Όταν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία των δύο κομμάτων που στήριζαν την κυβέρνηση Τσίπρα ψήφισε την απλή αναλογική – με σύμπραξη μάλιστα, εν προκειμένω, των εκφραστών των πολιτικών άκρων, των ακροτήτων και των γραφικοτήτων - είχε προφανώς τις στοχεύσεις και τα κίνητρά της. Φυσικά, δεν ξέρω αν η συγκεκριμένη θεσμική επιλογή ανταποκρινόταν σε καθαρή ιδεοληψία του ΣΥΡΙΖΑ ή σε πρόθεση «εκμπαχαλισμού» της δημόσιας ζωής της χώρας, με άλλα λόγια στην προσπάθεια για δημιουργία συνθηκών παρατεταμένης ακυβερνησίας, αστάθειας, ακόμη και εκτροπής.

Γενικά μιλώντας ο δημόσιος λόγος στη χώρα μας είναι πλούσιος έως πληθωρικός. Οι δημόσιοι άνδρες, τα δημόσια πρόσωπα ευρύτερα -αφού το «δημόσιες γυναίκες» υποδηλώνει άλλο σημαινόμενο- ερωτώνται περίπου για τα πάντα. Παρά ταύτα υπάρχουν ερωτήσεις κάποιου είδους που ουδέποτε γίνονται. Ας μου επιτραπεί να αναφερθώ παραδειγματικά σε κάποιες ερωτήσεις.

Καμιά φορά οι Έλληνες γνωμοδιαμορφωτές, όπως ακριβώς και οι πολιτικοί που περιδεώς τους ακολουθούν, θυμίζουν τα μέλη της δυναστείας των Βουρβόνων: Δείχνουν τίποτε να μην μαθαίνουν (από το τίμημα της ευτυχίας...). Και τίποτε να μην ξεχνούν (από τις στιγμές της επίπλαστης ευημερίας…).

Επειδή είναι Βλαδίμηρος Πούτιν ενδεχομένως κατανοεί πως σπρώχνει την ανθρωπότητα σε μια τρομακτική περιπέτεια, σε έναν Αρμαγεδδώνα… Και αδιαφορεί… Αυτό όμως που δεν κατανοεί, βέβαια, είναι πως ωθεί και τον λαό του σε μια ανυπολόγιστη καταστροφή… Που, τελικά, ενδέχεται να θέσει και τον ίδιο μπροστά στο δίλημμα: να επιλέξει τη μοίρα του Χίτλερ ή την πολύ πιο επονείδιστη του Μουσολίνι…

Εκ πρώτης όψεως η (δι)ερώτηση είναι εξόχως σοκαριστική. Ήδη η εποχή μας -με τη φρικτή πανδημία, η οποία συνιστά πράγματι έκτακτη περίσταση- έθεσε τις πολιτικές εξουσίες, πρωτίστως αυτές που έχουν φιλελεύθερο ιδεολογικό πρόσημο, μπροστά στο δίλημμα: Ή προστατεύω την ανθρώπινη ελευθερία (στοιχεία της οποίας είναι τόσο το δικαίωμα της ανθρώπινης αυτοδιάθεσης όσο και η ελεύθερη και απαρακώλυτη έκφραση άποψης…). Ή προστατεύω την ανθρώπινη ζωή…

Αγαπημένε φίλε. Καλή τύχη στις εσωκομματικές εκλογές και καλή μετέπειτα πορεία. Διένυσες δρόμο μακρύ και οι φίλοι σου ελπίζουμε και ευχόμαστε να φτάσεις ακόμη πιο ψηλά. Επίτρεψέ μου, ωστόσο, με το θάρρος της φιλίας με την οποία εδώ και χρόνια με τιμάς, να σου απευθύνω κάποιες σκέψεις, που φυσικά δεν τολμώ να χαρακτηρίσω συμβουλές.

Θεωρώ τον Κυριάκο Μητσοτάκη ως τον καλύτερο πρωθυπουργό των τελευταίων δεκαετιών και ως έναν εκ των σημαντικότερων της Μεταπολίτευσης. Ωστόσο, –«δεν υπάρχει πραγματικός έπαινος χωρίς έλεγχο» λένε οι Γάλλοι. Επομένως, προτίθεμαι να επικεντρώσω αυτό το σημείωμα στην κριτική θεώρηση κάποιων «ενοχλητικών», κατά την άποψή μου, πτυχών της δράσης του έχοντας βέβαια απόλυτη συναίσθηση της υποκειμενικότητάς της προσέγγισής μου.

