Παρόλο που το αρχείο της Κομμουνιστικής Διεθνούς είναι προσβάσιμο στους ερευνητές τουλάχιστον τρεις δεκαετίες, η ελληνική ιστοριογραφική σχολή (αν υπάρχει τέτοια) ελάχιστα έχει ασχοληθεί. Η μελέτη των αρχείων, ωστόσο, καθιστά πασιφανές το γεγονός πως το ΚΚΕ και η ηγεσία του, ευθύς εξ αρχής βρισκόταν σε πλήρη εξάρτηση από το «Κέντρο», ήταν αυτή ήταν η Κομμουνιστική Διεθνής, είτε η διάδοχος της Κομινφόρμ, είτε τέλος η Ε.Σ.Σ.Δ. ως «δεύτερη, νικηφόρα πατρίδα».

Ήταν το ελπιδοφόρο για όλη τη μεταπολεμική Ευρώπη 1947 όταν ο καταγόμενος από τη Λευκορωσία Μιχαήλ Μονίτ, ράφτης στη Γαλλία, πίστεψε στη σταλινική προπαγάνδα κι αποφάσισε να επιστρέψει μαζί με τη σύζυγο και τα τρία του παιδιά, από τη Βουργουνδία στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Αντί, όμως, για τον «σοβιετικό παράδεισο» βρέθηκε τα γκουλάγκ. 

Πολλοί, εσφαλμένως, αναφέρονται στη «Συμφωνία της Γιάλτας» όσον αφορά στην μεταπολεμική διευθέτηση των σφαιρών επιρροής μεταξύ των νικητών του Β' Παγκοσμίου πολέμου. 

Όλοι γνωρίζουν τον σπουδαίο Ρώσο, εβραϊκής καταγωγής, ποιητή Οσίπ Μαντελστάμ, την ζωή και το τραγικό του τέλος, από λιμοκτονία σε ένα στρατόπεδο μεταγωγών, στη ρωσική Άπω Ανατολή. Ελάχιστοι, ακόμη και στην ίδια του την πατρίδα, γνωρίζουν τον συνεπώνυμό του Ροάλντ.

Η μελέτη των στατιστικών δεδομένων των πρώτων χρόνων μετά την βίαιη κατάληψη της εξουσίας από του Μπολσεβίκους, προκαλεί ανατριχίλα ακόμη και στον πιο ψύχραιμο ερευνητή. Χιλιάδες δολοφονίες κληρικών και πιστών, δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσία, βεβήλωση οστών αγίων, εκκλησιών και μοναστηριών, απαγόρευση των λιτανειών.

Ο Βαλέρι Γκοροζάνιν γεννήθηκε το 1889 στην πόλη Άκερμαν, νυν Μπέλγκοροντ - Ντιεστρόφσκι στην Βεσσαραβία. Ο πατέρας του ήταν ασφαλιστικός πράκτορας, ο οποίος πέθανε πριν ο μικρός Βαλέρι γίνει τριών ετών, ενώ πέντε χρόνια αργότερα, έχασε και την μητέρα του. Έτσι, μη έχοντας πόρους για τα προς το ζειν, αναγκάστηκε να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα σε ηλικία 10 ετών.

Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν ο διευθυντής ενός του Σχολείου Μουσικής Νο 1 στο Νίζνι Ταγκίλ της Σιβηρίας, είδε μία παράξενη επισκέπτρια με τη στολή της φυλακισμένης, η οποία όταν μιλούσε μπέρδευε τα Γαλλικά με τα Ρωσικά, να μπαίνει στο κτίριο του σχολείου. Λίγα λεπτά αργότερα, τον παρακάλεσε να την αφήσει να παίξει στο πιάνο..

Πέρασαν κιόλας πέντε χρόνια από τον θάνατο του Βαζίφ Σιραζουτντλίνοβιτς Μεϊλάνοφ (1940-2015), του ασυμβίβαστου αντιφρονούντα, φιλόσοφου, μαθηματικού, συγγραφέα και πολιτικού κρατουμένου το διάστημα 1980-1989.

Μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες και, συνάμα, πιο σκοτεινές σελίδες του 20ού αιώνα, ήταν η γοητεία που ασκούσαν στους διανοούμενους της εποχής, οι «δυνατές» ηγετικές προσωπικότητες των δύο μορφών ολοκληρωτισμού, δηλαδή ο Χίτλερ και ο Στάλιν. Ανάμεσα σε αυτούς, ξεχωριστή θέση κατέχει ο Γάλλος συγγραφέας Ρομέν Ρολάν, ο οποίος με τη μεσολάβηση του Γκόρκι γνώρισε προσωπικά τον Στάλιν και είχε μαζί του μια ιδιόμορφη αλληλογραφία, στην οποία εκφράζει με κάθε ευκαιρία τον θαυμασμό και την αφοσίωσή του.

Η «αγάπη» των οπαδών του ερυθρού ολοκληρωτισμού για τον ελεύθερο, αδέσμευτο και ανεξάρτητο Τύπο, σήμερα είναι γνωστή, καθώς έχουν αποχαρακτηριστεί πολλά έγγραφα της εποχής του 1917 - 1918, όταν η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων, καταλαμβάνοντας δια των λογχών της εξουσία και καταργώντας την πρώτη και μοναδική, μέχρι τότε, ελεύθερη εκλεγμένη κυβέρνηση ενός πολυκομματικού κοινοβουλίου.

Ήταν αρχές Φεβρουαρίου του 1952, όταν, κατά την διάρκεια δεκαπέντε ημερών, διεξήχθη στην Μόσχα μία πολύκροτη δίκη. Κατηγορούμενοι ήταν μαθητές, οι οποίοι είχαν φτιάξει μία άτυπη, εναλλακτική λογοτεχνική λέσχη. Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως μέσα σε έξι μήνες από την ίδρυση της, η λέσχη άλλαξε τους στόχους της.

Η μελέτη των αρχείων της Κομμουνιστικής Διεθνούς, είναι ένας τομέας ελάχιστα φωτισμένος από την ελληνική ιστοριογραφία, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Οι ελληνικές «ιστορικές σχολές», ιδιαίτερα των πανεπιστημίων, δεν έχουν δώσει μέχρι στιγμής τη δέουσα προσοχή σε αυτό το ζήτημα, ίσως γιατί λόγω των εμμονών τους, βλέπουν επεμβάσεις στα εσωτερικά της χώρας, μόνο από την πλευρά των δυτικών της συμμάχων.

Η Ζιναΐντα Ράιχ, γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου 1894 στην Οδησσό. Ο πατέρας της, Νικολάι, ήταν εργάτης, σοσιαλδημοκρατικών πεποιθήσεων. Η κόρη, κληρονόμησε τον θυελλώδη χαρακτήρα του και από την εφηβική της ηλικία συμμετείχε σε παράνομες πολιτικές οργανώσεις.

Ο Στανισλάβ Βασίλιεβιτς Κουρίλοφ (1936-1998), έγινε διάσημος μέσα... σε τρεις ημέρες. Ο λόγος θα πρέπει να αναζητηθεί σε ένα ξεχωριστό, σπάνιο και ιδιαίτερο τολμηρό επίτευγμά του: δραπέτευσε από την Ε.Σ.Σ.Δ. κολυμπώντας το 1974. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή...

Ο Ραφαέλ Συμεώνοβιτς Σαρκίσοφ (1908-1961) είναι μία από τις πιο μυστηριώδεις φιγούρες του στενού περιβάλλοντος του Λαβρέντι Μπέρια. Αρμένιος στην καταγωγή (το πραγματικό του επίθετο ήταν Σαρκισιάν), πήγε μόνο μέχρι την 6η τάξη του σχολείου και στην συνέχεια εργάστηκε στην υφαντουργεία. Λέγεται μάλιστα, πως ήταν εξαίρετος υφαντουργός και υποδειγματικός εργάτης, ο οποίος δούλευε με 4 αργαλειούς ταυτόχρονα.

Ο καλλιτέχνης του λαού Βάτσλαβ Ντβορζένσκι, αποκαλούσε τον εαυτό του «ανεκτέλεστο ταξικό εχθρό». Γόνος πολωνικής, αριστοκρατικής οικογένειας, κουβαλούσε το στίγμα της «ταξικής του καταγωγής» σε όλη του την ζωή, ενώ παράλληλα του στοίχισε, συνολικά, 15 χρόνια «φιλοξενίας» στα Γκουλάγκ. Η παραμονή του στα κολαστήρια του κομμουνιστικού καθεστώτος, όμως, ήταν εκείνη που τον έστρεψε στο θέατρο.

