Κλυδωνισμούς προκαλεί στην μεταψυχροπολεμική αρχιτεκτονική μη διασποράς των πυρηνικών όπλων η «επιστροφή» τους επί του εδάφους της Λευκορωσίας, εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και ενός ραγδαία μεταβαλλόμενου γεωπολιτικού περιβάλλοντος που δείχνει να οδηγεί συνολικά στην αύξηση των επιχειρησιακών πυρηνικών κεφαλών και τον εκσυγχρονισμό των οπλοστασίων των εννέα δεδηλωμένων και μη πυρηνικών δυνάμεων -με την Κίνα ειδικά να «τρέχει» όλο και πιο γρήγορα.
Έχοντας επιδοθεί από την πρώτη κιόλας ημέρα της εισβολής στο ουκρανικό έδαφος σε μία επικίνδυνη ρητορική περί χρήσης ακόμη και πυρηνικών όπλων εάν η Δύση απειλήσει την ασφάλεια της Ρωσίας -έναν «πυρηνικό εκβιασμό» στον οποίο καταφεύγει κάθε φορά που τα πράγματα δεν βαίνουν καλώς στο πεδίο της μάχης-, ο Βλαντιμίρ Πούτιν «φέρνει» τώρα το ρωσικό οπλοστάσιο ακόμη πιο κοντά σε ΝΑΤΟϊκό έδαφος.
Τακτικά πυρηνικά όπλα «βγαίνουν» εκτός ρωσικής επικράτειας για πρώτη φορά από τη δεκαετία του ‘90, όταν το Κρεμλίνο «κληρονόμησε» το οπλοστάσιο της Σοβιετικής Ένωσης, με τα πυρηνικά όπλα που «στάθμευαν» στη Λευκορωσία, την Ουκρανία και το Καζακστάν να μεταφέρονται στη Μόσχα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας που έλαβαν τα τρία νεότευκτα ανεξάρτητα κράτη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και τη Βρετανία.
Κατά το καθεστώς Λουκασένκο, τα όπλα που έχουν ήδη αρχίσει να φθάνουν στη Λευκορωσία -το έδαφος της οποίας χρησιμοποιήθηκε ως εφαλτήριο για τη ρωσική εισβολή από το βορρά- είναι τρεις φορές μεγαλύτερης ισχύος από τις ατομικές βόμβες που έσπειραν τον όλεθρο στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945. Η βόμβα ουρανίου που ερρίφθη στη Χιροσίμα ήταν περίπου 16 χιλιοτόνων (ισοδύναμη με 16.000 τόνους TNT), και η βόμβα που περιείχε πλουτώνιο-239 και ισοπέδωσε το Ναγκασάκι ήταν περίπου 21 χιλιοτόνων. Εφόσον οι αναφορές Λουκασένκο είναι ακριβείς, οι ρωσικές κεφαλές θα έχουν ισχύ 48 έως 63 χιλιοτόνων. Πύραυλοι μικρού βεληνεκούς Iskander, με δυνατότητα μεταφοράς πυρηνικών κεφαλών, έχουν ήδη παραδοθεί στη Λευκορωσία.
Αναλυτές υποβαθμίζουν το ενδεχόμενο να επηρεαστεί η εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, άλλωστε η χώρα βρισκόταν ήδη εντός της εμβέλειας του πυρηνικού οπλοστασίου του Κρεμλίνου. Επίσης, η Ρωσία διέθετε ήδη πυρηνικά στον θύλακα του Καλίνινγκραντ, και δεν ανακτά κάποιο τακτικό ή στρατηγικό πλεονέκτημα με την εγκατάστασή τους στη Λευκορωσία. Ωστόσο, πρόκειται για ένα ξεκάθαρο προειδοποιητικό «μήνυμα» Πούτιν προς τη Δύση και το ΝΑΤΟ, με στόχο να μπει φρένο στη στρατιωτική στήριξη του Κιέβου.
Ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν επιμένει ότι ουδεμία Συνθήκη παραβιάζει με τα όπλα που στέλνει στη Λευκορωσία, δεδομένου ότι θα διατηρεί τον έλεγχό τους, και «δείχνει» παράλληλα στα τακτικά πυρηνικά όπλα που διατηρούν υπό τον έλεγχό τους οι ΗΠΑ σε βάσεις στην Ευρώπη, και τα οποία επί μακρόν ζητούσε να αποσυρθούν.
Τα πυρηνικά των ΗΠΑ στην Ευρώπη
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, με απόφαση του τότε προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, αμερικανικά πυρηνικά όπλα μεταφέρθηκαν και αποθηκεύτηκαν σε ΝΑΤΟϊκές βάσεις ανά την Ευρώπη. Αρχικά αναπτύχθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 1954, και ακολούθως σε Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, καθώς και στην Ελλάδα από όπου αποσύρθηκαν το 1978, αλλά στη βάση του Αράξου παραμένουν κενοί θόλοι αποθήκευσης.
Αναπόφευκτα η μεταφορά πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία έχει έλθει να στρέψει την προσοχή στο πόσα πυρηνικά όπλα είναι ανεπτυγμένα στην Ευρώπη και σε ποια κράτη-μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, δεδομένου ότι το ρωσικό οπλοστάσιο έρχεται πιο «κοντά». Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, και οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων του ΝΑΤΟ θα βρίσκονται για την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους, περίπου 35 χιλιόμετρα από τη μεθόριο με τη Λευκορωσία.
Σήμερα, οι ΗΠΑ διατηρούν τακτικά πυρηνικά όπλα -βόμβες Β61 με ισχύ από 0,3 έως 170 χιλιοτόνους- σε έξι βάσεις σε πέντε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ: Στο Βέλγιο (Κλάιν Μπρόγκελ), τη Γερμανία (στο Μπύχελ στο κρατίδιο της Ρηνανίας-Παλατινάτο), την Ιταλία όπου και υπάρχουν δύο βάσεις σε Αβιάνο και Γκέντι, την Ολλανδία (Βόλκελ), και στη βάση του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία. Γαλλία και Βρετανία έχουν ενταχθεί στο «κλαμπ» των πυρηνικών δυνάμεων και δεν φιλοξενούν πλέον αμερικανικά όπλα. Από κοινού εκτιμάται ότι διαθέτουν 515 πυρηνικές κεφαλές, εκ των οποίων οι 400 είναι επιχειρησιακές.
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ στην Ευρώπη ανέρχονταν σε περισσότερα από 7.000 τη δεκαετία του ‘70 και μειώθηκαν κατακόρυφα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και συνεπεία των ιστορικών διεθνών συμφωνιών για τον περιορισμό της διασποράς τους. Εν έτει 2023 αριθμούν συνολικά περίπου 100. Βάσει της εκτίμησης των εμπειρογνωμόνων της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων (FAS), στο Βέλγιο, τη Γερμανία και την Ολλανδία είναι αποθηκευμένες 10 έως 15 βόμβες σε κάθε χώρα, στην Ιταλία 20 έως 30 στη βάση του Αβιάνο και 10 έως 15 στο Γκέντι, και στην Τουρκία 20 έως 30. Η βάση του Ραμστάιν στη Γερμανία, όσο και η βάση της RAF στο Λάκενχιθ της Βρετανίας, είναι κενές όπλων, αλλά αναβαθμισμένες σε περίπτωση που απαιτηθεί αναδιανομή των βομβών Β-61 σε περιόδους αυξημένης έντασης, ή απομάκρυνσής τους από τη βάση του Ιντσιρλίκ.
