Του Philip Booth
Η ανάδυση του κινήματος διαμαρτυρίας των κίτρινων γιλέκων εξέπληξε πολλούς. Ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν υπέκυψε στα αιτήματά τους και προσέφερε πολιτικές παραχωρήσεις προσπαθώντας να τους κατευνάσει. Μ' αυτό τον τρόπο εντείνει τα προβλήματα που οδήγησαν τους ανθρώπους στους δρόμους. Οι ενέργειές του είναι σίγουρο ότι δεν θα επιλύσουν τα βαθιά οικονομικά προβλήματα της Γαλλίας.
Την εβδομάδα της 10ης Δεκεμβρίου, περίπου 130.000 άνθρωποι εκτιμάται ότι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Η αστυνομία συνέλαβε πάνω από 1.700 άτομα. Οι αρχές ανακοίνωσαν ότι 264 άτομα τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων 39 αστυνομικοί και χωροφύλακες και αρκετοί δημοσιογράφοι. Οι διαδηλώσεις είναι σοβαρά γεγονότα και θα πρέπει να ανησυχούμε μήπως σηματοδοτούν την απαρχή μιας τάσης. Υψηλά κόστη καυσίμων, υψηλοί φόροι και τα υψηλά κόστη διαβίωσης είναι οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν τους ανθρώπους στους δρόμους. Τα υψηλά όμως ποσοστά ανεργίας (που οφείλονται εν μέρει στους υπερβολικά υψηλούς φόρους επί της χαμηλόμισθης εργασίας) συνέβαλαν επίσης.
Ίσως αρχίζουμε να βλέπουμε τα αποτελέσματα των καταστροφικών αποφάσεων που οδήγησαν στο αναδιανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα και τα συστήματα υγείας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντί κάθε γενιά να δημιουργεί αποταμιεύσεις για τα έξοδα του γήρατος, είναι οι φόροι της γενιάς που εργάζεται που πληρώνουν τις συντάξεις και τις υπηρεσίες υγείας των συνταξιοδοτημένων σ' αυτά τα μη βιώσιμα συστήματα.
Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και τα ποσοστά γεννήσεων πέφτουν, υπάρχουν σχετικά λιγότεροι εργαζόμενοι για να πληρώσουν τους φόρους που θα χρηματοδοτήσουν τα ωφελήματα των ηλικιωμένων. Έτσι, τα κράτη της Δύσης βρίσκουν τους φόρους και τις κρατικές δαπάνες να αυξάνονται, αλλά τις υπηρεσίες και τις προνοιακές παροχές να χειροτερεύουν. Οι δαπάνες εκτείνονται σε μεγαλύτερους αριθμούς ηλικιωμένων. Οι φορολογούμενοι είναι φτωχότεροι και ομοίως φτωχότεροι είναι και οι παραλήπτες των ωφελημάτων. Όλοι είναι δυσαρεστημένοι, όμως ο Μακρόν μπορεί να κάνει υποχωρήσεις μόνο στους διαδηλωτές φορτώνοντας βάρη σε άλλες ομάδες εντός της κοινωνίας.
Τα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα είναι συχνά γνωστά ως σχήματα “κοινωνικής αλληλεγγύης”, ειδικά στη Γαλλία. Πρόκειται για ένα τρομερά λάθος όνομα. Ο μηχανισμός με τον οποίο η εκάστοτε γενιά εργαζομένων ψηφίζει συντάξεις και ωφελήματα υγείας για τον εαυτό της περιμένοντας ότι η επόμενη γενιά θα πληρώσει γι' αυτά, φαίνεται σχεδιασμένος για να δημιουργεί κοινωνικές συγκρούσεις.
