Η βάρβαρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδεικνύει το αποτροπιαστικό και επικίνδυνο πρόσωπο του ολιγαρχικού ολοκληρωτισμού και της κόκκινης παράδοσης του και δημιουργεί μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα. Τα γεγονότα τρέχουν και δημιουργούν δυσάρεστες εκπλήξεις όπως η αναβίωση του φόβου του πυρηνικού ολέθρου. Ο ρυθμός των νέων είναι όχι μόνο δυσάρεστος αλλά και καταιγιστικός, πιο γρήγορος από όσο το μυαλό μας στη Δύση μπορεί να προσαρμοστεί, αφού για δεκαετίες είμαστε συνηθισμένοι σε συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας.
Μεγάλη αγωνία και προτεραιότητα για την κυβέρνηση αλλά και όλους τους θεσμούς της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι η ασφάλεια και η προστασία των Ελλήνων της Ουκρανίας. Παράλληλα με αυτή την εθνική μας αγωνία και υποχρέωση γίνεται επιτακτική η ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία. Η μεγάλη έξοδος των Ουκρανών έχει αρχίσει κυρίως στη διπλανή Πολωνία αλλά και σε άλλες γειτονικές χώρες. Αυτή η βίαιη μετανάστευση πρόκειται εκτός απροόπτου να γίνει πιο ισχυρή στις επόμενες μέρες. Σίγουρα, η αποτροπή του πυρηνικού ολέθρου, η αποτυχία της εισβολής της Ρωσίας και των σχεδίων του Πούτιν, η νίκη της ελευθερίας και δημοκρατίας, το τέλος του πολέμου με μεγάλες αχρείαστες απώλειες, η ανθρωπιστική βοήθεια για την άμβλυνση του ανθρώπινου πόνου, η σωτηρία των Ελλήνων συμπατριωτών μας στην Ουκρανία προέχουν και τίθενται επιτακτικά.
Αλλά η μεγάλη Ουκρανική προσφυγική κρίση αλλάζει το τοπίο και μπορεί να μετασχηματίσει ριζικά και στο άμεσο μέλλον τα θεμέλια της μεταναστευτικής πολιτικής της χώρας μας. Με τη Μικρασιατική καταστροφή και την εμπειρία του μεγαλύτερου προσφυγικού κύματος της σύγχρονης Ευρωπαϊκής ιστορίας μέχρι την έξοδο των Ουκρανών τις τελευταίες μέρες, η Ελλάδα αντιλαμβάνεται καλύτερα το Ουκρανικό προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη και καλό είναι να αναλάβει πρωτοβουλίες τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στα ανώτερα κλιμάκια της ΕΕ.
Η Ελλάδα επίσης αποτέλεσε θύμα του πολέμου της Συρίας με αποτέλεσμα τις μεγάλες ροές λαθραίων μεταναστών από τις αραβικές χώρες υπό την επίδραση του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Μετά την εμπειρία της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ το οποίο επέδειξε ανοχή στη λαθραία μετανάστευση στο Αιγαίο, η κυβέρνηση της ΝΔ προσπάθησε να περιορίσει τις λαθραίες εισροές. Όμως, η στρατηγική του περιορισμού των λαθραίων εισροών δεν μετασχηματίστηκε σε μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική. Η Ουκρανική ανθρωπιστική κρίση μας δίνει την ευκαιρία να το κάνουμε και να το συνδέσουμε με ένα μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα, το δημογραφικό.
Χώρα της απαγγελίας για μετανάστες από όλο το κόσμο για πάνω από ένα αιώνα, οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μια επιθετική μεταναστευτική πολιτική που βασίζεται όχι μόνο στην απόκτηση της ιθαγένειας, την οικογενειακή μετανάστευση για Αμερικάνους πολίτες και την εργασιακή μετανάστευση αλλά επίσης και την προσφυγική μετανάστευση (περιλαμβανομένης του ασύλου), το πρόγραμμα διαφορετικότητας, και μετανάστευση ανθρωπιστικής βοήθειας.
Η θεμελιώδης αρχή αυτής της ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτική είναι η ποσόστωση με πλαφόν για μετανάστες από συγκεκριμένες χώρες. Με αυτό το τρόπο υποστηρίζονται οι εθνικοί στόχοι του κράτους εισροής. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την προσφυγική μετανάστευση, στις ΗΠΑ οι πρόσφυγες γίνονται δεκτοί λόγω «βάσιμου φόβου δίωξης» με αιτήσεις από μια «χώρα μετάβασης» που βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής τους.
