Ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν διέψευσε τις προβλέψεις για την πολιτική του κατάρρευση με μια ισχυρή εμφάνιση στις τουρκικές εκλογές, ξεπερνώντας τη δυσκολότερη δοκιμασία του στις κάλπες αφού κατάφερε να κινητοποιήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους που θα μπορούσαν τώρα να τον ωθήσουν σε μια τρίτη δεκαετία στην εξουσία.
Με καταμετρημένο το 99,87% της ενσωμάτωσης ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συγκέντρωσε 49,50%, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου 44,89%, ο Σινάν Ογάν 5,17% και ο Μουχαρέμ Ιντζέ 0,44%. Την ίδια στιγμή η συμμετοχή στη χθεσινή εκλογική διαδικασία ήταν στο 84,92%. Ο δεύτερος γύρος των εκλογών θα διεξαχθεί την Κυριακή 28 Μαΐου 2023.
#BREAKING Türkiye will be having a runoff presidential poll on May 28 with Erdogan leading, Supreme Election Board head announces pic.twitter.com/bmWv0S4OLK
— ANADOLU AGENCY (@anadoluagency) May 15, 2023
Αν και ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη κατακτήσει τη νίκη - πρέπει πρώτα να κερδίσει τον επαναληπτικό γύρο της 28ης Μαΐου εναντίον του διεκδικητή του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου που ανακοινώθηκε επισήμως από το Ανώτατο Συμβούλιο Εκλογών την Δευτέρα το απόγευμα - εμφανίστηκε σε πανηγυρική διάθεση αργά την Κυριακή καθώς τα αποτελέσματα ήρθαν και οι υποστηρικτές του ισλαμιστικών καταβολών κόμματός του AK συγκεντρώθηκαν στην Άγκυρα.
«Πρόκειται για μια συνάντηση ερωτευμένων. Απόψε βιώνουμε μαζί σας το αποτέλεσμα αυτού του μαραθωνίου», δήλωσε ο 69χρονος Ερντογάν σε χιλιάδες υποστηρικτές του που κυμάτιζαν σημαίες από το μπαλκόνι της έδρας του κόμματός του.
«Η νίκη θα εδραιώσει την κυριαρχία ενός ηγέτη που έχει μεταμορφώσει την Τουρκία, αναδιαμορφώνοντας το κοσμικό κράτος που ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια ώστε να ταιριάζει στο «ευσεβές» όραμά του, ενώ παράλληλα εδραιώνει την εξουσία στα χέρια του σε αυτό που οι επικριτές του βλέπουν ως πορεία προς την απολυταρχία», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Reuters.
Ενώ υπερασπίζεται τον εαυτό του ως προστάτη της τουρκικής δημοκρατίας, ο Ερντογάν έχει συσσωρεύσει την εξουσία γύρω από μια εκτελεστική προεδρία, έχει φιμώσει τη διαφωνία, έχει φυλακίσει επικριτές και αντιπάλους και έχει καταλάβει τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης, του δικαστικού συστήματος και της οικονομίας. Έχει γεμίσει τους περισσότερους δημόσιους θεσμούς με πιστούς και έχει αποψιλώσει τα κρίσιμα κρατικά όργανα.
Στην παγκόσμια σκηνή, έστρεψε το μέλος του ΝΑΤΟ μακριά από τους παραδοσιακούς δυτικούς συμμάχους του, σφυρηλάτησε δεσμούς με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και μετέτρεψε την Τουρκία σε μια διεκδικητική περιφερειακή δύναμη.
Ο Ερντογάν, γιος ενός καπετάνιου, αντιμετώπιζε πολιτικές αντιξοότητες πριν από την ψηφοφορία της Κυριακής: είχε ήδη βρεθεί αντιμέτωπος με τις ευθύνες για μια οικονομική κρίση, όταν τον Φεβρουάριο σημειώθηκε ένας καταστροφικός σεισμός. Οι επικριτές κατηγόρησαν την κυβέρνησή του για αργή αντίδραση και χαλαρή εφαρμογή των οικοδομικών κανόνων, παραλείψεις που, όπως είπαν, θα μπορούσαν να έχουν στοιχίσει ζωές.
Αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ο Ερντογάν είχε εξετάσει το ενδεχόμενο να καθυστερήσει τις εκλογές μετά την καταστροφή, αλλά άλλαξε γνώμη, καθώς ήταν βέβαιος ότι θα μπορούσε να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους με τις υποσχέσεις για γρήγορη ανοικοδόμηση.
Οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν να υπολείπεται του Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος είχε προταθεί από μια συμμαχία έξι κομμάτων για τις εκλογές που θεωρούσαν ως την καλύτερη ευκαιρία να ανατρέψουν τον Ερντογάν και να αντιστρέψουν την πορεία του.