Διάφοροι συγγραφείς επεσήμαναν την αστάθεια αυτών των συστημάτων συντάξεων και υγείας κατά τη δεκαετία του 1990, όταν ακόμη υπήρχε χρόνος για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Προβλέψαμε επίσης τη σύγκρουση που απείχε τότε δύο δεκαετίες. Δυστυχώς, ήταν ευκολότερο οι πολιτικοί να μην κάνουν τίποτε. Σε ένα άρθρο μου στο Economic Affairs το 1998, επεσήμανα τα εξής:
Ο Kessler (1996) υποστηρίζει ότι η κοινωνική αλληλεγγύη θα μπορούσε να προκαλέσει κοινωνικές συγκρούσεις. Αναρωτιέται τι θα συμβεί αν οι νέοι του σήμερα αποφασίσουν ότι δεν θέλουν να μειωθεί το βιωτικό τους επίπεδο εξαιτίας υποσχέσεων για συντάξεις που έγιναν στις μελλοντικές γενιές. Θα μπορούσαν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους δια της ψήφου. Αν όμως αυτό αποτύχει, λόγω του αυξανόμενου αριθμού των συνταξιούχων ψηφοφόρων, οι νέοι μπορούν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τους υψηλούς φόρους ή τη μείωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών που παρέχονται σ' αυτούς με μη πολιτικά μέσα. Τα κοινωνικοποιημένα συστήματα μπορούν να οδηγήσουν μια κοινωνία σε εγγενείς συγκρούσεις.
Τυχαίνει ο D. Kessler να είναι Γάλλος.
Επρόκειτο για μια πολύ καλή πρόβλεψη, και τα κίτρινα γιλέκα είναι μια έκφανση αυτού του προβλήματος που εντοπίστηκε από πολλούς ανθρώπους πριν από περισσότερα από 20 χρόνια. Είναι όμως σχεδόν σίγουρο ότι και άλλες εκτεταμένες εκφράσεις δυσαρέσκειας εντός των πολιτικών συστημάτων προκαλούνται από το ίδιο αυτό φαινόμενο.
Ο Kessler κι εγώ μάλιστα δεν ήμασταν οι πρώτοι που σχολιάσαμε αυτό το ζήτημα. Ένα ιδιαίτερα διορατικό σχόλιο διατυπώθηκε από έναν Αμερικανό αναλογιστή, τον Edward Marshall, ο οποίος λίγο μετά τον πόλεμο σε μία σύσκεψη στο Ηνωμένο Βασίλειο είπε:
“Υπήρχε τότε μεγάλη πολιτική πίεση στις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν ή να διατηρήσουν φιλόδοξα προγράμματα 'κοινωνικής ασφάλισης', με ίσως ελάχιστη κατανόηση των τελικών τους συνεπειών στην κοινωνική και οικονομική δομή. Ένα υγιές πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδότησης θα μπορούσε να συντηρήσει και να ενισχύσει ένα έθνος - ένα όμως μη υγιές θα μπορούσε εντέλει να το καταστρέψει. Ακόμη, από την στιγμή που ένα τέτοιο πρόγραμμα ετίθετο σε εφαρμογή, ήταν πολιτικά αδύνατο να ακυρωθεί ή να μειωθούν οι κλίμακες των ωφελημάτων που υπερέβαιναν τις δυνατότητες της εθνικής οικονομίας.
Όλα αυτά ισχύουν. Αν μετρήσουμε την αξία των υποσχέσεων για συντάξεις που έκαναν οι κυβερνήσεις στις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές ηλικιωμένων, θα διαπιστώσουμε ότι ανέρχονται στο 400% του εθνικού εισοδήματος. Με άλλα λόγια, είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερες από το ήδη υπερβολικά υψηλό επίπεδο του επίσημου κρατικού χρέους που έχουν συσσωρεύσει χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Αυτή την κληρονομιά αφήνουμε στα παιδιά μας.
Γιατί όμως αυτό αφορά όσους από εμάς είμαστε Χριστιανοί; Θα πρέπει να μας ενδιαφέρει; Πιστεύω πως ναι.
