Πόσο ανθεκτικές είναι οι «προστατευτικές μπάρες» στις σινο-αμερικανικές σχέσεις που υποτίθεται ότι τοποθετήθηκαν κατά τη συνάντηση Τζο Μπάϊντεν-Σι Τζινπίνγκ στο Μπαλί της Ινδονησίας τον περασμένο Νοέμβριο; Μόλις δύο μήνες αργότερα η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο χωρών έχει υποτροπιάσει σε επίπεδα που παραπέμπουν ξεκάθαρα στην ψυχροπολεμική εποχή.
Κορυφή του παγόβουνου το κινεζικό αερόστατο;
Η πτήση του κινεζικού αερόστατου πάνω από τον Καναδά και τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την κατάρριψη από την αμερικανική πολεμική αεροπορία, οδήγησε στην ματαίωση της επίσκεψης του υπουργού εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν στην Κίνα. Ωστόσο, όσο σοβαρό κι αν είναι το περιστατικό αυτό, δεν αποκλείεται να έδωσε στην αμερικανική πλευρά την αφορμή να ακυρώσει μια επίσκεψη που ούτως ή άλλως δεν αναμενόταν να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα την συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Κι αυτό διότι πλήθος άλλων εξελίξεων δηλητηριάζουν το φαινομενικά συναινετικό κλίμα που χαρακτήρισε την σύνοδο κορυφής στο Μπαλί.
Η συνάντηση εκείνη δεν μπορούσε να επιλύσει όλα τα ακανθώδη θέματα στην εκτενή διμερή ατζέντα. Ο σινοαμερικανικός ανταγωνισμός εντείνεται συνεχώς και τον τελευταίο καιρό μεταφέρεται κυρίως στο πεδίο των προηγμένων τεχνολογιών, με αιχμή του δόρατος τον τομέα των ημιαγωγών. Σημειωτέον, το Πεκίνο έχει προσφύγει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κατά των περιορισμών που επέβαλε η διοίκηση Μπάιντεν τον περασμένο Οκτώβριο στην διάθεση των αντίστοιχων τεχνολογιών σε κινεζικές εταιρείες.
Στο θέμα της Ουκρανίας, το άλλο μεγάλο θέμα της επικαιρότητας, η Κίνα κρατά «ευμενή ουδετερότητα» υπέρ της Μόσχας, η οποία παραμένει στρατηγικός εταίρος του Πεκίνου κατά των ΗΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι μόλις τρεις εβδομάδες πριν την ρωσική εισβολή, ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ υπέγραψαν βαρυσήμαντο μανιφέστο για το περίγραμμα μιας νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων στον αντίποδα της Pax Americana.
Ταυτόχρονα, εμφανίζονται ρεπορτάζ σε αμερικανικά ΜΜΕ για κινεζικές κρατικές εταιρείες που παρέχουν στην Ρωσία τεχνολογίες διπλής χρήσης ή εξάγουν ανταλλακτικά για τα ρωσικά μαχητικά αεροπλάνα και υποβρύχια. Εάν επιβεβαιωθούν αυτές οι πληροφορίες, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα οξυνθούν έτι περισσότερο οι σχέσεις του Πεκίνου με τις ΗΠΑ και την Δύση γενικότερα.
(Το «κατασκοπευτικό» μπαλόνι)
Ο γόρδιος δεσμός της Ταϊβάν
Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η συνάντηση Μπάιντεν-Σι στο Μπαλί τροφοδότησε συγκρατημένη αισιοδοξία ότι η Ταϊβάν δεν θα αποτελέσει σημείο ανάφλεξης στο άμεσο μέλλον, αλλά η ένταση γύρω από την αυτοδιοικούμενη νήσο γρήγορα αυξήθηκε ξανά. Οι ασκήσεις κινεζικών στρατιωτικών αεροσκαφών εντός του εναέριου χώρου της Ταϊβάν έχουν πυκνώσει εκ νέου, ως ένα σαφές μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι το Πεκίνο δεν θα ανεχθεί αμφισβήτηση της πάγιας θέσης του πως το νησί αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κινεζικής επικράτειας.
