«Η 2023 Ελευσίς είναι έτοιμη να σας μυήσει στα Μυστήριά της». Η φράση αυτή, που θα μπορούσε να αποτελέσει και μότο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αποτελεί την κατακλείδα του βίντεο που ενημερώνει το κοινό για τα τεκταινόμενα του μεγαλύτερου πολιτιστικού γεγονότος της Ευρώπης, της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, σε αριθμούς, ε διάφορους χώρους στην Ελευσίνα: 465 παραγωγές σε 30 διαφορετικούς χώρους της πόλης, περισσότεροι από 300 διακεκριμένοι καλλιτέχνες από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία με 130 καλλιτεχνικά έργα που υπάγονται σε 17 είδη τέχνης.
Το πρόγραμμα του θεσμού φέρει τον τίτλο «Μυστήρια Μετάβασης»· κάνουμε ένα λεκτικό συνειρμό με τα Ελευσίνια Μυστήρια –τη μυστηριακή τελετή που πραγματοποιείτο την αρχαιότητα στην Ελευσίνα προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης. Και διακρίνουμε μια σύνδεση, καθότι τα Μυστήρια Μετάβασης –130 στο σύνολό τους– αντλούν έμπνευση από την Ελευσίνα, την ιστορία της και τις σύγχρονες προκλήσεις που τη διέπουν. Εξ ου και οι τρεις κεντρικοί θεματικοί άξονες του προγράμματος –Κοινωνία, Περιβάλλον, Εργασία– δημιουργούν μια βιώσιμη κληρονομιά πέρα από τα όρια της χρονιάς του τίτλου.
Δρώμενο στο Παλαιό Ελαιουργείο © John Stathis
Αναφορικά με τα «Μυστήρια», το υπ αριθμόν 29 το γνωρίζουμε ήδη· πρόκειται για την έκθεση «Ελευσίνα - Ωμό μουσείο» η οποία είχε φιλοξενηθεί (Οκτώβριος-Νοέμβριος 2022) στο Μουσείο Μπενάκη σε συνδιοργάνωση με την 2023 Ελευσίς. Στην Ελευσίνα, η έκθεση θα παρουσιαστεί στο Παλαιό Δημαρχείο Ελευσίνας, και μέσα από αρχειακό και άλλο υλικό, προσκαλεί το κοινό σε μια διαδρομή στη μοναδικότητα και τα Μυστήρια της Ελευσίνας, από την αρχαιότητα και τους νεότερους χρόνους, στην παράδοση και την εσωτερική μετανάστευση, την προσφυγιά, τη βιομηχανική ανάπτυξη, την πολύπαθη εργασιακή πραγματικότητα.
Πίσω στο θεσμό, αποτελεί σημαντικό γεγονός για την Ελευσίνα και τη χώρα, καθώς ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης επιστρέφει το 2023 στη γενέτειρα χώρα του. Ήταν το 1985 οπότε και ο θεσμός ξεκίνησε ως πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη, και χάρη και στον Τζακ Λανγκ με τον οποίο μοιράστηκαν το κοινό αυτό ευρωπαϊκό όραμα, αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα.
Η δε Ελευσίνα, με την ανάδειξή της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, εντάσσεται στην οικογένεια των 70 και πλέον ευρωπαϊκών πόλεων που έχουν λάβει τον τίτλο μέχρι σήμερα, ούσα συγχρόνως μία από τις μικρότερες πληθυσμιακά πόλεις στην ιστορία του θεσμού.
Τελετή έναρξης και παράδοσης
«Μυστήριο_0» τιτλοφορείται η τελετή έναρξης της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 4 Φεβρουαρίου 2023, στο Παράκτιο μέτωπο Ελευσίνας σε ιδέα/σύλληψη του Γενικού Καλλιτεχνικού Διευθυντή της διοργάνωσης Μιχαήλ Μαρμαρινού και σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη, Chris Baldwin. Κατά την τελετή, τέσσερις ανθρώπινες πομπές από την Ελλάδα και την Ευρώπη θα φτάνουν στην Ελευσίνα από στεριά και θάλασσα.