Λίγοι Χριστιανοί δεν ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή. Το έγγραφο του Πάπα Φραγκίσκου για το περιβάλλον με τίτλο Laudato si, συνδέει το πρόβλημα με ζητήματα δικαιοσύνης. Το έγγραφο αυτό αναφέρει τη δικαιοσύνη 32 φορές και έχει ένα ειδικό μέρος που αφιερώνεται στη διαγενεακή δικαιοσύνη. Η διαγενεακή δικαιοσύνη μπορεί να θεωρηθεί υποκατηγορία της διανεμητικής δικαιοσύνης. Η κλιματική αλλαγή θεωρείται ζήτημα διαγενεακής δικαιοσύνης καθώς οι γενιές του σήμερα ωφελούνται εις βάρος των μελλοντικών γενεών. Το ίδιο ισχύει και για τα αναδιανεμητικά συστήματα υγείας και σύνταξης. Οι νέοι άνθρωποι των προηγούμενων γενεών ψήφισαν για τους εαυτους τους ωφελήματα περιμένοντας ότι η επόμενη γενιά θα επωμιστεί το κόστος. Σε αντίθεση με τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα, η γενιά που περίμενε τα οφέλη στο μέλλον δεν υπέστη κάποια οικονομική θυσία αποταμιεύοντας για το μέλλον.
Ένα ακόμη μάθημα για τους Χριστιανούς είναι ότι θα πρέπει να χαλιναγωγήσουν την τάση τους να λατρεύουν την κοινωνική πρόνοια. Υπάρχει μια τάση μεταξύ των Χριστιανών ηγετών να επικρίνουν κάθε περικοπή στην παροχή πρόνοιας. Είναι ακριβώς αυτή η τάση που μας έχει οδηγήσει στο σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα - στην επιβολή ενός εντελώς άδικου φορολογικού φορτίου στη νέα γενιά. Ενός φορτίου που καταστρέφει την απασχόληση και επιδεινώνει το βιοτικό της επίπεδο. Κάθε δολάριο, λίρα ή ευρώ που δανειζόμαστε για να χρηματοδοτήσουμε την πρόνοια ισοδυναμεί με μεταβίβαση πόρων από τους νέους ανθρώπους του σήμερα, καθώς οι φόροι τους θα πρέπει να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια για να εξυπηρετήσουν το αυξημένο χρέος.
Τα πράγματα δεν θα ήταν τόσο άσχημα βεβαίως αν οι σημερινοί εκπρόσωποι της γενιάς των Baby Boomer είχαν κάνει περισσότερα παιδιά. Τα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα μάλιστα μπορεί να είναι βιώσιμα αρκεί να παραμένει σταθερή η ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού. Ιδίως οι Καθολικοί ηθικοί θεολόγοι μπορεί να έχουν κάτι να πουν για τη μείωση του ποσοστού γεννήσεων. Πράγματι, οι παραδοσιακά καθολικές χώρες θα έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα τα επόμενα 30 χρόνια εξαιτίας της πολύ έντονης μείωσης της γεννητικότητας.
Υπάρχουν δύο βιώσιμοι τρόποι να φροντίσουμε τους ηλικιωμένους. Ο ένας είναι μέσω των εκτεταμένων οικογενειών. Ο άλλος είναι μέσω της αποταμίευσης, της δημιουργίας κεφαλαίων και της επένδυσης. Οι Χριστιανοί θα πρέπει να μιλήσουν ανοιχτά εναντίον της αδικίας των γενιών που υπόσχονται για τα μέλη τους ωφελήματα τα οποία θα πληρωθούν από άλλες μελλοντικές γενιές - θα έπρεπε μάλιστα να το είχαν κάνει ήδη πριν από 30 χρόνια. Τα συστήματα προνοιακής παροχής που έχουμε οργανώσει είναι μη βιώσιμα, άδικα και μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρρευση της πολιτισμένης κοινωνίας και την ολοένα και μεγαλύτερη στροφή των νέων ανθρώπων προς τη βία για να διασφαλίσουν αυτό που θεωρούν ως δίκαιη ανταπόδοση.
--
Ο Philip Booth είναι καθηγητής χρηματοπιστωτικών, δημόσιας πολιτικής και ηθικής στο St Mary's University, Twickenham και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Δεκεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