Όμως ο Ερντογάν, βετεράνος με δώδεκα εκλογικές νίκες, βρέθηκε άνετα μπροστά από τον Κιλιτσντάρογλου, αν και λίγο πιο κάτω από την πλειοψηφία που απαιτείται για τη νίκη. Το κόμμα του ΑΚ και οι σύμμαχοί του κέρδισαν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις εκλογές της Κυριακής.
Το αποτέλεσμα αντανακλά την ισχυρή υποστήριξη που εξακολουθεί να έχει ο Ερντογάν, ιδίως σε θρησκευτικά συντηρητικές περιοχές όπου οι ψηφοφόροι αισθάνονταν επί μακρόν περιθωριοποιημένοι από μια κάποτε κυρίαρχη κοσμική ελίτ.
Συσπείρωση της βάσης
Με τη βοήθεια των τουρκικών μέσων ενημέρωσης που τον υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό, η εκστρατεία του προσπάθησε να εστιάσει την προσοχή στις οικονομικές επιτυχίες και όχι στην κρίση του κόστους ζωής και στα επακόλουθα του σεισμού στον οποίο έχασαν τη ζωή τους πάνω από 50.000 άνθρωποι.
Ο μήνας πριν από την ψηφοφορία ήταν γεμάτος από εορτασμούς βιομηχανικών ορόσημων, συμπεριλαμβανομένης της κυκλοφορίας του πρώτου ηλεκτρικού αυτοκινήτου της Τουρκίας και των εγκαινίων του πρώτου αμφίβιου πλοίου εφόδου της, που κατασκευάστηκε στην Κωνσταντινούπολη για να μεταφέρει τουρκικής κατασκευής μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Ο Ερντογάν πάτησε επίσης τον διακόπτη για την πρώτη παράδοση φυσικού αερίου στην Τουρκία από ένα απόθεμα της Μαύρης Θάλασσας, υποσχόμενος στα νοικοκυριά δωρεάν προμήθειες, και εγκαινίασε τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της σε μια τελετή στην οποία παρευρέθηκε ουσιαστικά ο Πούτιν.
Οι επιθέσεις του εναντίον του Κιλιτσντάρογλου περιλάμβαναν κατηγορίες, χωρίς αποδείξεις, ότι κέρδισε υποστήριξη από το παράνομο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο διεξάγει εξέγερση από τη δεκαετία του 1980 κατά την οποία έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει αρνηθεί τις κατηγορίες.
Επί δύο δεκαετίες, ο Ερντογάν έχει επανασχεδιάσει την εσωτερική, οικονομική, πολιτική ασφάλειας και εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, συναγωνιζόμενος τον ιστορικό ηγέτη Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος ίδρυσε τη σύγχρονη Τουρκία πριν από έναν αιώνα.
Επέζησε από μια απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος το 2016, όταν κακοποιοί στρατιώτες επιτέθηκαν στο κοινοβούλιο και σκότωσαν 250 ανθρώπους.
Η οικονομία ήταν ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του Ερντογάν κατά την πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησής του, όταν η Τουρκία γνώρισε μια παρατεταμένη άνθηση με νέους δρόμους, νοσοκομεία και σχολεία και αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο για τα 85 εκατομμύρια κατοίκους της.
Όμως έγινε πολιτικό πρόβλημα καθώς η κυβέρνηση ξεκίνησε μια πολιτική μείωσης των επιτοκίων μπροστά στην αλματώδη αύξηση του πληθωρισμού. Με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης, η πολιτική αυτή κατέρρευσε το νόμισμα στα τέλη του 2021 και επιδείνωσε τον πληθωρισμό.
Από την φυλακή «Σουλτάνος»
Ο Ερντογάν μεγάλωσε σε μια φτωχή συνοικία της Κωνσταντινούπολης και φοίτησε σε ισλαμικό επαγγελματικό σχολείο, ενώ μπήκε στην πολιτική ως επικεφαλής του τοπικού τμήματος νεολαίας του κόμματος και έγινε δήμαρχος Κωνσταντινούπολης το 1994.
Το 1999 εξέτισε ποινή φυλάκισης για ένα ποίημα που απήγγειλε το 1997 και συνέκρινε τα τζαμιά με στρατώνες, τις μιναρέδες με ξιφολόγχες και τους πιστούς με στρατό.
Αφού ανέβηκε στην εθνική σκηνή ως επικεφαλής του κόμματος ΑΚ, έγινε πρωθυπουργός το 2003.
Η κυβέρνησή του «χαλιναγώγησε» τον τουρκικό στρατό, ο οποίος είχε ανατρέψει τέσσερις κυβερνήσεις από το 1960, και το 2005 ξεκίνησε συνομιλίες για να εξασφαλίσει την επί δεκαετίες φιλοδοξία να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση - μια διαδικασία που αργότερα σταμάτησε.
Οι δυτικοί σύμμαχοι είδαν αρχικά την Τουρκία του Ερντογάν ως ένα ζωντανό μείγμα Ισλάμ και δημοκρατίας που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για τα κράτη της Μέσης Ανατολής που αγωνίζονται να αποτινάξουν την απολυταρχία και τη στασιμότητα.