Το παγκόσμιο οπλοστάσιο
Η Ρωσία διαθέτει τεράστια υπεροχή έναντι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ όσον αφορά τα τακτικά πυρηνικά όπλα, τα οποία αναφέρονται και ως «μικρά πυρηνικά». Έχουν σχεδιαστεί προς χρήση σε πεδία μάχης και για πιο περιορισμένης εμβέλειας πλήγματα κατά συγκεκριμένων στόχων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να σπείρουν τον όλεθρο. Οι ΗΠΑ διαθέτουν περίπου 200 τακτικά πυρηνικά όπλα (με τα 100 σε ευρωπαϊκό έδαφος), ενώ η Ρωσία εκτιμάται ότι διαθέτει έως και 2.000.
Τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα μπορούν να αφανίσουν ολόκληρες πόλεις, και οι ΗΠΑ και η Ρωσία κατέχουν από κοινού σχεδόν το 90% του παγκόσμιου οπλοστασίου.
Το Ινστιτούτο Έρευνας για τη Διεθνή Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) ήλθε να προειδοποιήσει στην έκθεσή του για το 2023 ότι, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και της ευρύτερης επιδείνωσης της κατάστασης ασφαλείας διεθνώς, τα πυρηνικά οπλοστάσια εκσυγχρονίζονται και οι επιχειρησιακές πυρηνικές κεφαλές αυξάνονται μαζί με τον ανταγωνισμό και την επικίνδυνη ρητορική.
Από το συνολικό παγκόσμιo απόθεμα των 12,512 κεφαλών, περίπου 9.576 (86 περισσότερες από πέρυσι) είναι σήμερα επιχειρησιακές, αποθηκευμένες για μελλοντική χρήση. Εξ αυτών εκτιμάται ότι οι 3.884 κεφαλές είναι έτοιμες προς χρήση ανεπτυγμένες μαζί με πυραύλους ή αεροσκάφη, και περίπου 2.000 -σχεδόν στο σύνολό τους ρωσικές και αμερικανικές- βρίσκονται σε κατάσταση υψηλής ετοιμότητας, δηλαδή είναι ήδη τοποθετημένες σε πυραύλους ή βρίσκονται σε βάσεις που φιλοξενούν στρατηγικά βομβαρδιστικά.
Η Ρωσία διαθέτει σήμερα 4.489 επιχειρησιακές πυρηνικές κεφαλές και οι ΗΠΑ 3.708. Ακολουθεί η Κίνα, στην οποία έχει καταγραφεί και η μεγαλύτερη αύξηση στον αριθμό των επιχειρησιακών κεφαλών -από 350 σε 410 σε ένα έτος. Δυνητικά το Πεκίνο θα μπορούσε έως το τέλος της δεκαετίας να διαθέτει έως και ισάριθμους διηπειρωτικούς πυραύλους με την Ουάσινγκτον και τη Μόσχα. Κατά το SIPRI, η Ινδία (164 πυρηνικές κεφαλές), το Πακιστάν (170) και η Βόρεια Κορέα (ενδεχομένως 30) αύξησαν επίσης τα οπλοστάσιά τους, ενώ δεν υπήρξαν μεταβολές στο οπλοστάσιο των υπόλοιπων πυρηνικών δυνάμεων -Ηνωμένο Βασίλειο (225 κεφαλές), Γαλλία (290) και Ισραήλ (90), αν και το τελευταίο δεν αναγνωρίζει ότι είναι πυρηνική δύναμη.
Διαβάστε επίσης
Πούτιν: Δεν θα χρησιμοποιήσουμε πυρηνικά όπλα γιατί δεν τα έχουμε ανάγκη
«Καμπανάκι» Ινστιτούτο SIPRI: Τα πυρηνικά οπλοστάσια μεγεθύνονται ξανά
Λουκασένκο: Ρωσικές πυρηνικές βόμβες βρίσκονται ήδη στη Λευκορωσία
Τι «δίνει» ο Μπάιντεν στη Νότια Κορέα για να μην αναπτύξει πυρηνικά όπλα
