«Κάποια μυστήρια δεν αποκαλύπτονται μονομιάς. Η Ελευσίνα κρατά πάντα κάτι κρυφό γι’ αυτούς που θα την επισκεφτούν ξανά». Τα λόγια αυτά του Ρωμαίου πολιτικού, φιλοσόφου και συγγραφέα, Σενέκα, πλαισιώνουν την έκθεση «Μυστήριο_29 Ελευσίνα - Ωμό Μουσείο» η οποία ερμηνεύει την πόλη της Ελευσίνας ως έκθεμα, προσκαλώντας μας σε μια σπάνια διαδρομή στον πυρήνα της ύπαρξής της: από την αρχαιότητα και τους νεότερους χρόνους, στην παράδοση και την εσωτερική μετανάστευση, την προσφυγιά, τη βιομηχανική ανάπτυξη, τη σχέση της πόλης με τις τέχνες και τον Αισχύλο.
Το κοινό μπορεί να περιηγηθεί στην έκθεση από σήμερα, 13 Οκτωβρίου έως τις 27 Νοεμβρίου, στο Μουσείο Μπενάκη/ Πειραιώς 138 το οποίο και τη συνδιοργανώνει με την 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η έκθεση αποτελεί προάγγελο του προγράμματος της Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, στις 4 Φεβρουαρίου 2023, και συγκαταλέγεται επίσης στις μεγάλες δράσεις των «Μυστηρίων» που συνθέτουν το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Διότι, κάθε μία δράση-μυστήριο του προγράμματος, παρουσιάζει και μια πτυχή της πόλης και των ανθρώπων της, με τρόπο σαγηνευτικό, ώστε να παροτρύνει το κοινό να επισκεφτεί ξανά την πόλη και περιδιαβαίνοντάς την να ανακαλύψει ξανά τη θεατή και αθέατη ιστορία της.
Στην έκθεση, η ιστορία της ξετυλίγεται μέσα από μια «δαιδαλώδη διαδρομή», όπως ανέφερε (11/10/2022) στη συνέντευξη Τύπου ο καλλιτεχνικός διευθυντής της 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Μιχαήλ Μαρμαρινός. Κατά την δαιδαλώδη διαδρομή η προσωπική αφήγηση συναντά τη συλλογική μνήμη μέσα από σπάνια εκθέματα των συλλεκτών Κώστα Λυκίδη και Γιώργου Παυλόπουλου, μουσειακά αντικείμενα, φωτογραφικά ντοκουμέντα, ανάμεσα σε άλλα.
Νικόλαος Τομπάζης. Η αυλή του Μουσείου της Ελευσίνας, 9/9/1955. © Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά Αρχεία
Ξεκινάμε παρατηρώντας τα «δωμάτια των αλλόκοτων θαυμάτων» (cabinets de curiosite) –πρόκειται για μεγάλες «ξύλινες προθήκες-βαλίτσες μέσα στις οποίες παρουσιάζονται αντικείμενα από τη ζωή της πόλης· από πολύ σημαντικά και συναισθηματικής αξίας, έως καθόλου», όπως σημείωσε η επιμελήτρια της έκθεσης, αρχιτέκτων-μουσειολόγος Ερατώ Κουτσουδάκη. Μεταξύ άλλων, στις προθήκες διαβάζουμε για τον τοπικό Τύπο, τις αθλητικές ομάδες, τον κινηματογράφο στην Ελευσίνα και το φεστιβάλ Αισχύλεια, τους κινηματογραφιστές Φίλιππο Κουτσάφτη (γενν. 1950) και Χρήστο Δήμα (γενν. 1969). Έπειτα μας υποδέχονται βίντεο-ομιλούντα πορτραίτα ανθρώπων οι οποίοι τρόπον τινά έχουν συνδεθεί με την Ελευσίνα, όπως ο εικαστικός Νίκος Ναυρίδης.
Στην επόμενη διαδρομή ο αμφιβληστροειδής μας πέφτει επάνω σε λιθογραφίες περιηγητών του 18ου και 19ου αιώνα και ιστορικές αποτυπώσεις σημαντικών διεθνών φωτογράφων που «συνομιλούν» με έργα σύγχρονων Ελλήνων φωτογράφων στην απαθανάτιση όψεών της, όπως των Βαγγέλη Γκίνη και Γιώργη Γερόλυμπου.
Λήψη από την έκθεση. Φωτ.: Γιώργης Γερόλυμπος / Μουσείο Μπενάκη
Στεκόμαστε στο «μικρό σινεμά»: διαδοχικές προβολές, στον τοίχο, παλιών φωτογραφιών που αντικατοπτρίζουν το φευγαλέο της ανθρώπινης ύπαρξης στο άθροισμα της ζωής των ανθρώπων. Τους τοίχους ντύνουν λόγια που γράφτηκαν για την Ελευσίνα από στοχαστές όπως ο Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ (1925-2005) και ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρυ Μίλλερ (1891-1980). Οι στίχοι «Η αγαπημένη ήταν γυμνή και φορούσε μονάχα, / Καθώς με γνώριζε βαθιά, φανταχτερά κοσμήματα» του Γάλλου ποιητή Σαρλ Μπωντλαίρ (1821-1867), είναι γραμμένοι στα γαλλικά, στη βάση γυναικείου αγάλματος, το οποίο είναι τοποθετημένο μπροστά από μια στοά, στο κέντρο της αίθουσας.
Η στοά αποτελεί έναν τόπο για τα κρυφά και τα κρυμμένα της πόλης, την παγκόσμια και διαχρονική επιρροή της –διακρίνουμε επιστολικό δελτάριο τοιχογραφίας που απεικονίζει τον Αισχύλο του Φώτη Κόντογλου (τέλη δεκαετίας 1930) και σκηνογραφικό σκίτσο για τις Χοηφόρες, προορισμένο για ανέβασμα του έργου στο Αρχαίου Θέατρο του Άργους (Βάσος Κανέλλος, 1930). Στο σύνολό τους, αντικείμενα και στιγμές που αγγίζουν τον καθένας μας ξεχωριστά.
Σκηνογραφικό σκίτσο για τις Χοηφόρες, προορισμένο για ανέβασμα του έργου στο Αρχαίο Θέατρο του Άργους, Βάσσος Κανέλλος 1930
Συλλογή Κώστα Λυκίδη. Πηγή: Μουσείο Μπενάκη.
*Η είσοδος στην έκθεση «Μυστήριο_29 Ελευσίνα - Ωμό Μουσείο» είναι ελεύθερη.
** Κεντρική φωτογραφία: Λήψη από την έκθεση. Φωτ.: Γιώργης Γερόλυμπος / Μουσείο Μπενάκη