Μόνιμο αγκάθι στις σχέσεις Ουάσινγκτον-Πεκίνου είναι η πώληση οπλικών συστημάτων στην Ταϊβάν. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Γερουσίας ψήφισε νομοσχέδιο που προβλέπει στρατιωτική βοήθεια ύψους 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ταϊβάν. Συγχρόνως, όμως, υπάρχει ασάφεια ως προς τους όρους παροχής αυτής της βοήθειας – αν πρόκειται για επιχορηγήσεις ή δάνεια;
Μετά την αμφιλεγόμενη επίσκεψη στην Ταϊβάν της Νάνσι Πελόζι, πρώην προέδρου της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, οι δηλώσεις του διαδόχου της Κέβιν Μακάρθι ότι σχεδιάζει επίσκεψη στην Ταϊβάν έχουν προκαλέσει την οργισμένη αντίδραση του Πεκίνου. Αμέσως μετά τον πολυήμερο αεροναυτικό αποκλεισμό της νήσου από τις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις τον περασμένο Αύγουστο, αμερικανικά πολεμικά πλοία πέρασαν τα στενά της Ταϊβάν ως απάντηση στον ισχυρισμό του Πεκίνου ότι πρόκειται για χωρικά ύδατα της Κίνας.
Εδώ αξίζει να σημεωθεί ότι, ενώ οι ΗΠΑ εμφανίζονται ως εγγυητής της ασφάλειας της Ταϊβάν, εντείνονται οι επαφές της αυτοδιοικούμενης νήσου και με την ΕΕ. Αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και επιχειρηματίες επισκέπτονται την Ταϊβάν και μια από τις πρώτες διεθνείς επαφές του νεοεκλεγέντος Τσέχου προεδρου Πετρ Πάβελ ήταν με την ομόλογό του στην Ταϊπέι, Τσάι Ινγκ-Γουέν. Οι κινεζικές αρχές δεν χάνουν την παραμικρή ευκαιρία να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους, αλλά φροντίζουν αυτό να μην αποβεί εις βάρος της επίθεσης φιλίας στην Ευρώπη, καθώς το Πεκίνο θέλει να αποτρέψει την σύσφιξη των διατλαντικών σχέσεων.
Σφίγγει ο αμερικανικός κλοιός γύρω από την Κίνα;
Το Πεκίνο διαπιστώνει ότι οι ΗΠΑ εντατικοποιούν τις σχέσεις τους με συμμάχους στην ανατολική Ασία. Σημειώνεται η αναβάθμιση της στρατιωτικής συνεργασίας της Ουάσινγκτον με τις Φιλιππίνες, με την πρόνοια για νέες αμερικανικές βάσεις σε απόσταση μόλις 800 χλμ από την Ταϊβάν. Τα σχέδια αυτά επηρεάζουν άμεσα την λεγόμενη “πρώτη αλυσίδα νήσων” που αποτελεί κατά το στρατηγικό δόγμα του Πεκίνου την πρώτη γραμμή εθνικής άμυνας, αλλά και κλειδί για τον έλεγχο του θαλάσσιου χώρου ανατολικά και νοτίως της Κίνας.
Το Πεκίνο σχολιάζει με ολοφάνερη ενόχληση την πρόσφατη περιοδεία στην Νότια Κορέα και την Ιαπωνία του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος επικαλέστηκε τις «κοινές αξίες» που μοιράζονται οι εν λόγω εταίροι με την Δύση. Σ’αυτά προστίθεται και η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της Ιαπωνίας, σε συνδυασμό με την απόφαση του Τόκιο για σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών της χώρας.
Στην πολύπλοκη γεωπολιτική εξίσωση της ανατολικής Ασίας εγγράφεται και η πάντα απρόβλεπτη Βόρεια Κορέα που φέρεται να αναβαθμίζει σταθερά τις πυρηνικές της ικανότητες. Αν αυτό συμπαρασύρει στην κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών και την Νότια Κορέα, στενό σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή, η νευρικότητα της Κίνας θα χτυπήσει κόκκινο.
Όλα αυτά συνθέτουν ένα πλέγμα εξελίξεων που, σε συνδυασμό με την εντεινόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία, προοιωνίζονται ένα ταραχώδες 2023 – πιθανώς και ταραχώδη συνέχεια άγνωστης διάρκειας. Η σινο-αμερικανική αντιπαλότητα δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα θέματα ή σημεία της υφηλίου, αλλά διαχέεται πλέον στο σύνολο της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας και δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο.
* Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων
