιότερο ανάκτορο, δείχνοντας ότι η αρχαία Ζώμινθος είχε κατοικηθεί πριν από ό,τι γνωρίζαμε ήδη. Το νεώτερο ανάκτορο είναι μνημειώδες κτίριο ενός μινωικού οικισμού ιδιαίτερης σημασίας.

Οι υπουργοί Πολιτισμού επί ΣΥΡΙΖΑ έβλεπαν τα ΕΣΠΑ να περνούν και από έργα σχεδόν τίποτα. Ευκαιρίες πάντως να αναδείξουν τον πολιτισμό όπως τον εννοούσαν, είχαν επί 4,5 χρόνια. Δεν κατάφεραν τίποτα. Το ίδιο κόμμα, σήμερα, χαρακτηρίζει τη Λίνα Μενδώνη ως τη χειρότερη υπουργό από τη μεταπολίτευση. Και μόνο τα στοιχεία μπορεί να καταδείξουν την αλήθεια. Αυτά που εξάγονται από την ομιλία της νυν υπουργού Πολιτισμού στη Βουλή.

«Πανωλεθρία με τα οικονομικά μας. Και δεν υπάρχει ένας Χριστιανός να του πω τα κάλαντα, μπας και μαζέψω χαρτζιλίκι» γράφει Έλληνας φίλος που μένει σε μεγάλη τουρκική πόλη. Το αστείο είναι μόνο ως προς το χαρτζιλίκι, διότι ως προς τα οικονομικά του μέσου ανθρώπου στην Τουρκία, η κατάσταση είναι ζόρικη. Και τότε σκέφτομαι πως στην ίδια κινδυνέψαμε να βρεθούμε έξι και κάτι χρόνια πριν, με έξοδο από την Ευρωζώνη.