Κάθε χρόνο, ο πρόεδρος, σε συνεννόηση με το Κογκρέσο, καθορίζει τις ποσοστώσεις και το αριθμητικό ανώτατο όριο για τις εισαγωγές προσφύγων. Αυτό δεν έγινε ποτέ στη χώρα μας από τις κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. Αυτές οι ποσοστώσεις ευνοούν νόμιμες εισροές μεταναστών από συγκεκριμένες χώρες, όπως η Ρωσία και η Α. Ευρώπη τη δεκαετία του 90, το Βιετνάμ και την Αφρική πιο πρόσφατα. Το πρόγραμμα διαφορετικότητας είναι ένα ειδικό κανάλι για μετανάστες από χώρες με χαμηλά ποσοστά μετανάστευσης μέσω μιας λοταρίας που δημιουργείται με ειδικό αλγόριθμο. Οι θεωρήσεις διαφορετικότητας διανέμονται σε περιφερειακή βάση και ωφελούν τις τελευταίες δεκαετίες ιδιαίτερα τους Αφρικανούς και τους Ανατολικοευρωπαίους, ενώ παλιότερα τους Ιρλανδούς.
Η Ουκρανική κρίση έχει δημιουργήσει ήδη μέσα σε λίγες μέρες ένα εκατομμύριο μετανάστες. Με δεδομένη την πολιτική καταστροφής της στρατιωτικής μηχανής του Πούτιν, ο αριθμός αυτός είναι πολύ πιθανόν να εκτοξευτεί τάχιστα σε 2 έως 5 εκατομμύρια. Η Ελληνική Δημοκρατία οφείλει να ανακοινώσει από σήμερα ότι δημιουργεί τάχιστα ένα ολοκληρωμένο μεταναστευτικό πλαίσιο, με ευνοϊκή αντιμετώπιση της μετανάστευση από την Ουκρανία. Οφείλει να προσδιορίσει επιθυμητούς αριθμούς μετανάστευσης, χρηματοδοτικούς μηχανισμούς υποστήριξης και δημιουργία δομών και ένταξης.
Στο άμεσο μέλλον, η ΕΕ θα ανακοινώσει μεγάλους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για την Ουκρανική μετανάστευση που θα διοχετευθούν μέσω από εθνικά κανάλια και άλλους θεσμούς (π.χ. ΜΚΟ). Ότι ισχύει για χώρες όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Ρουμανία, θα ισχύει για την Ελλάδα. Θα υπάρξει επομένως ένας ανταγωνισμός για τη χρηματοδότηση αυτής της ανθρωπιστικής βοήθειας. Σε περίπτωση που η προσφυγική κρίση είναι ιδιαίτερα μεγάλη, η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη να υποστηρίξει μια μεγάλη ποσόστωση προσφυγικών εισροών, ακόμα και ένα μίνιμουμ πλαφόν των 200.000 προσφύγων σε πρώτη φάση.
Μια σημαντική διάσταση είναι ότι η Ελλάδα αναμένει να υποστηρίξει όχι μόνο τον περιορισμό της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ουκρανία αλλά και δυνητικά να ωφεληθεί από την ύπαρξη προσφυγικών ροών. Η χώρα μας αντιμετωπίζει οξύ δημογραφικό πρόβλημα με αρνητική επίδραση στην οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη όπως επίσης και στη χρηματοδότηση των εθνικών μας στόχων. Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας δεν έχει προσελκύσει μεγάλο αριθμό οικονομικά ενεργών πολιτών όπως ανεπτυγμένες χώρες (Αυστραλία, Καναδάς κλπ) που προσελκύουν μαζικά και καταρτισμένους μετανάστες, επειδή η δική μας χώρα δεν ήταν μέχρι τώρα ελκυστικός προορισμός για τέτοιους, η Ουκρανική προσφυγική κρίση αλλάζει τα δεδομένα γιατί οι πρόσφυγες είναι νέοι σχετικά με το ελληνικό ισοζύγιο όπου κυριαρχεί η γήρανση του πληθυσμού και επίσης καταρτισμένοι.