Ενδεχόμενη νίκη στις εσωκομματικές διαδικασίες του Λοβέρδου θα δημιουργούσε στο κόμμα του Τσίπρα υπαρξιακό πρόβλημα: πρόβλημα αφαίρεσης κάθε δυνατού αφηγήματος για τις επόμενες εθνικές εκλογές. Με δεδομένο τον πολιτικό λόγο του βουλευτή της άλλοτε Β' Αθηνών, πώς θα υποστήριζε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης την προοπτική εκλογικού αποτελέσματος ικανού να οδηγήσει σε συμμαχική «προοδευτική συγκυβέρνηση»;

Στην αποϊδεολογικοποιημένη εποχή μας όπου πάνω απ' όλα μετράει η διαχειριστική επάρκεια και αποτελεσματικότητα των πολιτικών υποκειμένων, η ΝΔ έχει μια πολιτική ηγεμονία, την οποία  - παρά τα κάποια «φάουλ» της - ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται ικανός να αμφισβητήσει προς το παρόν. Ούτε όμως και το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ στο πολύ εγγύς μέλλον τουλάχιστον, ειδικά αν αυτό κάνει μια ηγετική επιλογή στραμμένη στην ιδεοληψία και στο παρελθόν… Συμπέρασμα; Η «εποχή Μητσοτάκη» έχει ακόμη μέλλον.

Από πολύ νωρίς - και αφού πέρασε την σύντομη φάση του αντισυστημικού ριζοσπαστισμού - το ιστορικό ΠΑΣΟΚ ανέπτυξε δύο ανταγωνιστικές ταυτότητες ή δύο «φύσεις»: Αφενός μεν την κοσμοπολίτικη, δυτικοστραφή και εκσυγχρονιστική, που χαρακτηριζόταν από διεθνοπολιτικό πραγματισμό και συνήθως σοσιαλδημοκρατικό ιδεολογικό προσανατολισμό, αφετέρου δε τη λεγόμενη «πατριωτική», συχνά μαξιμαλιστική στις κοινωνικές της διεκδικήσεις. Ωστόσο…

Αν ίσως συνιστούν υπερβολή της εποχής μας οι ύμνοι για κάθε γυναίκα που κατέχει δημόσιο αξίωμα ή παίρνει κάποια θορυβώδη πρωτοβουλία που προσελκύει τη δημοσιότητα, υπάρχουν πάντως γυναίκες για τις οποίες όχι απλώς θα μπορούσε να λεχθεί, μεταφορικά έστω, πως «habent», αλλά θα ήταν αναγκαία και η προσθήκη: «τεράστια»…   

Σε μια εποχή όπου η υπερευαισθησία για την «ευλαβή τήρηση της συνταγματικής νομιμότητας», όπως προσπαθούν να την εκφράσουν κάποιοι συνταγματολόγοι, φτάνει μέχρι και να ευνουχίζει την πολιτική δράση κορυφαίων και μη κυβερνητικών παραγόντων, καταλήξαμε στο αναπόφευκτο: Να αποτελεί κοινή παραδοχή το ότι η πολιτεία έχει συνταγματικό κώλυμα να καταστήσει γενικώς υποχρεωτικό τον εμβολιασμό.

Αν η επέτειος των 200 χρόνων από τη δρομολόγηση των διαδικασιών που οδήγησαν στη συγκρότηση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ένα νηφάλιο στοχασμό επί της ιστορικής μας διαδρομής, νομίζω πως το συμπέρασμα θα ήταν ότι «ο Θεός της Ελλάδας» στάθηκε απέναντί μας εξαιρετικά γενναιόδωρος. Τα γεγονότα κραυγάζουν.

H μεταρρυθμιστική παρέμβαση στην Παιδεία είναι μιας τεράστιας συμβολικής σημασίας μετωπική και ολομέτωπη επίθεση σε όλο το σύστημα των αξιών και των νοοτροπιών, των «λογικών» και των «προοδευτικών» ιδεολογιών, οι οποίες εξέθρεψαν τον παραγοντισμό και τον διανοητικό πρωτογονισμό, δηλαδή τα στοιχεία εκείνα που σφράγισαν τη δημόσια ζωή της χώρας όλη την μεταπολιτευτική περίοδο της ιστορίας μας.

Η πρώτη «βάση δεδομένων» είναι πρόσφατη και προέρχεται από το ΑΣΕΠ: Προκηρύχθηκαν 410 θέσεις πτυχιούχων για πρόσληψη δικαστικών γραμματέων. Εμφανίστηκαν… πολλές δεκάδες χιλιάδες υποψηφίων. Η συντριπτική πλειονότης τους με μεταπτυχιακούς τίτλους… Και, το πιο εκπληκτικό ίσως, μεταξύ των υποψηφίων υπήρχαν περισσότεροι των… 4000 (ολογράφως: των τεσσάρων χιλιάδων) διδάκτορες!

Κανείς έως τώρα δεν είχε προβλέψει εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των πολιτισμών, διεξαγόμενο εντός εδάφους δυτικής χώρας. Ίσως, μάλιστα, η προεδρική κάλπη του 2022 στη Γαλλία να αποτελέσει την εκλογική πρόβα τζενεράλε αυτού του πολιτισμικού εμφύλιου, που πιθανότατα θα ακολουθήσει.

