Του Rosolino Candela
Καθώς οι δημόσιοι αξιωματούχοι, τόσο στο ομοσπονδιακο όσο και στο πολιτειακό επίπεδο αρχίσουν να εξετάσουν το άνοιγμα της οικονομίας, είναι ώρα να αναλογιστούμε τι ακριβώς σημαίνει το να ξανανοίξει η οικονομία, και τι προϋποθέσεις αυτό συνεπάγεται.
Μια σειρά εξαιρετικών και εμβριθών δοκιμίων του Pierre Lemieux που δημοσιεύθηκαν εδώ στο EconLog, μας θυμίζουν τις απρόθετες συνέπειες της κρατικής παρέμβασης στη λειτουργία του μηχανισμού των τιμών, ιδίως σε ό,τι αφορά την παραμόρφωση της κατανομής των αγαθών και των υπηρεσιών σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καταναλωτών. Το άνοιγμα της οικονομίας ελπίζουμε ότι θα εξαλείψει τις εκτεταμένες ελλείψεις προϊόντων που όλοι ζήσαμε τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτού του είδους όμως οι συνέπειες της κρατικής παρέμβασης αποκαλύπτουν ένα σύμπτωμα ενός πιο θεμελιώδους προβλήματος που θέλω να παρουσιάσω εδώ.
Θέλω να στρέψω την προσοχή μας στο γεγονός ότι ένα πραγματικό “άνοιγμα” της οικονομίας της αγοράς προϋποθέτει ότι ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και οι ηγέτες μας στο Κογκρέσο, τόσο τώρα όσο και στο μέλλον, θα επαναβεβαιώσουν πραγματικά τον όρκο τους να προστατεύουν και να υπερασπίζονται το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και ιδίως, σε ό,τι αφορά το επιχείρημά μου εδώ, την 1η Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ.
Μπορεί να είναι χρήσιμο να θυμίσω εδώ τι ακριβώς λέει η 1η Τροπολογία:
“Το Κογκρέσο δεν θα εγκρίνει νόμο που θα υποστηρίζει την εγκαθίδρυση θρησκείας ή που θα απαγορεύει την ελεύθερη θρησκευτική λατρεία ή που θα περιορίζει την ελευθερία του λόγου ή του τύπου ή το δικαίωμα του λαού να συνέρχεται ειρηνικά και να αιτείται στην Κυβέρνηση σχετικά με την ικανοποίηση παραπόνων του”.
Μπορεί κανείς εδώ να ρωτήσει: Τι σχέση έχει η 1η Τροπολογία με την πανδημία του COVID-19 και τις συνέπειές του στο μέλλον; Ακόμα, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι τα μέτρα που ελήφθησαν για να μας προστατεύσουν από τον COVID-19 δεν έχουν παραβιάσει κανένα από αυτά τα δικαιώματα, και ότι ενδίδω σε τρομολαγνία σε μια συγκυρία όπου οι έκτακτες ανάγκες υπερισχύουν των αρχών.
Αυτό όμως που θέλω να υπογραμμίσω εδώ είναι ένα δίδαγμα από τον Φρίντριχ Χάγιεκ ο οποίος στο άρθρο του “The Use of Knowledge in Society” (1945) ότι οι τιμές στην αγορά είναι κατά βάση μια μορφή τηλεπικοινωνίας μεταξύ των αγοραστών και των πολιτών. Ακόμη, τέτοιες τιμές αναδύονται μόνο όταν οι αγοραστές και οι πωλητές μπορούν να επικοινωνήσουν την πρόθεσή τους να αγοράσουν και να πουλήσουν αντιστοίχως, μέσω της πράξης της συναλλαγής η οποία μπορεί να συμβεί μόνο αν τα άτομα μπορούν να συναντηθούν ειρηνικώς και ελεύθερα. Έτσι, η ελεύθερη διακύμανση των τιμών που απαντά στις απαιτήσεις των καταναλωτών δεν θα πρέπει να διαταράσσεται περισσότερο απ’ ό,τι και η ελεύθερη έκφραση των ιδεών μεταξύ των ατόμων.
