Δεν είναι ιστορία αρχαίων, όμως είναι η Ιστορία μας. Λόγω της ημέρας, επιλέξαμε το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το οποίο έχει πάρα πολλά εκθέματα για την ελληνική επανάσταση του 1821. Το Μουσείο στεγάζεται μόνιμα στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στην οδό Σταδίου (πλατεία Κολοκοτρώνη) από το 1962. Αντικείμενό του, η ιστορία του νεότερου Ελληνισμού: η περίοδος της τουρκοκρατίας και φραγκοκρατίας, η Επανάσταση του 1821, οι απελευθερωτικοί αγώνες, η δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους, η πολιτική, κοινωνική και πνευματική εξέλιξη του Ελληνισμού μέχρι σήμερα.
Ιδρύθηκε από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, η οποία από τη σύστασή της το 1882 άρχισε το έργο της συλλογής ιστορικού υλικού.
Η έναρξη της λειτουργίας του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πρώτη επίσημη δημόσια παρουσία της Εταιρείας, την Έκθεσιν Μνημείων του Ιερού Αγώνος, δύο χρόνια αργότερα. Στην έκθεση αυτή, ανταποκρινόμενοι σε έκκληση της Εταιρείας, παραχώρησαν αντικείμενα όλοι όσοι είχαν στην κατοχή τους ιστορικά κειμήλια μιας εποχής όχι πολύ μακρινής, κυρίως οι οικογένειες των αγωνιστών του 1821 αλλά και κρατικοί φορείς, όπως τα Υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών. Tα περισσότερα από τα αντικείμενα αυτά μετά το πέρας της έκθεσης δωρήθηκαν στο Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας αποτελώντας τον κεντρικό πυρήνα του.
Οπλα της επανάστασης, μαζί με προτομές βασιλέων και πολιτικών του 19ου αιώνα παρουσιάζονται στην είσοδο εισάγοντας τον επισκέπτη στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Στο αριστερό άκρο του διαδρόμου, πριν την είσοδο στην πρώτη αίθουσα, βρίσκεται το επιβλητικό ακρόπρωρο της "Καρτερίας", του πρώτου ατμόπλοιου που τέθηκε στην υπηρεσία του Ελληνικού Κράτους, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Δίπλα του έχει τοποθετηθεί πιστό αντίγραφο της περίφημης ελαιογραφίας του Ευγένιου Ντελακρουά "Οι σφαγές της Χίου".
Εθνική συνείδηση
Στην αίθουσα 3, παρουσιάζονται εκθέματα σχετικά με την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης (1670- 1821). Όπως αναφέρεται στα κείμενα των οργανωτών, η αδυναμία των Οθωμανών μετά το 17ο αιώνα να προσαρμοστούν στις ευρωπαϊκές πολιτικοκοινωνικές συνθήκες προκάλεσε αποσταθεροποίηση των στρατιωτικών, διοικητικών, κοινωνικών και οικονομικών δομών της Αυτοκρατορίας και επέτρεψε την ανάπτυξη των δυνάμεων του Ελληνικού Έθνους.
Κατά την περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν ο θεσμός των Κοινοτήτων (η τοπική αυτοδιοίκηση που υπήρξε απαρχή της πολιτικής οργάνωσης) και ο Κλεφταρματολισμός (ο πρώτος πυρήνας της στρατιωτικής δύναμης των Ελλήνων). Η ιδέα της εθνικής ενότητας καλλιεργήθηκε με βασικούς συντελεστές την ελληνική γλώσσα, την ορθόδοξη θρησκεία και την παράδοση.
Οι Φαναριώτες, αριστοκρατική τάξη της συνοικίας του Φαναρίου της Κωνσταντινούπολης, με την πολιτική και οικονομική δύναμή τους, προστάτευαν τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και στήριζαν την πολιτισμική υπόσταση των υποδούλων. Οι Έλληνες της Διασποράς από τις ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες της Ευρώπης, διέδιδαν στους υπόδουλους νεωτεριστικές ιδέες και ιδεολογικά σχήματα. Οι επιφανείς λόγιοι και οι Διδάσκαλοι του Γένους εργάζονταν δραστήρια για το «φωτισμό» του εκδίδοντας βιβλία και ιδρύοντας σχολεία στις τουρκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές.
Οι Ρωσοτουρκικές Συνθήκες του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) και του Ιασίου (1792), ευνοϊκές για το ελληνικό εμπόριο και τη ναυτιλία, συνέβαλαν στη ραγδαία ανάπτυξή τους και στη συσσώρευση πλούτου. Οι μεταβολές αυτές, ενισχυμένες και από τις φυγόκεντρες τάσεις εντός της αυτοκρατορίας (αποστασία Αλή Πασά Ιωαννίνων κ.α.), γέννησαν προσδοκίες για την ανάκτηση της ελευθερίας του Γένους.