Ανάμεσά τους η μεγαλύτερη προσκυνηματική πομπή των 3.500 χρόνων ιστορίας της Ελευσίνας. Η καλλιτεχνική κολεκτίβα TimeCircus διασχίζει πεζή –με τη συμβολή εθελοντών και περαστικών–την Ευρώπη με ένα πλοίο ξηράς, προβάλλοντας ένα σχόλιο στον 21ο αιώνα της ύφεσης, της κλιματικής αλλαγής και της άμετρης κατανάλωσης φυσικών πόρων. Οι εορτασμοί της τελετής έναρξης θα συνεχιστούν και την επομένη, 5 Φεβρουαρίου, με ελεύθερη περιήγηση στην πόλη της Ελευσίνας, στα μουσεία, στην αγορά, στις εκδηλώσεις της.
Θα προηγηθεί, στις 9 Ιανουαρίου 2023, στο Μουσείο Ακρόπολης, η επίσημη παράδοση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας από τις πόλεις που απέρχονται προς τις επερχόμενες. Τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας φέρουν για το 2022 οι πόλεις Ες-συρ-Αλζέτ (Λουξεμβούργο), Κάουνας (Λιθουανία) και Νόβι Σαντ (Σερβία), ενώ το 2023 εκτός από την Ελευσίνα, ο θεσμός θα φιλοξενηθεί στην Τιμισοάρα (Ρουμανία) και στο Βέσπρεμ (Ουγγαρία).
Η δε, τελετή λήξης, θα πραγματοποιηθεί στις 21 Νοεμβρίου 2023.
Χώροι
Σύνδεση με τους χώρους της Ελευσίνας παρουσιάζει ο κύριος στόχος του προγράμματος της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης· μια ισχυρή Υλική και Άυλη Παρακαταθήκη, η οικοδόμηση δηλαδή μιας νέας πολιτιστικής ταυτότητας της Ελευσίνας με την εισαγωγή νέων θεσμών, υποδομών και δράσεων, καθώς και την ενίσχυση και τη διεύρυνση των ήδη υπαρχουσών, ώστε να διασφαλίζεται η πολιτιστική συνέχεια και μοναδικότητα της Ελευσίνας ως ιστορικού τοπόσημου αρχαίας και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Γι’ αυτό και στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ενεργοποιούνται συνολικά 30 εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι, υπαίθριοι και δημόσιοι. Σημαντικά κτίρια και βιομηχανικά μνημεία της πόλης ανακαινίζονται ή επαναλειτουργούν ως πολιτιστικοί χώροι σηματοδοτώντας ακριβώς την Υλική Παρακαταθήκη του θεσμού. Ανάμεσά τους το Παλαιό Δημαρχείο, το Πρώην Αναψυκτήριο στο παραλιακό μέτωπο, το πρώην εργοστάσιο χρωμάτων ΙΡΙΣ, ο Παλαιός Σιδηροδρομικός Σταθμός, οι αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου.
Δρώμενο μπροστά από τον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ελευσίνας. Πηγή: 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Η Ελαιουργική, το Πάρκινγκ, καθώς και ο χώρος πίσω από το Θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου, το Ε.Κ.Ε.Δ.Α. – Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας Δυτικής Αττικής και το Πολιτιστικό Κέντρο Λ. Κανελλόπουλος, σχολεία και γήπεδα αξιοποιούνται συστηματικά, ενώ έχει ήδη εγκαινιαστεί το ΕΛΕVΣΙΣ Innovation Lab by 2023 Eleusis εντός του εργοστασίου ΤΙΤΑΝ. Ταυτόχρονα, ενεργοποιούνται τοπόσημα της πόλης, όπως ο Αρχαιολογικός Χώρος και το Ρολόι αλλά και υπαίθριοι χώροι όπως η Όαση – Πρώην Camping.
Ο πύργος του ρολογιού της Ελευσίνας. Φωτ.: john stathis
Οι δημόσιοι χώροι της πόλης καταλαμβάνουν επίσης σημαντικό ρόλο στο πρόγραμμα της 2023 Ελευσίς, με το παραλιακό μέτωπο να μεταμορφώνεται σε υπαίθρια σκηνή, τις πλατείες της πόλης να φιλοξενούν εικαστικά και καλλιτεχνικά δρώμενα, τις ανενεργές γραμμές του τρένου να ζωντανεύουν μέσα από πλήθος ευφάνταστων δράσεων, ενώ ο προαύλιος χώρος της Ελαιουργικής φιλοξενεί ακόμα και συμπόσια μέχρι πρωίας.
Κεντρική φωτογραφία: Λήψη από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας © Petros Chytiris