Όμως η προσπάθειά του για μεγαλύτερες εξουσίες πόλωσε τους Τούρκους και ανησύχησε τους διεθνείς εταίρους. Οι ένθερμοι υποστηρικτές του την είδαν ως δίκαιη ανταμοιβή για έναν ηγέτη που έθεσε τις ισλαμικές διδασκαλίες στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής σε μια χώρα με ισχυρές κοσμικές παραδόσεις και υπερασπίστηκε τις ευσεβείς εργατικές τάξεις.
Οι αντίπαλοι το περιέγραψαν ως μια ολίσθηση προς τον αυταρχισμό.
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 οι αρχές εξαπέλυσαν μαζική καταστολή, φυλακίζοντας περισσότερους από 77.000 ανθρώπους εν αναμονή της δίκης τους και απολύοντας ή θέτοντας σε διαθεσιμότητα 150.000 από κρατικές θέσεις εργασίας. Ομάδες δικαιωμάτων λένε ότι η Τουρκία έγινε για ένα διάστημα ο μεγαλύτερος φυλακιστής δημοσιογράφων στον κόσμο.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν δήλωσε ότι η εκκαθάριση δικαιολογείται από τις απειλές των υποστηρικτών του πραξικοπήματος, καθώς και του Ισλαμικού Κράτους και του PKK.
Στο εσωτερικό, ένα εκτεταμένο νέο συγκρότημα προεδρικών ανακτόρων στην άκρη της Άγκυρας έγινε ένα εντυπωσιακό σημάδι των νέων του εξουσιών, ενώ στο εξωτερικό η Τουρκία έγινε όλο και πιο διεκδικητική, επεμβαίνοντας στη Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη και συχνά αναπτύσσοντας στρατιωτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη τουρκικής κατασκευής με αποφασιστική δύναμη.
Η επόμενη μέρα
Τα βλέμματα για τον β' γύρο πέφτουν μοιραία στον τρίτο της εκλογικής διαμάχης, τον εθνικιστή Σινάν Ογάν. Αυτός δήλωσε ότι θα μπορούσε να υποστηρίξει τον κύριο υποψήφιο της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στον δεύτερο γύρο μόνο εάν συμφωνήσει να μην κάνει καμία παραχώρηση σε ένα φιλοκουρδικό κόμμα.
Ο Ογάν κέρδισε 5,2% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Κυριακής. Ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προηγούνταν μετά την ψηφοφορία της Κυριακής, και ο Κιλιτσντάρογλου θα λάβουν μέρος στον επαναληπτικό γύρο, ο οποίος έχει οριστεί για τις 28 Μαΐου.
"Θα συμβουλευτούμε την εκλογική μας βάση για την απόφασή μας στον δεύτερο γύρο. Αλλά έχουμε ήδη ξεκαθαρίσει ότι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η επιστροφή των προσφύγων είναι οι κόκκινες γραμμές μας", δήλωσε ο Ογάν, ο οποίος έλαβε το 5,2% των αρχικών ψήφων, σε συνέντευξή του στο Reuters τη Δευτέρα.
Οι αναλυτές ωστόσο τονίζουν ότι οι κοινές πολιτικές καταβολές Ογάν - Ερντογάν, προκαταλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα.
«H δυναμική είναι με το μέρος του Ερντογάν. Πήρε το Κοινοβούλιο, παρά τις εκτιμήσεις για το αντίθετο. Πήγε πολύ καλύτερα στον πρώτο γύρο των προεδρικών απ' ό,τι προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Έχει επίσης το αβαντάζ της προηγούμενης θητείας του. Γι' αυτούς και για άλλους λόγους μια νίκη Κιλιτσντάρογλου στις 28 Μαΐου είναι τώρα πολύ απίθανη», σχολιάζει ο Μουτζτάμπα Ραχμάν, αναλυτής του Eurasia Group.
Ο Γκαλίπ Νταλάι, συνεργάτης του Chatham House, δήλωσε στο Reuters ότι η κυβερνητική συμμαχία του Ερντογάν θα πάει στον δεύτερο γύρο «με αριθμητικά και ψυχολογικά πλεονεκτήματα».
«Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου πριν από τον δεύτερο γύρο, ο πρόεδρος Ερντογάν είναι πιθανό να δώσει έμφαση στη σταθερότητα, καθώς διατηρεί ήδη την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο», εξήγησε ο Νταλάι.
Διαβάστε ακόμα:
Βραδυφλεγής βόμβα η τουρκική οικονομία
Εκλογές Τουρκία: Η βραδιά - «θρίλερ» που οδηγεί στον δεύτερο γύρο
Σ. Ογάν: Διαψεύδει το Der Spiegel για στήριξη Κιλιτσντάρογλου αν αποκλειστεί το HDP
Κιλιτσντάρογλου ψήφισαν οι Τούρκοι στην Ιταλία