Την προετοιμασία των Ελλήνων για την επανάσταση οργάνωσαν Το Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον (1809) στο Παρίσι, η Εν Αθήναις Φιλόμουσος Εταιρεία (1813) και η Φιλική Εταιρεία (1814) που ιδρύθηκαν για αυτό το σκοπό στις αρχές του 19ου αι. Η τελευταία, με έδρα την Οδησσό της Ρωσίας, μύησε με απόλυτη μυστικότητα τους Έλληνες στον κοινό σκοπό για απελευθέρωση.
Όταν οι συνθήκες κρίθηκαν κατάλληλες η Φιλική Εταιρεία πρόσφερε την αρχηγία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη ο οποίος κήρυξε την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Μολδαβία-Βλαχία) στις 24 Φεβρουαρίου 1821. Το σχέδιο για ταυτόχρονη εξέγερση των υποδούλων λαών της Βαλκανικής απέτυχε, προκλήθηκε όμως ισχυρός αντιπερισπασμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που επέτρεψε την εδραίωση της επανάστασης στην Πελοπόννησο.
Η επανάσταση
Στην αίθουσα 4 παρουσιάζεται η ελληνική επανάσταση 1821- 1827. Εκδηλώθηκε ένα μήνα μετά το κίνημα του Αλ. Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία. Οι εξελίξεις κλιμακώθηκαν το Μάρτιο του 1821 – στις 25 του μήνα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε σταυρό στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και ευλόγησε τα όπλα. Η ημερομηνία αυτή εορτάζεται ως επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης.
Η Επανάσταση βρήκε πρόσφορο έδαφος στη νότια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, όπου η Φιλική Εταιρεία είχε διεισδύσει βαθιά, η ανταρσία του Αλή Πασά ευνόησε την εδραίωσή της. Η Μακεδονία, η Θράκη, η Κρήτη, η Κύπρος επίσης επαναστάτησαν.
Τα πρώτα επαναστατικά σώματα προέρχονταν από εμπειροπόλεμους κλέφτες -ανυπότακτους που στην Τουρκοκρατία είχαν ως ορμητήρια τα βουνά στο Σούλι, τη Μάνη, την Αρκαδία, τα Άγραφα κ.α. όπου η οθωμανική εξουσία ήταν ασθενής– και από αρματολούς που συχνά προερχόμενοι από τους κόλπους των κλεφτών, διορίζονταν από τη διοίκηση για την τήρηση της τάξης. Για τη διοικητική οργάνωση του Αγώνα συγκροτήθηκαν Τοπικοί Οργανισμοί και Εθνικές Συνελεύσεις, με πρώτη αυτήν της Επιδαύρου, το Δεκέμβριο του 1821.
Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες, η δυσχέρεια υπαγωγής σε ενιαία Αρχή – από τις προστριβές μεταξύ προκρίτων, στρατιωτικών, Φαναριωτών, εμπόρων, κλήρου, λαού – κατέληξε το 1824 σε εμφύλια σύρραξη. Η απόβαση στην Πελοπόννησο το 1825 του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου, με εκπαιδευμένο τακτικό στρατό έφερε την Ελληνική Επανάσταση σε εξαιρετικά κρίσιμο σημείο.
Η εικονογραφία του Αγώνα
Το 1836 ο Ι. Μακρυγιάννης αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια σειρά εικόνων με θέματα από τον Αγώνα. Στόχος του ήταν η παραγωγή αφηγηματικών εικόνων, ικανών να ιστορήσουν με τρόπο κατανοητό τα γεγονότα. Για το λόγο αυτό κάλεσε στην Αθήνα τον Παναγιώτη Ζωγράφο με τους δύο γιους του, αγιογράφους από τη Σπάρτη, με τους οποίους συνεργάστηκε στενά μέχρι το 1839. Υπό την καθοδήγηση του, φιλοτεχνήθηκε μια σειρά 24 πινάκων σε ξύλο. Η σειρά αποτέλεσε πρότυπο για τέσσερις σειρές ισάριθμων υδατογραφιών σε χαρτόνι, τις οποίες ο αγωνιστής δώρισε στον βασιλέα Όθωνα και στους πρέσβεις της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.
Από την αρχική σειρά σώζονται οι οχτώ πίνακες που εκτίθενται στο Μουσείο.
Σημαντικά γεγονότα
Στον διάδρομο 7 εκτίθενται τεκμήρια από σημαντικά γεγονότα, αρχής γενομένης από τις πολιορκίες και την πτώση του Μεσολογγίου.