Οι Ουκρανοί κατατάσσονται ως ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί στους τομείς της βιομηχανίας, πληροφορικής, πυρηνικής τεχνολογίας, αγροτικής παραγωγής και σε άλλες καινοτόμες δραστηριότητες και επομένως μπορούν να ενδυναμώσουν σημαντικά το παραγωγικό μοντέλο της χώρας μας. Παρά το δημογραφικό πρόβλημα, ο θεσμός της οικογένειας υποστηρίζεται στη χώρα μας σχετικά με τις άλλες χώρες της Ευρώπης και αυτός είναι ο λόγος να δοθεί προτεραιότητα σε οικογένειες προσφύγων με μικρά παιδιά. Αναδεικνύεται επομένως ο τρόπος για να επανέλθουμε ως χώρα σε μια ευνοϊκή πληθυσμιακή ισορροπία που θα υποστηρίξει άμεσα την ανάπτυξη μας σε όλες τις εκφάνσεις της, οικονομική, κοινωνική και εθνική.
Σε πολιτικό επίπεδο η άμεση διαμόρφωση της μεταναστευτική πολιτικής, θα δημιουργήσει ένα μεγάλο αντίβαρο στη λαθραία αραβική επέλαση των τελευταίων ετών. Στα όρια της καταστροφής από τον ολοκληρωτισμό του Πούτιν, οι Ουκρανοί μετανάστες στηρίζουν τη δημοκρατία αντί να είναι ανεκτικοί σε κάποιο σκιώδη θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Ο τελευταίος απλά περιμένει μια κρίση ώστε μέσα από τα γκέτο να δημιουργήσει εστίες βίας στη χώρα μας και επομένως αποσταθεροποίησης.
Επί πλέον, ως ορθόδοξοι χριστιανοί οι περισσότεροι, οι Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν ιδιαίτερους ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς με τη χώρα μας και την ιστορία μας. Με τη παιδεία, κατάρτιση και κουλτούρα τους, είναι σίγουρο ότι έχουν το πολιτισμικό κεφάλαιο να συνεισφέρουν μέσα από την απασχόληση τους στην ενδυνάμωση της οικονομικής μας ανάπτυξης. Τέλος, η ολοκληρωμένη μεταναστευτική μας πολιτική σαν αντίδραση στην Ουκρανική προσφυγική κρίση μπορεί να αποτελέσει και το πιο εύλογο επιχείρημα προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ γιατί δεν μπορούμε ως έθνος να είμαστε πλέον ελαστικοί στη λαθραία μετανάστευση εξ ανατολών.
Όλα αυτά ίσως για κάποιους από μας είναι κατανοητά με πρακτικά αποτελέσματα, τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου. Το ζητούμενο είναι η κυβέρνηση της ΝΔ αλλά και τα κόμματα που ξεκάθαρα, χωρίς αμφιταλαντεύσεις, εναντιώνονται στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως το ΚΙΝΑΛ να προσδιορίσουν τάχιστα επιθυμητούς αριθμούς μετανάστευσης από την Ουκρανία και να αρχίσουν να οργανώνουν ένα πλαίσιο δομών, ένταξης και χρηματοδότησης τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πρέπει επομένως να υπάρξει κινητοποίηση και να γίνουν άμεσα εντός των ημερών οι απαραίτητες συνεδριάσεις των όποιων κυβερνητικών θεσμών, υπουργείων και οργανισμών, επιτροπών της βουλής και κομματικών οργάνων για το θέμα αυτό ώστε να προσδιοριστούν οι κατευθύνσεις και οι απαραίτητες ενέργειες. Σίγουρα, η διαχείριση του εγχειρήματος είναι εξαιρετικά μεγάλη με σημαντικό κοινωνικό και πολιτισμικό αποτύπωμα και για το λόγο αυτό απαιτείται κινητοποίηση πέρα από τα όρια των δραστηριοτήτων της κρατικής μηχανής με συμμετοχή διαφορετικών φορέων όπως ΟΤΑ, οργανισμών, επιχειρηματιών, συλλόγων και συνδικάτων. Όμως, ο χρόνος πιέζει!
*Ο Θοδωρής Κουτσομπίνας είναι πανεπιστημιακός με αντικείμενο την Οικονομία και την Πολιτισμική Διαχείριση
