Με κείμενο, ήχο, αλλά και εικόνα, θα γνωρίσουμε αυτήν την Πέμπτη, 15 Ιουνίου, στη Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής (στο κτίριο του Παλαιού Χημείου, Σόλωνος και Μαυρομιχάλη γωνία) το πολυδιάστατο σύμπαν του Φερνάντο Πεσσόα, του Πορτογάλου που υπήρξε ό,τι ονειρεύτηκε: στοχαστής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, εκδότης και διευθυντής λογοτεχνικού περιοδικού είναι μερικές μόνο από τις ιδιότητές του.
Ένα video art που γεννήθηκε από το περίφημο «Βιβλίο της Ανησυχίας», μας εισάγει στον πεσσοϊκό κόσμο μέσα από εικόνες θραύσματα στο μεταίχμιο μιας πραγματικότητας, όπως περίπου περιφέρονται ανάμεσά μας οι δεκάδες ετερώνυμοι χαρακτήρες που ξεπηδούν από τις σελίδες του Πορτογάλου δημιουργού, άτομα με βιογραφικά, που ζουν, πεθαίνουν και δημιουργούν ο καθένας με τον τρόπο του, ορμώμενοι από την κατακερματισμένη προσωπικότητα του προπάτορα-συγγραφέα.
Η πολυβραβευμένη μοντέζ Ιωάννα Σπηλιοπούλου θηρεύει εικόνες της φωτογράφου Μαρίας Στέφωση από την περσυνή της έκθεση στην «Αργώ» (μια δουλειά που συγκαταλέγεται κι αυτή στα σπουδαία «μεταφραστικά» έργα στον τόπο μας) και δίνει κίνηση στους «στίχους» του Πεσσόα.
Από την έκθεση της Μαρίας Στέφωση στην γκαλερί «Αργώ»
Το «Βιβλίο της ανησυχίας» περιλαμβάνει 481 ατιτλοφόρητα –τουλάχιστον τα περισσότερα από αυτά– αποσπάσματα που γράφτηκαν από τον ποιητή, αν και τα υπογράφει ο Μπερνάρντο Σοάρες, βοηθός λογιστή στη Λισσαβόνα, ένα δηλαδή από τα ετερώνυμά του. Σκέψεις, ψυχικές διαθέσεις, μεταπτώσεις, αποσπασματικές εικόνες από την καθημερινότητα γίνονται αφορμή για να συνδεθεί το ελάχιστο με το μέγιστο, για να αποδοθεί μέσω της σύλληψης της στιγμής εκείνο που θα χαθεί στο πέρασμα του χρόνου.
Πηγή φωτ.: Εκδόσεις Gutenberg
Όπως ωραία υποστήριξε η Κλέα Σουγιουλτζόγλου, η Στέφωση αναδύθηκε στη φωτογραφική της έκθεση ως «μετα-ετερώνυμη persona στο σύμπαν του Pessoa, η οποία εκφράζει με εικόνες την εσωτερική «Aνησυχία».
Σήμερα η Ιωάννα Σπηλιοπούλου ανασυνθέτει τις φωτογραφίες αυτές, δίνοντας έναν εντελώς καινούργιο τρόπο θέασης των εικόνων, όπως θα έδινε μια νέα μετάφραση στο Βιβλίο της Ανησυχίας. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι δυο τους συνεργάζονται. Θυμίζω το video art της Σπηλιοπούλου για τις «Συνεικόνες» και παλιότερα για τον Καβάφη, πάλι με φωτογραφίες της Στέφωση. Οι δυο τους συνοδοιπορούν, αλλά καθεμιά κρατά το προσωπικό της ύφος.
Από την έκθεση της Μαρίας Στέφωση στην γκαλερί «Αργώ»
Το ίδιο το ύφος – που σημαίνει το συγγραφικό πρόσωπο – του Πεσσόα θα επιχειρήσουν να αποκαλύψουν δύο μεταφράστριες, μοιραζόμενες τις διαδρομές μέσα από τις οποίες προσέγγισαν τη γλώσσα, τη λεπτή ειρωνεία, την αγάπη για την παραδοξότητα, όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον Πορτογάλο, είτε διαβάζουμε ποίησή του, είτε τα αστυνομικά του διηγήματα.
Έχουν προσκληθεί να μιλήσουν η Δήμητρα Κονδυλάκη που, εκτός από μεταφράστρια, είναι θεωρητικός θεάτρου και η Μαρία Παπαδήμα, καθηγήτρια Μετάφρασης και Μεταφρασεολογίας, υπεύθυνη της σειράς Πεσσόα στις εκδόσεις Gutenberg που οργάνωσαν την εκδήλωση.
Στους φίλους του συγγραφέα, η περίπτωση της Παπαδήμα είναι γνωστή, καθώς οι πρώτες της μεταφράσεις στον Πορτογάλο χρονολογούνται από το 1996. Όπως έχει πει, έμαθε πορτογαλικά για να τον μεταφράσει στη γλώσσα μας κι έχει αναλάβει ένα έργο ζωής που δύσκολα φανταζόμαστε το τέλος του.
Σε συνέντευξή της στον Γιάννη Μπασκόζο υποστηρίζει: «το έργο του Πεσσόα φαίνεται ανεξάντλητο. Αν πιστέψουμε την τελευταία ερευνητική ομάδα που καταγίνεται στην Πορτογαλία με την έκδοση άγνωστων μέχρι σήμερα έργων του, όπως για παράδειγμα τα Πεζά του Άλβαρο ντε Κάμπος, είμαστε στη μέση του πεσσοανικού μπαούλου. Μιλάνε για 30-40 καινούργια βιβλία τα επόμενα 15 χρόνια. Πρόκειται κυρίως για πεζά κείμενα πολιτικού, φιλοσοφικού ή εσωτεριστικού περιεχομένου. Δηλαδή μας περιμένουν πολλές εκπλήξεις ακόμη».
Φωνή στον Πεσσόα πρόκειται να δώσουν στην εκδήλωση οι ηθοποιοί Μάνος Βακούσης και Μαριάννα Λαμπίρη. Πέμπτη 15 Ιουνίου, 19.30, στο Αμφιθέατρο της Βιβλιοθήκης της Νομικής Σχολής (είσοδος από Σόλωνος 104).
* Διαβάστε το σημείωμα της Νεκταρίας Μαραγιάννη για την έκθεση της Μαρίας Στέφωση στην «Αργώ»: Οπτικοποιώντας την αυτοβιογραφία του Πεσσόα
Κεντρική φωτ.: Από την έκθεση της Μαρίας Στέφωση στην γκαλερί «Αργώ»