Εκ των πραγμάτων οι παρεμβάσεις της αντιπολίτευσης δεν μπορούν -και δεν γίνεται ίσως- να είναι απολύτως κοστολογημένες και μετρημένες με βάση το δημοσιονομικό αποτύπωμά τους. Αναφέρονται όμως σε ένα σύστημα αξιών -ηθικών, κοινωνικών, πολιτισμικών, πολιτικών κ.λπ.- τις οποίες αναδεικνύουν και εκφράζουν. Γι' αυτό και περιλαμβάνουν πρόσωπα, τα οποία αντανακλούν σημαντικό συμβολικό φορτίο. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένας Παπαγγελόπουλος. Για να υμνεί την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης…

Αν η Τουρκία είχε στοιχειωδώς αναπτύξει τη διάθεση για αυτοκριτική και εύλογα ενοχική θεώρηση του ιστορικού-οθωμανικού παρελθόντος της, δεν θα περίμενε τον πρόεδρο Μπάιντεν να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Θα είχε πάει η ίδια, με θάρρος και αυτοκριτική αξιοπρέπεια, τη σχετική πρωτοβουλία.

Ο θάνατος του Φιλίππου, του αιωνόβιου συζύγου της Βρετανίδας μονάρχου, έφερε στο δημόσιο λόγο –(και) παρ' ημίν– πολλές στρώσεις αρχαϊκής σκέψης και πρωτόγονων διανοητικών αγκυλώσεων. Μια εκ των πλέον απλοϊκών και αφελών, αυτή που θέλει οι βασιλείς μας να μην έχουν αναπτύξει κανενός είδους συναισθηματικό/ψυχολογικό/ιστορικό δεσμό με τη χώρα της οποίας φόρεσαν το στέμμα…

Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων –στην οποία νομίζω πως ανήκω- που είναι φειδωλοί στον έπαινο. Πιστεύω ωστόσο πως, με τη σχεδόν ολοκλήρωση του ημίσεως της θεσμικά προβλεπόμενης θητείας του, ο σημερινός πρωθυπουργός είναι δίκαιο να επιβραβευθεί άνευ συστολών με την καταγραφή κάποιων αδιαμφισβήτητων νικών του, που επετεύχθησαν σε αρκετά πεδία: διεθνοπολιτικό/διπλωματικό, οικονομικό, υγειονομικό, ενδοκομματικό, ακόμη και αισθητικό…

Στην νεότερη ιστορία μας υπήρξε ίσως μια περίπτωση όπου ένα σύστημα διαρχίας είχε ως επίσημη κεντρική πολιτική την επιδίωξη ενός πολύ σημαντικού και εθνωφελούς στόχου. Πάνω στην προσπάθεια, λοιπόν, για την επίτευξη του στόχου, το εν λόγω σύστημα κλονίστηκε. Ευτυχώς η φιλαρχία ή/και υποκρισία του ενός πυλώνα του έκανε ώστε η εκδήλωση της διαλυτικής του πρόθεσης να εκδηλωθεί πολύ μετά την κρίσιμη ημερομηνία της 17 Ιουνίου 2018…

Οι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες με πάγιο εκλογικό σύστημα την απλή αναλογική λειτουργούν με τεράστια προβλήματα. Είτε κυβερνώνται επί μακρόν από εύτρωτες κυβερνήσεις, είτε μέχρι αυτές να συγκροτηθούν περνούν μήνες, είτε οι κάλπες διαδέχονται η μία την άλλη. Ο «πλειοψηφικός κοινοβουλευτισμός», που κατά κανόνα οδηγεί σε μονοκομματικές κυβερνήσεις και σε πολιτικοοικονομική σταθερότητα, θα ήταν το προτιμότερος.

Πριν από ακριβώς 370 χρόνια ο Τόμας Χομπς έθεσε τα θεωρητικά θεμέλια του κοινωνικού pactum που είναι στη βάση της συγκρότησης του σύγχρονου κράτους: Οι άνθρωποι  εκχώρησαν σε μια νομική οντότητα, το μονοπώλιο της νόμιμης και ακαταγώνιστης βίας. Ωστόσο η μονοπωλιακή κατά νόμο και ακαταγώνιστη στην ισχύ της κρατική βία, για να είναι συμβατή με τον σκοπό για τον οποίον εκχωρήθηκε στον φορέα της, πρέπει να έχει κάποια χαρακτηριστικά.

Ακόμη όμως και αν είχαμε την τελειότερη των κυβερνήσεων της υφηλίου, που μάλλον δεν συμβαίνει (και μόνο η αποτυχία της να ελέγξει τον εκδικητικό «αυθορμητισμό» των οργάνων της τάξης είναι εύγλωττη…). Δημοκρατικό πολίτευμα χωρίς ένα ευρύτερο φάσμα υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων και ύπαρξη φερέγγυων εναλλακτικών πολιτικών λύσεων δεν μπορεί μεσομακροπρόθεσμα να λειτουργήσει με υγιή τρόπο…