Το ημερολόγιο γράφει 20 Ιουνίου 1940. Είναι η ημερομηνία που αναγράφεται στο πρώτο συμβόλαιο της 17χρονης τότε υψιφώνου Μαρίας Κάλλας με τη Λυρική Σκηνή. Υπογράφουσα στο συμβόλαιο ως Μαρία Καλογεροπούλου, η γυναίκα που έμελλε να γίνει η μεγάλη ντίβα στον χώρο της όπερας και να καθορίσει την ιστορία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, δοκιμάστηκε τότε στους πρώτους της μεγάλους ρόλους τα δύσκολα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δείχνοντάς μας, σε βάθος χρόνου, τα αποτελέσματα που μπορεί να επιφέρει η αφοσίωσή μας σε ό,τι αγαπάμε.
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από τη χώρα μας και παρά τον ανταγωνισμό που υπέστη και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, η Κάλλας ξεκίνησε να «χτίζει» τα θεμέλια της διεθνούς καριέρας της αναχωρώντας το 1945 για τη Νέα Υόρκη, όπου, κατόπιν ακρόασης, η Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης της προτείνει το πρώτο της συμβόλαιο.
Σταδιακά, η φωνή της Κάλλας «ζεσταίνει» τα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα, το συναίσθημα από το οποίο κατακλύζεται διαχέεται με τη φωνή της, το χειροκρότημα που ακολουθεί τις υποκλίσεις της στο τέλος των παραστάσεων και των ρεσιτάλ της έχει ως αποδέκτη την ψυχή της.
Επιστρέφει, το 1957 στην Αθήνα. Ως σταρ πλέον για ένα ρεσιτάλ στο Ηρώδειο, ανοίγοντας το Φεστιβάλ Αθηνών στον χώρο του ρωμαϊκού ωδείου. Τρία χρόνια αργότερα, το 1960, ανοίγει μια νέα σελίδα στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στο οποίο ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ. φιλοξενούνταν παραστάσεις αρχαίου δράματος. Κατόπιν πρόσκλησης του ιδρυτικού διευθυντή της Λυρικής Σκηνής, Κωστή Μπαστιά, η Κάλλας ερμηνεύει το 1960 τη «Νόρμα» του Μπελλίνι και το 1961 την «Μήδεια» του Κερουμπίνι.
Η Μαρία Κάλλας στην παραγωγή «Νόρμα» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής,στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το 1960 - Αρχείο ΕΛΣ
Από τον Τύπο της εποχής γίνεται γνωστό ότι η ερμηνεία της Κάλλας στο αργολικό θέατρο άφησε ανεξίτηλο στίγμα στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, «αποδίδοντας», τρόπον τινά, στη Λυρική Σκηνή τη στήριξη του οργανισμού στα πρώτα της βήματα στο χώρο του λυρικού τραγουδιού.
Λησμονημένη, άλλωστε, για χρόνια, η όπερα «Μήδεια» που βασίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, ήρθε ξανά στο φώς όταν η Κάλλας ερμήνευσε τον ομώνυμο ρόλο για πρώτη φορά το 1953, στη Φλωρεντία.
Η όπερα αυτή, η «Μήδεια» αποτελεί την κεντρική εκδήλωση της ΕΛΣ για τους εορτασμούς των 100 ετών από τη γέννηση της Divina, στο πλαίσιο του επετειακού έτους UNESCO Μαρία Κάλλας 2023 του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η σειρά εκδηλώσεων προς τιμήν της κορυφαίας υψιφώνου του 20ου αιώνα θα πραγματοποιηθεί από τον Απρίλιο έως τον Δεκέμβριο του 2023, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΕΛΣ, Γιώργου Κουμεντάκη.
Σχέδιο της Μαρίας Κάλλας, σχεδιασμένο από τον Γιάννη Κουρούδη. Πηγή φωτ.: Εθνικής Λυρική Σκηνή
Η σειρά εκδηλώσεων συμπίπτει με τα θυρανοίξια του Μουσείου Μαρία Κάλλας που αναμένεται να γίνουν το καλοκαίρι. Το δε μουσείο, θα στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο, επί της οδού Μητροπόλεως 44, στην «καρδιά» της Αθήνας – το κτίριο ανήκει στον Δήμο Αθηναίων και η διαμόρφωση του χώρου θα ακολουθεί τις πιο σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές.
Οι εκδηλώσεις της ΕΛΣ για τη Μαρία Κάλλας
Η «Μήδεια» του Κερουμπίνι σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν και σκηνοθεσία-σκηνικά του Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ «ανοίγει» τις επετειακές εκδηλώσεις της ΕΛΣ για τη Μαρία Κάλλας. Όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενο σημείωμά μας, η όπερα αποτελεί τη μεγάλη διεθνή συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τρεις σπουδαίες όπερες της Αμερικής –τη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, την Όπερα του Καναδά και τη Λυρική Όπερα του Σικάγου– η οποία υλοποιήθηκε με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Οι sold out παραστάσεις της όπερας ξεκινούν στις 25 Απριλίου, ολοκληρώνονται στις 9 Μαΐου και θα αναφερθούμε εκτενώς στην παραγωγή σε σημείωμά μας την επόμενη εβδομάδα, αφότου παρακολουθήσουμε την όπερα.
Από την όπερα «Μήδεια». Φωτ.: Marty Sohl, The MetOpera. Πηγή: Εθνική Λυρική Σκηνή
Εκτός από τη «Μήδεια», το αφιέρωμα της ΕΛΣ περιλαμβάνει την πολυμορφική εγκατάσταση «Unboxing Callas: Από την Κάλλας στη Μήδεια» (φουαγέ ΕΛΣ, 4/5-9/6), γκαλά όπερας (Σεπτέμβριος) με άριες από όπερες των Καλομοίρη, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Βέρντι, Ντονιτσέττι, Τομά που η Κάλλας είχε ερμηνεύσει στο ρωμαϊκό ωδείο.
Επίσης, την έκθεση «Unboxing Callas – Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ» (26/11/2023-1/2024) στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, προβολή του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάνα, Μαρία - Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» του Βασίλη Λούρα, στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ, στις 2 Δεκεμβρίου 2023 –ημερομηνία που συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Divina.
Ακόμη, το αφιέρωμα περιλαμβάνει το βίντεο-ρεσιτάλ «H Μαρία Κάλλας στην Ελλάδα, 1937-1945», το οποίο θα προβάλλεται από τον Δεκέμβριο του 2023 στην διαδικτυακή πλατφόρμα της ΕΛΣ, GNO TV, και θα περιλαμβάνει το ρεπερτόριο που ερμήνευσε η Μαρία Καλογεροπούλου από το 1937 έως το 1945 στην Αθήνα, είτε στο πλαίσιο των ωδειακών εξετάσεών της είτε σε παραστάσεις, ακροάσεις, γιορτές και ρεσιτάλ.
Εκτός αυτών, το πρόγραμμα περιλαμβάνει το εκπαιδευτικό εργαστήριο Visualising the Voice of Maria Callas (Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος), μια συνεργασία της ΕΛΣ και του Digital Media Lab του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Κεντρική φωτογραφία: Η Μαρία Κάλλας δέχεται τις επευφημίες του πλήθους στο Civic Opera House στο Σικάγο, στις 22 Ιανουαρίου 1958. Πηγή φωτ.: ΑP / Ed Maloney