Το να εμποδίζεται η ικανότητα των καταναλωτών να επικοινωνήσουν τη ζήτησή τους στους πωλητές μέσω ελέγχων τιμών είναι αντίστοιχο του να κόβει κανείς μια τηλεφωνική γραμμή στη μέση ενός επείγοντος τηλεφωνήματος. Σε μια συνθήκη όπου, περισσότερο από ποτέ, οι επιχειρηματίες χρειάζονται τέτοια πληροφορία ώστε να γνωρίζουν σε τι ποσότητα και ποιότητα τους “ζητείται” να παράγουν μάσκες προσώπου, απολυμαντικά χεριών, χαρτί υγείας και αναπνευστήρες, για να ονομάσω λίγα μόνο από τα προϊόντα των οποίων η ζήτηση έχει εκτοξευθεί, η αδυναμία των καταναλωτών να επικοινωνήσουν αυτές τις απαιτήσεις και το κίνητρο για μεγαλύτερη προσφορά τέτοιων αγαθών είναι, εντελώς κυριολεκτικά, ζήτημα ζωής και θανάτου. Όπως είπε κάποτε ο Patrick Henry “give me liberty or give me death”. Ίσως δεν θα πρέπει να παίρνουμε αψήφιστα αυτό το μήνυμα όταν παραβιάσεις της 1ης Τροπολογίας με τη μορφή ελέγχων τιμών μπορούν να θέσουν ζωές σε κίνδυνο.
Το επιχείρημα του Χάγιεκ γράφτηκε στο πλαίσιο της διαμάχης περί τη δυνατότητα κεντρικού σχεδιασμού υπό τον σοσιαλισμό, όμως, όπως επεσήμανε πρόσφατα ο Ben Powell, οι κρατικοί αξιωματούχοι δεν μπορούν να σχεδιάσουν το εκ νέου “άνοιγμα” της οικονομίας από τον COVID-19 περισσότερο απ’ ό,τι οι σοσιαλιστικές οικονομίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον κεντρικό σχεδιασμό για να κατανέμουν αγαθά και υπηρεσίες.
Το μήνυμα όμως του Χάγιεκ είναι πιο επίκαιρο για έναν άλλο λόγο. Ένα πραγματικό εκ νέου άνοιγμα της οικονομίας προϋποθέτει ότι οι κρατικοί αξιωματούχοι θα απελευθερώσουν τις αγορές μας από τους νόμους περί αισχροκέρδειας και άλλους ελέγχους που προϋπήρχαν του ξεσπάσματος της πανδημίας, και αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει θεμελιωδώς έναν μεγαλύτερο σεβασμό για την 1η Τροπολογία από τους δημόσιους αξιωματούχους.
Αν αντιληφθούμε ότι η ανεμπόδιστη επικοινωνία της πληροφορίας μέσω των τιμών είναι μια μορφή λόγου που προϋποθέτει τα άτομα να συναντιούνται ειρηνικά μέσω της συναλλαγής, τότε οι έλεγχοι των τιμών συνιστούν παραβίαση της 1ης Τροπολογίας του Συντάγματος των ΗΠΑ.
Δικαιολογημένα τότε πολλοί από μας νιώθουν πανικό και φόβο. Όλοι έχουμε φίλους και αγαπημένα πρόσωπα που θέλουμε να προστατεύσουμε από την πανδημία. Ό,τι έγινε δεν μπορεί να ξεγίνει. Τούτου δοθέντος όμως, είναι σημαντικό για μια στιγμή να αναλογιστούμε το μέλλον που διακυβεύεται για τους Αμερικανούς όταν θυσιάζουν τις αρχές τους στο βωμό της έκτακτης ανάγκης.
--
Ο Rosolino Candela είναι διακεκριμένο στέλεχο του Προγράμματος F.A. Hayek Προηγμένων Σπουδών στη Φιλοσοφία, την Πολιτική και τα Οικονομικά, και υποδιευθυντής ακαδημαϊκών και φοιτητικών προγραμμάτων του Mercatus Center στο George Mason University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 27 Απριλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
