Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ «Maestra» της Μάγκι Κοντρέρας μας παρέπεμψε στην ταινία «Tar» και στην πραγματικότητα ότι δεν βλέπουμε συχνά γυναίκες στο πόντιουμ. Έγινε έτσι η αφορμή να παρακολουθήσουμε το ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, και να σταθούμε στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν γυναίκες οι οποίες διευθύνουν ορχήστρα, σε όλα όσα τις ενώνουν, όπως και στην πραγματικότητα ότι, σήμερα, στις δυτικές κοινωνίες, εξακολουθούν να υπάρχουν φαινόμενα σεξισμού απέναντι σε γυναίκες που κατέχουν ή είναι υποψήφιες για ηγετικές θέσεις στην εργασία, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης.
«Θα έπρεπε να χαμογελάς περισσότερο» είναι αυτό που είχε τονίσει στη Ζωή Ζενιώδη η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού «La Maestra» για γυναίκες που διευθύνουν ορχήστρα. Και η μαέστρος διερωτάται, μιλώντας στην κάμερα της Κοντρέρας, εάν θα έκαναν ένα τέτοιο σχόλιο σε άνδρες που διευθύνουν ορχήστρα.
Η Ζωή Ζενιώδη, απολυμένη μαέστρος σε σημαντική θέση στην Ελλάδα επειδή έμεινε έγκυος, πριν από περίπου επτά χρόνια, εργάζεται σήμερα ως διευθύντρια ορχήστρας με σημαντικές συνεργασίες στο εξωτερικό. Είναι μία εκ των διαγωνιζομένων στο «La Maestra» – τον μοναδικό στον κόσμο διαγωνισμό που αφορά διευθύντριες ορχήστρας.
Η ιδέα δημιουργίας του διαγωνισμού ήταν της Γαλλίδας διευθύντριας ορχήστρας Γκελ Γκιμπό, και γεννήθηκε το 2018 οπότε και ένας άνδρας της είπε ότι οι γυναίκες δεν είναι «ανατομικά φτιαγμένες» για να μπορούν να διευθύνουν μια ορχήστρα.
Ο διαγωνισμός έγινε πραγματικότητα με πρωτοβουλία της Γκιμπό και τη σύμπραξη της Φιλαρμονικής του Παρισιού με την Paris Mozart Orchestra. Και η κάμερα της Κοντρέρας ακολουθεί ορισμένες από τις συμμετέχουσες στον διαγωνισμό που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022, τα στοιχεία των οποίων της είχαν δοθεί από τη διοργάνωση αφότου ενημέρωσε σχετικά για τη δημιουργία ντοκιμαντέρ, αναφέρει η Κοντρέρας κατά το Q&A που ακολούθησε της προβολής.
Η Ζωή Ζενιώδη στο πόντιουμ. Πηγή: Facebook / Thessaloniki International Film Festival
Το ντοκιμαντέρ τονίζει ότι οι δεκατέσσερις γυναίκες που συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι, τον Μάρτιο του 2022, έδειξαν στο κοινό εκεί, αλλά και σε εμάς, ότι είναι και εκείνες κάτοχοι ενός ταλέντου που για πάρα πολύ καιρό θεωρούνταν «έμφυτο» αποκλειστικά για άνδρες. Κάθε μία και με έναν διαφορετικό ρόλο εκτός της διεύθυνσης ορχήστρας: μητέρες, κόρες, ηγερίες. Τις ενώνει η αγάπη για τη μουσική, το ταλέντο, η αποφασιστικότητα, και το αίσθημα αλληλεγγύης.
Εκτός από τη Ζενιώδη που είναι αποφασισμένη να δείξει στα παιδιά της ότι όλα είναι δυνατά, συμμετέχουν – μεταξύ άλλων – μια Ουκρανή που κάνει ό,τι μπορεί για να επικεντρωθεί στην τέχνη της και στον ανταγωνισμό που συναντά στον δρόμο της ενώ η Ρωσία εισβάλλει στη χώρα της, μια Πολωνή φοιτήτρια που κάνει τα πρώτα της βήματα, μια Αμερικανίδα που διερωτάται εάν «είναι δυνατόν μια γυναίκα έγκυος να διευθύνει ορχήστρα», και μια Γαλλίδα μετανάστρια που επιστρέφει στην πόλη που της έκλεισε την πόρτα πριν από πολλά χρόνια ενώ η ίδια είχε κακοποιηθεί από τον καθηγητή της.
Λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές ιστορίες επιβίωσης κάθε μίας που εκτυλίσσονται παράλληλα με την προετοιμασία στον διαγωνισμό, τρέφεται θαυμασμός για το όποιο αποτέλεσμα, όπως και τη διαχείριση των γεγονότων.
Η κάμερα της Κοντρέρας σκύβει με σεβασμό στις υπέροχες γυναίκες του διαγωνισμού, δεν είναι δραματική αλλά ρεαλιστική. Κάθε μία από αυτές παλεύει μόνη απέναντι σε ένα προκατειλημένο σύστημα, προκειμένου να εξελιχθεί, να προσφέρει στη μουσική.
Κεντρική φωτογραφία: Από το ντοκιμαντέρ «Maestra». Πηγή: 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
