Εν αναμονή των εγκαινίων της επετειακής έκθεσης «Μικρά Ασία. Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία» στο Μουσείο Μπενάκη/ Πειραιώς 138, την ερχόμενη εβδομάδα, ανατρέχουμε στην επίσης επετειακή έκθεση «''Σήκω ψυχή μου!''… Εικόνες και μουσικές των προσφύγων του ‘22», η οποία εγκαινιάζεται σήμερα (20.00) στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας, υπό τη διοργάνωση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, του Δήμου Δράμας και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας.
H ιδιαιτερότητα της έκθεσης έγκειται στην έμφαση στη δημιουργία –στην προκειμένη στη μουσική και στο τραγούδι– ως αποτέλεσμα μετουσίωσης και εξιστόρησης δεινών και καταστροφής. Κατ΄ επέκταση, στη λειτουργία της τέχνης ως αρχείο διατήρησης της μνήμης, ως βάλσαμο για τους πάσχοντες –είτε αυτοί είναι δημιουργοί, είτε δέκτες, ως την ανάγκη της ψυχής να ξορκίσει άσχημες καταστάσεις. Ενώ το θέμα της προσφυγιάς αποκτά και σημερινή ανάγνωση ελέω του πολέμου στην Ουκρανία, μη χάνοντας τη διαχρονικότητά του λόγω προσφυγικών ρευμάτων από κάθε είδους καταστροφές και κρίσεις, από οποιαδήποτε χώρα. Με τους ανθρώπους που ξεριζώνονται, να καλούνται, συν τοις άλλοις, να διαχειριστούν την κάθε είδους ήττα και απώλεια, και να ορθοποδήσουν, να «σηκωθεί η ψυχή τους».
Για την εξιστόρηση εκείνων που μόχθησαν για το ανάστημα της ψυχής τους μετά το 1922, η έκθεση διατρέχεται από άξονες που αναφέρονται στη ζωή πριν από το 1922 στη Σμύρνη, στην Ιωνία, στην Καππαδοκία, στον Πόντο, στην Κωνσταντινούπολη και στην Προποντίδα, στην Ανατολική και στη Βόρεια Θράκη (Ανατολική Ρωμυλία), κατόπιν στην Έξοδο, στην απώλεια και στο τραύμα της προσφυγιάς, έπειτα στη ζωή και στη μουσική δημιουργία στη νέα πατρίδα, με έμφαση στον τρόπο με τον οποίο οι δικές μας γενιές τραγούδησαν την Καταστροφή και την προσφυγιά.
Συνδετικός κρίκος η μουσική και το τραγούδι, μέσα από τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να συναισθανθούν ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής στην ατομική και τη συλλογική ταυτότητα των προσφύγων, ποια είναι η σημασία της ως κινητήριας δύναμης του προσφυγικού ελληνισμού, πώς καταγράφονται οι μνήμες της Καταστροφής στα τραγούδια των προσφύγων, όπως και με ποιον τρόπο φτάνουν οι μνήμες έως τις μέρες μας και γίνονται αντιληπτές στην εθνική ζωή και τη μουσική δημιουργία των επιγόνων.
Το υλικό το οποίο αφηγείται τα ανωτέρω είναι φωτογραφικά, οπτικοακουστικά και αρχειακά τεκμήρια σημαντικών φορέων διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης στη χώρα μας, καθώς και πλήθος τεκμηρίων που συνεισέφεραν τοπικοί σύλλογοι, οργανώσεις και ιδιώτες, μοιρολόγια, παραδοσιακά τραγούδια και χοροί, μικρασιάτικα ρεμπέτικα αλλά και η νεότερη ελληνική μουσική παραγωγή, που επηρεάστηκε από τη μουσική πνοή των προσφύγων.
*Η έκθεση «’’Σήκω ψυχή μου!’’… Εικόνες και μουσικές των προσφύγων του ‘22» εντάσσεται στις εκδηλώσεις μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, και θα διαρκέσει έως τις 16 Οκτωβρίου.
