Του Αλέξανδρου Σκούρα
Σαν σήμερα το 1911 γεννήθηκε στο Ταμπίκο του Ιλινόι ο 40ος Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν, μια από τις εμβληματικότερες πολιτικές προσωπικότητες του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα που ηγήθηκε του δυτικού κόσμου σε μια κρίσιμη καμπή του ψυχρού πολέμου και σφράγισε με τη ζωή και το έργο του τις εξελίξεις ολόκληρου του πλανήτη σε βαθμό που το αποτύπωμά του παραμένει ακόμη και σήμερα ορατό.
Να λοιπόν τρεις από τους πολλούς λόγους για τους οποίους αξίζει να θυμόμαστε τον Ρόναλντ Ρήγκαν.
Πρώτον, το μοναδικό του επικοινωνιακό χάρισμα. Ο Ρήγκαν ήταν με διαφορά ο χαρισματικότερος πρόεδρος των ΗΠΑ. Το παρατσούκλι “The Great Communicator” που του είχε αποδοθεί μόνο τυχαίο δεν ήταν. Χάρη στην εμπειρία που είχε αποκτήσει κατά τη δεκαετία του 1950 όταν εργάστηκε ως motivational speaker στα εργοστάσια της General Electric, απέκτησε την σπάνια ικανότητα - ιδίως μεταξύ των πολιτικών εκείνων που υπερασπίζονται την ελεύθερη αγορά - να χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο ρητορικά εργαλεία όπως η αφήγηση και το χιούμορ, αλλά και να διατυπώνει τα επιχειρήματά του έτσι ώστε να μιλάνε κατευθείαν στην καρδιά της αμερικανικής εργατικής τάξης. Το ταλέντο του να κυριαρχεί σε χώρους που παραδοσιακά ανήκαν στην αριστερά καταδείχθηκε μάλιστα από το κύμα των Reagan Democrats: των ψηφοφόρων που ενώ προέρχονταν από το Δημοκρατικό Κόμμα (όπως και ο ίδιος μέχρι το 1962) τον ακολουθούσαν πιστά.
Δεύτερον, βεβαίως, η καθοριστική του συμβολή στην τελική κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του σιδηρού παραπετάσματος. Μπορεί ο ίδιος να μην υπήρξε ουδέποτε κάποιος αξεπέραστος διανοούμενος, είχε όμως βαθιά πίστη στην ανωτερότητα του συστήματος της ελεύθερης αγοράς έναντι του κομμουνισμού. Με την οικονομική του πολιτική πέτυχε σε δύο μέτωπα: στο εσωτερικό πεδίο μείωσε τον πληθωρισμό από το 12,5% στο 4,4%, σημείωσε μέσο όρο ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ 3,4% μειώνοντας τους φόρους και τις κρατικές δαπάνες όπου αυτό ήταν εφικτό. Στο διεθνές πεδίο, αύξησε τις αμυντικές δαπάνες προκαλώντας την κούρσα εξοπλισμών που γονάτισε οικονομικά την ΕΣΣΔ. Και στο καθαρά συμβολικό όμως επίπεδο κατόρθωσε να επηρεάσει καθοριστικά την εικόνα της Δύσης για το σοβιετικό καθεστώς: αυτός ονόμασε τη Σοβιετική Ένωση “αυτοκρατορία του κακού” (evil empire), ενώ με τα δεκάδες αντικομμουνιστικά ανέκδοτα που διηγούνταν με κάθε ευκαιρία στις δημόσιες εμφανίσεις του χτύπησε τους σοβιετικούς στο μαλακό τους υπογάστριο. Μπορεί να μην ήταν Πρόεδρος όταν κατέρρευσε ο κομμουνισμός, ή όταν επανενώθηκε η Γερμανία, όμως ποτέ δεν θα ξεχαστεί η περίφημη έκκλησή του στον Ρώσο ομόλογό του “Mr. Gorbatchev, tear down this wall”.
Τρίτον, ο Ρήγκαν, ως γνήσιος πατριώτης, καταλάβαινε πλήρως τι ήταν αυτό που έκανε την πατρίδα του ξεχωριστή και σπουδαία. Στην τελευταία του δημόσια ομιλία ως Πρόεδρος, εξύμνησε τους μετανάστες, τους ανθρώπους που πήγαν στην Αμερική απ' όλες τις γωνιές του κόσμου και επιδιώκοντας τη δική τους ευτυχία, πλούτισαν παράλληλα και την αμερικανική κοινωνία. Ένα μάθημα ανεκτικότητας, ανθρωπισμού και βαθιάς γνώσης της πραγματικής λειτουργίας της κοινωνίας και της οικονομίας που θα ήταν χρήσιμο σε κάποιους από τους σημερινούς του επιγόνους.
Βεβαίως, ο Ρήγκαν δεν ήταν φιλελεύθερος, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος είχε πει κάποτε ότι η καρδιά και η ψυχή του συντηρητισμού (τουλάχιστον στα δικά του χρόνια) είναι ο φιλελευθερισμός. Ούτε βεβαίως ήταν αλάνθαστος - πολλές από τις επιμέρους επιλογές του σηκώνουν σοβαρή και έντονη κριτική. Όμως η ιστορία θα καταγράψει ότι ο Ρήγκαν, μαζί με τη Θάτσερ και τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β' διαμόρφωσαν εκείνο το μέτωπο που χρειαζόταν για να καταρρεύσει ένα από τα αιματηρότερα και πιο ανελεύθερα πειράματα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Κι αυτό οφείλουμε να του το πιστώνουμε.
