Στις 23 Δεκεμβρίου 1953 ο Λαβρέντι Μπέρια δικάστηκε από ειδική δικαστική αρχή του Ανώτατου Δικαστηρίου της Σοβιετικής Ένωσης, που συνεδρίασε υπό την προεδρία του στρατάρχη Ιβάν Κόνιεφ. Ο Μπέρια καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε την ίδια μέρα στο καταφύγιο του Γενικού Αρχηγείου της στρατιωτικής διοίκησης της Μόσχας. Μαζί του εκτελέστηκαν και οι στενοί συνεργάτες του Ντεκανόζοφ, Μερκούλοφ, Κομπλίλοφ, Βλοντζιμίρσκι, Μέσικ και Γκογκλίντζε.
38 χρόνια μετά, το 1991, όλη η ανθρωπότητα παρακολουθούσε την υποστολή της κόκκινης σημαίας με το σφυροδρέπανο από το Κρεμλίνο. Τελείωνε μια εποχή που κράτησε από τον Νοέμβριο του 1917.
Πολλές είναι οι ερμηνείες για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, με πιο πειστική -κατά τη γνώμη μου- αυτή του Κορνήλιου Καστοριάδη. Πάντως, όποια ερμηνεία και αν υιοθετήσουμε 31 χρόνια μετά την 26η Δεκεμβρίου 1991, ένα δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ άλλη εξέλιξη επεδίωκε και επιθυμούσε, αλλά η δυναμική της Ιστορίας έστεψε προς άλλη κατεύθυνση την πορεία της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένας μαρξιστής που πίστευε στο σοσιαλιστικό καθεστώς. Παιδί του μηχανισμού που ανέδειξε ο Γιούρι Αντρόποφ -ο οποίος γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το σοβιετικό καθεστώς- προσπάθησε να τα αντιμετωπίσει και με την γκλάσνοστ και την περεστρόικα πίστεψε πως μπορούσε και να εξανθρωπίσει τον σοσιαλισμό και να τον καταστήσει πιο παραγωγικό και ανταγωνιστικό σε μια διεθνοποιημένη οικονομία. Τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών ήταν κάτι σαν τον Αλεξάντρ Ντούμπτσεκ. Και αυτός ήθελε να μεταρρυθμίσει το καθεστώς και όχι να το ανατρέψει.
Και οι δύο απέτυχαν γιατί αυτά τα καθεστώτα δεν μεταρρυθμίζονται. Μόνον ανατρέπονται. Αυτό έδειξε η Ιστορία.
Γιατί σε τελική ανάλυση τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όσο και να εκσυγχρονιστούν, όσες μεταρρυθμίσεις και να επιτρέψουν, δεν μπορούν να ανεχτούν τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Δεν μπορούν να ανεχτούν τη λαϊκή αποδοκιμασία, αν οι πολίτες εκφραστούν ελεύθερα. Αυτό είναι το ανυπέρβλητο όριό τους.
Γι' αυτό το λόγο, σε όλα αυτά τα καθεστώτα, η παραμικρή ρωγμή ελευθερίας μετατρέπεται σε ένα τεράστιο ρήγμα που τα κλονίζει και τα ανατρέπει. Από αυτή την κατάληξη δεν μπορούσε να γλιτώσει και το σοβιετικό καθεστώς. Από τη στιγμή που ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ απέρριψε κατηγορηματικά την πρόταση του Έρικ Χόνεκερ τα στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας να επιβάλουν την τάξη στην Ανατολική Γερμανία, η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων των Ανατολικών χωρών ήταν δεδομένη. Και ακολούθησε αυτή την πορεία και η ΕΣΣΔ.
Σήμερα, η Ρωσία του Πούτιν έχει βάλει την όπισθεν ταχύτητα και προσπαθεί να γυρίσει τον χρόνο στο 1991. Ο κόσμος όμως έχει αλλάξει, οι συνειδήσεις έχουν αλλάξει και φαίνεται πως αυτή η προσπάθεια του Πούτιν έχει κολλήσει στις λάσπες της Ιστορίας. Γιατί στην Ουκρανία τελικά αυτή είναι η διακύβευση. Αν θα ξαναστηθεί το σοβιετικό imperium υπό άλλη μορφή.
