Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Ένας φίλος εδώ στη χώρα που μένουμε ανέβασε προχθές στον λογαριασμό του στο Facebook τη φωτογραφία που βλέπετε εδώ παρακάτω. Μαζί, έγραψε μόνο μια λέξη: «Volic», που στα τσέχικα σημαίνει «ψηφοφόρος». Είναι δηλαδή αυτό ακριβώς που εμείς λέμε περιφραστικά, «Κι αυτός ψηφίζει».
Η αντίδραση του φίλου Μίχαλ με παραξένεψε, γιατί κατά πάσα πιθανότητα εμείς θα σχολιάζαμε εντελώς διαφορετικά το απίθανο παρκάρισμα αυτού του οδηγού. Νομίζω πως είτε θα τον βρίζαμε («Κοιτάξτε έναν βλάκα!») είτε θα τον κοροϊδεύαμε («Έλα, λίγο ακόμα και θα σκαρφαλώσεις τελείως το πεζοδρόμιο, το 'χεις» κλπ.). Αλλά, «Κι αυτός ψηφίζει»; Δεν νομίζω… Το «Κι αυτός ψηφίζει» θα επιλέγαμε να το πούμε για την περίπτωση κάποιου που παρκάρει μια χαρά μεν, αλλά σε θέση αναπήρων ή πάνω σε «οδηγό» τυφλών δε.
Όμως, νά που συμβαίνει ακριβώς αυτό: εδώ, σ' αυτή τη μικρή —ίσα με μας είναι— χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, δεν θα δεις παρκαρισμένο όχημα σε θέση αναπήρων ή πάνω σε «οδηγό» τυφλών. Κι ας είναι χάλια οδηγοί οι Τσέχοι. Θα ήταν αδιανόητο, δεν τους περνά από το μυαλό. Όχι επειδή είναι τόσο καλοί άνθρωποι — όλοι οι άνθρωποι ίδιοι είναι. Ούτε επειδή δεν υπάρχουν ασυνείδητοι. Παντού υπάρχουν — όλοι οι άνθρωποι ίδιοι είναι. Αλλά γιατί οι πολίτες εδώ υπακούν στους νόμους τυφλά, χωρίς δεύτερη σκέψη. Και γιατί έχουν καταλάβει κάποια στιγμή στην ιστορία τους ότι, φροντίζοντας την κοινότητα, φροντίζοντας τα δικαιώματα του άλλου, φροντίζουν τον εαυτό τους: η μέριμνα για τον άλλο αποβαίνει πάντα και σε δικό μας όφελος. Το να είσαι εντάξει με τους τρίτους βοηθά εντέλει κι εσένα — φτηναίνει το ψωμί σου, κυριολεκτικά.
Μιλώντας στο χθεσινό σημείωμα για το πώς θα γίνουμε κανονική Δυτική χώρα, λέγαμε ότι κανονική Δυτική χώρα γίνεσαι όταν έχεις σοβαρά διεθνή πανεπιστήμια. Όμως δεν είναι (ασφαλώς) μόνο αυτό. Κάτι τέτοια «μικρά» όπως το παραπάνω είναι που σε κάνουν αρχικά κανονική Δυτική χώρα, και που σε βοηθούν εν συνεχεία να έχεις σοβαρά διεθνή πανεπιστήμια. (Και, ναι, η Τσεχία δεν χωράει πια άλλους ξένους φοιτητές, που λέει ο λόγος, παρά τα υπέρογκα δίδακτρα που απαιτεί ειδικά το περίφημο Πανεπιστήμιο του Καρόλου. Και είναι μέγας πλούτος για μια χώρα να έρχονται νέοι να σπουδάσουν σ' αυτήν: και μεταφορικά, για όλους τους προφανείς λόγους, αλλά και κυριολεκτικά — καθώς ζουν, νοικιάζουν σπίτι, φέρνουν συνάλλαγμα και καταναλώνουν εδώ, ανεβάζοντας το ΑΕΠ).