Γραμμένη στο κελί του μελλοθάνατου, ουσιαστικά, η επιστολή αυτή του, κατά τον Λένιν, αγαπημένου παιδιού του κόμματος, του Νικολάι Μπουχάριν (1888-1938) προς τον πανίσχυρο Ιωσήφ Στάλιν, θα μπορούσε να είναι η σύνοψη της «επαναστατικής ιδεολογίας», η οποία εκμηδενίζει την προσωπικότητα.

Μετά την σύλληψή του, στις 26 Ιουνίου 1953 κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου της Ε.Σ.Σ.Δ., στην οποία συμμετείχε ως υπουργός Εσωτερικών, ο κάποτε πανίσχυρος Νο 2 άνθρωπος του σταλινικού καθεστώτος, φυλακίστηκε και ανακρίθηκε από τον τότε Γενικό Εισαγγελέα της Ε.Σ.Σ.Δ. Ρουντένκο. 

Μία από τις πλέον πολύκροτες υποθέσεις αντιπαράθεσης ανάμεσα στους ανθρώπους καλής θέλησης και υπέρμαχους της ελευθερίας και τους κομμουνιστές μαζί με τους συνοδοιπόρους τους, κατά την διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, ήταν η «Υπόθεση Κράβτσενκο».

Μία από τις πιο τρομακτικές σελίδες της ανθρωπιστικής τραγωδίας των Γκουλάγκ, ήταν τα ειδικά στρατόπεδα για τα μέλη των οικογενειών των «εχθρών του λαού» και των «προδοτών της πατρίδας». Στα στρατόπεδα αυτά, έστελναν τις γυναίκες, τα παιδιά, τους πεθερούς, τους θείους και άλλους συγγενείς, εκείνων που είχαν πια «ταξινομηθεί» με λογιστική ακρίβεια και επιμέλεια, στις καταστάσεις του θανάτου.

Ήταν μία βροχερή αυγουστιάτικη ημέρα, όταν η σπουδαία ρωσίδα ποιήτρια Μαρίνα Τσβετάγιεβα περπατώντας στην Μόσχα με την κορούλα της, άκουσε την φωνή ενός αγοριού εφημεριδοπώλη να φωνάζει: «Η εκτέλεση του Νικολάι Ρομανόφ! Τον Ρομανόφ εκτέλεσε ο εργάτης Μπελομπορόντοφ!». Ο προσδιορισμός «εργάτης» σε αντίστιξη με το «Τσάρος» στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, κάθε άλλο παρά τυχαίος ήταν για την κομμουνιστική προπαγάνδα. Οι Μπολσεβίκοι ήθελαν να δείξουν πως ένας εργάτης σκότωσε τον μισητό τσάρο.

Δύσκολες ζωές, χαμένες στις μυλόπετρες ενός συστήματος που δεν υπολόγιζε την ανθρώπινη ζωή. Δύσκολη κι η γλώσσα των στρατοπέδων. Ωστόσο, ο αναγνώστης θα πρέπει να δείξει επιείκεια γι? αυτή, γιατί προέρχεται από ανθρώπους που κατέβηκαν και τα επτά σκαλιά της κόλασης. 

Για την βίαιη εκβιομηχάνιση της Ε.Σ.Σ.Δ. την οποία πολλοί παρουσιάζουν ως επίτευγμα, αγνοώντας σκοπίμως το κόστος που πλήρωσε ο πληθυσμός της Ε.Σ.Σ.Δ. και ιδιαίτερα οι μικροί και μεσαίοι αγρότες που έτυχε να έχουν μια αγελάδα ή δύο γίδες, έχουν γραφτεί πολλά και σημαντικά βιβλία. 

Πρώην πρόεδρος της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ. της Ε.Σ.Σ.Δ. από τους βασικούς εμπνευστές του αυλικού πραξικοπήματος κατά του Νικήτα Χρουστσόφ, πολιτικό στέλεχος μεγάλου διαμετρήματος, επί των ημερών του οποίου υψώθηκε το Τείχος του Βερολίνου και ξέσπασε η Κρίση των πυραύλων στην Κούβα, ο Βλαντίμιρ Σεμιτσάσνι πέθανε στις 12 Ιανουαρίου 2001 και ήταν ένας από τους τελευταίους που πήραν πολλά μυστικά μαζί του στον τάφο.