Η σοβιετική εξουσία, κατέβαλε πολλές και επίπονες προσπάθειες να βρει και να κατάσχει οποιαδήποτε φωτογραφία απεικόνιζε τη φρίκη του τεχνητού λιμού που η ίδια προκάλεσε στον πληθυσμό της, μέσα από την πολιτική της αποκουλακοποίησης και του βίαιου βιομηχανικού «εκσυγχρονισμού» της Σοβιετικής Ένωσης.
Η πλειοψηφία των φωτογραφιών που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, συνήθως δεν έχουν καμία ή έχουν ελάχιστη σχέση με αυτή την ανθρωπιστική τραγωδία.
Ωστόσο, χάρη στις προσπάθειες του Κέντρου Μελετών του Γκολοντομόρ, έγινε δυνατή η συγκέντρωση περίπου 100 φωτογραφιών, μαρτυρίων και πειστηρίων, πολύτιμων πηγών για τον επιστήμονα ιστορικό αλλά και τον φιλίστορα αναγνώστη.
Ανάμεσα σε εκείνους που φωτογράφισαν το Γκολοντομόρ, ήταν ο Αυστριακός Αλεξάντρ Βινερμπέργκερ, οι Αμερικανοί Τζέιμς Έμπε και Ουάτινγκ Ουίλιαμς και ο Ουκρανός Νικολάι Μπόκαν.
Θα προσπαθήσουμε σε ένα μικρό αφιέρωμα να μιλήσουμε για τις ιστορίες αυτών των φωτογράφων.
Αλεξάντρ Βινερμπέργκερ (1891-1955)
Οι φωτογραφίες που τράβηξε και με κίνδυνο της ζωής του έβγαλε από την Ε.Σ.Σ.Δ. ο Αλεξάντρ Βινερμπέργκερ, θεωρούνται σήμερα από τους μελετητές, μοναδικές και πολύτιμες.
Το φθινόπωρο του 1932 ο Αυστριακός Βινερμπέργκερ ταξιδεύοντας με το τραίνο από τη Μόσχα για το Χάρκοβ είδε από το παράθυρο του βαγονιού του ένα χωριό να καίγεται. Αργότερα, έμαθε πως οι κάτοικοι του αντιστεκόταν στην κολλεκτιβοποίηση. Στον επόμενο σταθμό, πρόσεξε πως υπήρχαν βαγόνια γεμάτα χωρικούς, τους οποίους μετέφεραν στη Σιβηρία.
Τα παρατημένα σπίτια και τα έρημα χωράφια, που ήταν γεμάτα ώριμα σιτηρά, ήταν η μονότονη εικόνα που έβλεπε μέχρι τα φτάσει στο Χάρκοβ, την τότε πρωτεύουσα της σοβιετικής Ουκρανίας.
Χημικός στο επάγγελμα, βρήκε δουλειά στο εργοστάσιο πλαστικών στο Χάρκοβ. Ο λόγος που τον είχαν προσλάβει ήταν γιατί ήθελαν να φτιάξουν μία γραμμή παραγωγής για χτένες, πίπες καπνίσματος και άλλα είδη καθημερινής χρήσης από πλαστικό.
Στα τέλη του χειμώνα του 1933 ο λιμός είχε πια εξαπλωθεί. Την ίδια εποχή ο Βινερμπέργκερ αγόρασε μία μικρή, απλά, γερμανικής κατασκευής φωτογραφική μηχανή, την Leica II. Άρχισε αμέσως να φωτογραφίζει τα θύματα του λιμού, τα οποία κατέφθαναν μαζικά στην πόλη με την ελπίδα να βρουν φαγητό, μα έβρισκαν τον θάνατο.
Παρόλο που ζούσε μακριά από τις αγροτικές περιοχές και τα χωριά, όπου ήταν το επίκεντρο του λιμού, οι φωτογραφίες που μας άφησε, αναδεικνύουν την πραγματική διάσταση αυτής της τραγωδίας.
Με τη φωτογραφική του μηχανή, αποτύπωσε τις μεγάλες ουρές για φαγητά, τα άδεια καταστήματα τροφίμων, τα πλήθη των ορφανών παιδιών που περιφέρονταν στους δρόμους, τα αποστεωμένα ζώα, κυρίως, όμως, τους αναρίθμητους νεκρούς από την πείνα στους δρόμους του Χάρκοβ, τους οποίους, πλέον, προσπερνούσαν με αδιαφορία οι κάτοικοι της πόλης.
Επί έξι και πλέον μήνες ο Βινερμπέργκερ φωτογραφίζει, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του. Χάρη στην τόλμη, την εφευρετικότητα και τη βαθιά γνώση των ιδιαιτεροτήτων της σοβιετικής ζωής, κατάφερε να συγκεντρώσει 600, περίπου, φωτογραφίες. Από αυτές, έχουν διασωθεί 80, με αποκλειστικό θέμα το Γκολοντομόρ.
Το πρώτα πράγμα που έκανε ήταν να δώσει ένα λεύκωμα με 25 φωτογραφίες στον Αυστριακό καθολικό καρδινάλιο Τεοντόρ Ινιτσέρ, με τη βοήθεια του οποίου ιδρύθηκε μία οργάνωση για να βοηθήσει τα θύματα του λιμού.
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες τόσο του Βινερμπέργκερ, όσο και του καρδινάλιου Ινιτσέρ, η οργάνωση αυτή δεν κατάφερε να βοηθήσει τα θύματα του λιμού. Η Σοβιετική Εξουσία αρνιόταν την ύπαρξη του προβλήματος, με αποτέλεσμα οι προσπάθειες μεταφοράς τροφίμων να μην καταλήξουν σε αποτυχία. Εξάλλου, η διεθνής κατάσταση την εποχή εκείνη, η άνοδος του φασισμού στην Ευρώπη και η στάση των δυτικών χωρών που δεν ήθελαν να «νευριάσουν» τη Σοβιετική Ένωση, δεν άφηναν και πολλά περιθώρια.
