Η οικονομία βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Από τη μια η έξοδος από τα lockdown καθοδήγησε το δρόμο της ανάπτυξης το 2021 (ανάπτυξη 8,3%), περίπου ισοσκελίζοντας την ύφεση κατά 9% το 2020. Το μεγάλο στοίχημα είναι η ισχυρή ανάπτυξη και το 2022 (πρόβλεψη για 3,5%), η οποία θα έδινε το πρώτο θετικό αποτύπωμα της κυβέρνησης της ΝΔ (θα ήταν αστείο να μετρήσουμε την ανάπτυξη του 2019 ως αποτύπωμα της διακυβέρνησης της ΝΔ, όπως ήταν αστεία η συζήτηση για τη μικρή ανάπτυξη του πρώτου μισού του 2015 ως αποτέλεσμα της τότε νεαρής
διακυβέρνησης).
Από την άλλη, βρεθήκαμε μπρος στο φάσμα της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού, που προήλθαν κυρίως από την παρατεταμένη χρήση της επεκτατικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αλήθεια ήταν ότι οι κεντρικές τράπεζες το παράκαναν. Πράγματι, η πανδημία χρειαζόταν επεκτατική νομισματική πολιτική, αλλά για πόσο; Στα μεγάλα χρηματιστήρια βλέπαμε αποτιμήσεις φούσκας, με επιχειρήσεις να τιμολογούνται πάνω από 50 φορές τη λογιστική τους αξία.
Επιπλέον, το φρέσκο χρήμα πήγαινε κυρίως στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και όχι τόσο σε αυτούς που υπέφεραν από την κρίση. Οι τιμές της ενέργειας αυξάνονταν, καθώς με το άνοιγμα των οικονομιών οι επιχειρήσεις προχωρούσαν σε επενδύσεις, ενώ πρόσφατα ο πόλεμος επέτεινε το πρόβλημα.
Βλέποντας το μείγμα πληθωρισμού και υπερθέρμανσης των αγορών, οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να μαζεύονται, αφήνοντας όμως τις οικονομίες με μεγάλα δημόσια και ιδιωτικά χρέη, τα οποία ναι μεν τρώει ο πληθωρισμός, αλλά θα είναι δύσκολο να αναχρηματοδοτηθούν (βλ. υψηλότερα επιτόκια).
Και τώρα, περιμένουμε νέα ύφεση; Σε διεθνές επίπεδο είναι νομοτελειακό ότι θα υπάρξει κάποια διόρθωση, κυρίως για να πέσει ο πληθωρισμός. Η τρέχουσα εικόνα όμως είναι ότι δεν θα έχουμε κάποιο ισχυρό αρνητικό σοκ. Ίδια περίπου εικόνα υπάρχει και για την ελληνική οικονομία, για την οποία όμως υπάρχουν και περισσότεροι αστερίσκοι, ακριβώς λόγω του υψηλού αθροίσματος δημόσιου και ιδιωτικού χρέος και των διαρθρωτικών προβλημάτων. Ποιοι είναι αυτοί;
Πρώτον, οι κεντρικές τράπεζες δεν θα προχωρήσουν σε απότομες κινήσεις, ενώ σε συντονισμό με τα ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων θα επιδιώξουν τη χρηματοδότηση των επενδύσεων με σχετικά χαμηλά επιτόκια.
Δεύτερον, οι πολιτικές ενεργειακής απεξάρτησης από τη Ρωσία (εφόσον αυτή είναι η πολιτική επιλογή) θα είναι ταχύρρυθμες και αποτελεσματικές, ενώ οι πολεμικές ιαχές θα υποχωρήσουν τόσο στο ουκρανικό όσο και στα ελληνοτουρκικά (εδώ χρειάζονται θετικές πρωτοβουλίες από την ΕΕ και την Ελλάδα).
Τρίτον, η ελληνική κυβέρνηση θα προχωρήσει στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η χώρα (σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η δικαιοσύνη, η γραφειοκρατία και το φορολογικό), ενώ θα επιτευχθεί η επενδυτική βαθμίδα. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις και ιδιαίτερα η μείωση της φοροδιαφυγής αλλά και της φορολογίας είναι τα κλειδιά της ανάπτυξης και της επιστροφής στα απαραίτητα πρωτογενή πλεονάσματα.
Τέταρτον, το τραπεζικό σύστημα θα είναι υγιές και αποτελεσματικό.
Να θυμίσω, γιατί το ξεχνάμε, ότι πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες τα πήγαν καλύτερα από την Ελλάδα κατά τη διετία 2020-2021, χωρίς να υποφέρουν περισσότερο από την πανδημία. Αναμένω μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης το 2022 από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οτιδήποτε άλλο θα ήταν αποτυχία των εγχώριων πολιτικών.
*Μάνθος Ντελής, Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Audencia Business School