Τη συζήτηση αυτή την κάνουμε βέβαια όλοι καθημερινά, δεν είναι κάτι καινούργιο. Απλώς την ανοίγουν φίλοι και γνωστοί ξανά και ξανά, όποτε τύχει και επισκεφτούν για πρώτη ή για πολλοστή μια απ' αυτές τις χώρες όπου τέτοιες μικρολεπτομέρειες είναι ενταγμένες αρμονικά στην καθημερινότητα των πολιτών. Και, δεν το κρύβω, στον τρίτο μου χρόνο εδώ δεν παύουν να με εκπλήσσουν ακόμη κάτι τέτοια. Φοβούμαι δε ότι, αν τα πράγματα εξελιχθούν έτσι ώστε να αναγκαστούμε —ή να πρέπει— να επιστρέψουμε, κατά πάσα βεβαιότητα θα δυσκολευτώ να εγκλιματιστώ εκ νέου σε μία κατάσταση που ναι μεν την ξέρω τόσο καλά, καλύτερα από την τσέπη μου, μα που —δεν ντρέπομαι να το παραδεχτώ— χαίρομαι τόσο πολύ να ακούω γι' αυτήν μόνο από μακριά πια.
Δεν παύω να λέω πως, αν έρχεσαι εδώ από χώρες όπως η Ελλάδα, εκείνο που σου κάνει αμέσως πρώτο-πρώτο εντύπωση είναι τα αδέσποτα: η απουσία τους — γιατί εδώ δεν υπάρχουν. Κι αυτό ανάθεμα αν καταλαβαίνουν οι πολλοί πόσο σημαντικό είναι και τι δείκτης εκδυτικισμού μιας χώρας.
Κι εδώ όπως και σε μας υπάρχουν βέβαια ομάδες ζωόφιλων στο Facebook που όλη μέρα γκρινιάζουν (και βρίζουν) για το ένα και το άλλο. Αλλά γκρινιάζουν και βρίζουν, όχι για τα αδέσποτα και για τις φόλες ας πούμε, ή για ανθρώπους που απαγορεύουν στον γείτονα να τους βάζει φαγητό, αλλά γιατί κάποιοι δεν φροντίζουν τους σκαντζόχοιρους όσο πρέπει και γιατί κάποιοι άλλοι, που έχουν σπίτια με αυλές και κήπους, δεν βάζουν κούπες με νερό το καλοκαίρι στους κήπους τους για τα αγριοκούνελα και τους σπίνους…
Εννοείται πως δεν προσδοκά κανείς καμία αλλαγή στην Ελλάδα ως προς αυτά τα «μικρά», αυτά που κάνουν ένα πλήθος ανθρώπων ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, και δη κοινότητα εντός της οποίας δεν γίνεσαι ένα με τους άλλους, δεν «ομογενοποιείσαι», αλλά διατηρείς την πλήρη και απόλυτη ανεξαρτησία και αυτοτέλειά σου: η ελευθερία απαντά μόνο εντός των νόμων, είναι απόρροια θεσμών και κράτους — αλλιώς είσαι γκνου. Γιατί δεν είναι πράγματα που αλλάζουν αυτά, αυτά τα «μικρά», ούτε καν διά νόμου και δι' επιβολής προστίμων. Εδώ που τα λέμε, να δείτε που δεν πρόκειται τελικώς να εφαρμοστεί ούτε καν ο αντικαπνιστικός νόμος. (Είμαστε πιο Ανατολίτες και από τους Τούρκους εδώ: μπράβο μας, τους ξεπεράσαμε).
Αλλά ποτέ, αν μη τι άλλο, δεν θα πάψουμε να ελπίζουμε πως θα δούμε μέσω κάποιων επενδύσεων και —ίσως…— μεταρρυθμίσεων να σταθεροποιείται και να δυναμώνει κάποια στιγμή η οικονομία μας και να πέφτει η ανεργία. Να μπορεί να ζει, αν μη τι άλλο, αξιοπρεπώς ο κόσμος και να ξεκινήσει η ανάπτυξη.
Κάτι θα 'ναι κι αυτό. Ένα βήμα τη φορά.