Η πόλη του Μεσολογγίου απέκτησε μεγάλη σημασία στην Ελληνική Επανάσταση, λόγω της στρατηγικής της θέσης. Από τους πρώτους μήνες του Αγώνα, οι Έλληνες εκδίωξαν τις Οθωμανικές δυνάμεις και την οχύρωσαν. Ο Ομέρ Πασά Βρυώνης και ο Κιουταχή Πασάς πολιόρκησαν το Μεσολόγγι το 1822. Στις 15 Απριλίου 1825, ο Κιουταχής επανήλθε με πολλαπλάσιες δυνάμεις και ξεκίνησε δεύτερη πολιορκία. Αργότερα ενισχύθηκε και από τον αιγυπτιακό στρατό του Ιμπραήμ Πασά. Παρά τις επανειλημμένες επιθέσεις, η πόλη άντεξε για ένα χρόνο, η πείνα όμως οδήγησε τη φρουρά και τον πληθυσμό ολόκληρο σε ηρωική έξοδο τη νύχτα της 10ης Απριλίου 1826, από την οποία επέζησε μικρός μόνο αριθμός. Τα γεγονότα του Μεσολογγίου αποτελούν ένα από τα συγκινητικότερα επεισόδια της Ελληνικής ιστορίας. Ο υπεράνθρωπος αγώνας των πολιορκημένων συγκλόνισε τη διεθνή κοινή γνώμη, που είδε σε αυτόν ένα σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ: Όταν πρωθυπουργός στην Αγγλία ήταν ο φιλέλληνας George Canning, επετεύχθη μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων (Βρετανία-Γαλλία-Ρωσία) για τη λύση του ελληνικού ζητήματος. Η Συνθήκη του Λονδίνου (6/7/1827) προέβλεπε ανακωχή των εμπολέμων και αυτονομία της Ελλάδας. Η αδιαλλαξία όμως των Οθωμανών οδήγησε στην επιβολή ναυτικού αποκλεισμού στην Πελοπόννησο και στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου (8/10/1827), όπου ο στόλος των τριών Μεγάλων Δυνάμεων κατέστρεψε ολοσχερώς τον Τουρκοαιγυπτιακό. Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου υπήρξε γεγονός καθοριστικής σημασίας για την Ελληνική Επανάσταση. Ακολούθησε, τον Αύγουστο 1828 η αποστολή γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Στρατηγό Maison, η οποία μέσα σε δύο μήνες πέτυχε την εκκένωση της Πελοποννήσου από τον Αιγυπτιακό Στρατό. Το 1830 η ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους αναγνωρίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
ΤΑ ΑΚΡΟΠΡΩΡΑ: Τα ακρόπρωρα (ακροστόλια), διακοσμητικά αγάλματα σκαλισμένα στην άκρη της πλώρης, αποτελούσαν στην ελληνική ναυτική παράδοση το έμβλημα του πλοίου. Αξιόλογα έργα λαϊκής ξυλογλυπτικής, κατασκευάζονταν συνήθως στα καρνάγια των νησιών από έμπειρους καραβομαραγκούς. Παλαιότερα απεικόνιζαν μυθικά όντα της θάλασσας, γοργόνες και θρησκευτικές μορφές. Από τα τέλη του 18ου αι., με την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας, έγιναν μέσο έκφρασης της αφυπνιζόμενης εθνικής συνείδησης. Τα ακρόπρωρα της συλλογής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου απεικονίζουν μορφές ηρώων από την αρχαία ιστορία και μυθολογία.
Η ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ: Η τυπογραφία έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση, στη διάδοση ειδήσεων και θεσπισμάτων. Φιλελληνικές οργανώσεις της Ευρώπης απέστειλαν πιεστήρια στην Ελλάδα, όπου οργανώθηκαν σε μαχόμενα τυπογραφεία. Με αυτά τυπώθηκαν τα πρώτα ελληνικά συντάγματα, αποφάσεις της Διοίκησης, εφημερίδες και λογοτεχνικές εκδόσεις, όπως ο Ύμνος στην Ελευθερία του Δ. Σολωμού (1825). Ο Κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας οργάνωσε την επίσημη τυπογραφία της Ελληνικής Πολιτείας (1828-1831) στην Αίγινα. Παράλληλα εμφανίστηκαν ιδιωτικά τυπογραφεία στο Ναύπλιο και στη Σύρο που εγκαινίασαν μια νέα εποχή στον τομέα της ενημέρωσης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Υπάρχουν επίσης ενότητες αφιερωμένες στον Φιλελληνισμό, τον ναυτικό αγώνα κ.α. Μια επίσκεψη θα σας γεμίσει περηφάνεια.
Αγγελική Κώττη
