Το πιο δυνατό «χαρτί» του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο ενεργειακός εκβιασμός της Ευρώπης, φαίνεται πως έχει πλέον αποτύχει κι αυτό αποτυπώνεται στην απεξάρτηση της «Γηραιάς Ηπείρου» τόσο από το ρωσικό πετρέλαιο όσο και από το φυσικό αέριο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από του ρωσικούς ενεργειακούς πόρους. Σύμφωνα με τον Σάιμον Κάρντας, ειδικό σε θέματα ενεργειακής πολιτική στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων (ECFR), οι Ευρωπαίοι πέτυχαν μια αξιοσημείωτη πρόοδο, αφαιρώντας το ρωσικό φυσικό αέριο από το ενεργειακό τους «μείγμα» μέσα στο 2022. Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη δεν ήρθε από τη μία στιγμή στην άλλη.
Πριν από τον πόλεμο
(AP Photo / Matt Brown)
Το 2021, οι χώρες της ΕΕ εισήγαγαν 155 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού φυσικού αερίου, τα οποία αντιπροσώπευαν περίπου το 45% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου.
Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές αργού πετρελαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (περίπου 108,1 εκατομμύρια τόνοι) και ο μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαιοειδών - 91 εκατομμύρια τόνοι. Το 2021, τα κράτη μέλη εισήγαγαν επίσης 51,4 εκατομμύρια τόνους άνθρακα από τη Ρωσία, οι οποίοι αντιπροσώπευαν σχεδόν το ήμισυ των συνολικών εισαγωγών άνθρακα της ΕΕ.
Τα ρωσικά καύσιμα τροφοδοτούν τη λειτουργία 18 πυρηνικών μπλοκ στην ΕΕ: έξι στην Τσεχική Δημοκρατία, από τέσσερα στην Ουγγαρία και τη Σλοβακία και από δύο στη Φινλανδία και τη Βουλγαρία.
«Καταλύτης» εξελίξεων ο πόλεμος στην Ουκρανία
(AP Photo / Uncredited)
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ωθεί σταδιακά την ΕΕ να αποφασίσει τη σκλήρυνση της στάσης της έναντι της Μόσχας, μέσω της επιβολής αυστηρών ενεργειακών κυρώσεων.
Στον αντίποδα, το καθεστώς Πούτιν προσπάθησε να αλλάξει τους κανόνες του ενεργειακού παιχνιδιού, προχωρώντας σε δύο, απολύτως εκβιαστικές κινήσεις:
- Σε ό,τι αφορά τις προμήθειες φυσικού αερίου για τους ευρωπαίους πελάτες, επιβάλλοντας ένα διάταγμα για καταβολές πληρωμών σε ρούβλια και
- Ανέστειλε τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1, οδηγώντας σε συνολική μείωση των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου προς την ΕΕ κατά περίπου 80 δισ. κυβικά μέτρα
Ωστόσο, όπως εκτιμούν διεθνείς οικονομικοί αναλυτές, δεν ήταν οι αποφάσεις του Κρεμλίνου εκείνες που εν τέλει διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο ως προς το ποιος θα είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων στο ενεργειακό πεδίο.
Ειδικότερα, η ΕΕ αύξησε τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) κατά 60% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Με τον τρόπο αυτό υλοποιήθηκαν τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εισαγωγή περισσότερου υγροποιημένου φυσικού αερίου που ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο του 2022.
Οι ευρωπαϊκές κυρώσεις στην Ρωσία και τα εμπάργκο
(Alexey Filippov, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP)
Ωστόσο, η κίνηση - ματ απέναντι στους εκβιαστικούς ενεργειακούς τακτικισμούς του Βλαντίμιρ Πούτιν, φαίνεται πως αποκρυσταλλώθηκε στο πέμπτο και το έκτο «πακέτο» κυρώσεων της ΕΕ έναντι της Ρωσίας.
Παράλληλα, οι Βρυξέλλες επέβαλαν εμπάργκο στην εισαγωγή ρωσικού άνθρακα, το οποίο τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο του 2022, ενώ ενεργοποίησε παρόμοιο μέτρο για τις ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου μέσω θαλάσσης προς την ΕΕ.
Επιπλέον, το εμπάργκο της ΕΕ τον Φεβρουάριο του 2023 στα ρωσικά πετρελαιοειδή θα μπορούσε να οδηγήσει το μερίδιό τους στην ευρωπαϊκή αγορά στο χαμηλότερο επίπεδο στην ιστορία.
Υπό τα δεδομένα αυτά, η εξάρτηση της ΕΕ από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους τείνει να φτάσει στο «ναδίρ» μέσα στο 2023.
Μηδενική εξάρτηση από την Ρωσία... made in Germany
(AP Photo / Michael Sohn)
Ωστόσο, μία από τις πλέον θεαματικές επιτυχίες του περασμένου έτους είναι η πλήρης ανεξαρτησία από το εισαγόμενο ρωσικό φυσικό αέριο που πέτυχε η Γερμανία, η οποία ήταν ο κύριος εισαγωγέας του προϊόντος.
Όπως είχε επισημάνει σε άρθρο του στο Liberal.gr στις 16/01 ο Κωνσταντίνος Χαροκόπος, οι χώρες τις Ευρώπης αναγκάστηκαν να κινητοποιήσουν εναλλακτικές δυνάμεις, να μεταβάλλουν το ενεργειακό τους μοντέλο, να υιοθετήσουν άλλες πρακτικές με αποτέλεσμα να αρχίσουν να κάνουν βήματα προς την επιτυχή απεξάρτηση τους από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες και τους εκβιασμούς του Κρεμλίνου.
Στη Γερμανία, ειδικότερα, οι εισαγωγές φυσικού αερίου της Γερμανίας προσανατολίστηκαν προς άλλες χώρες, όπως η Νορβηγία, Ολλανδία, Γαλλία, το Αζερμπαϊτζάν αλλά και σε φορτία LNG. Και στα τέλη του 2022 το Βερολίνο απαγόρευσε πλήρως την αγορά ρωσικού πετρελαίου.
Διαβάστε σχετικά:
Η Γερμανία δεν εισάγει πλέον Ρωσικό φυσικό αέριο
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Άποψη της Ρεβυθούσας (Eurokinissi)
Παράλληλα με τη Γερμανία, και η Ελλάδα προχώρησε σε αντίστοιχες κινήσεις μείωσης και εν τέλει μηδενισμού της εξάρτησής της από το ρωσικό φυσικό αέριο ήδη από τις αρχές του 2023.
Καταλυτικό ρόλο ως προς την εξέλιξη αυτή διαδραμάτισε τον Ιανουάριο η έκτακτη εισφορά των 10 ευρώ/MWh στους ηλεκτροπαραγωγούς. Η συγκεκριμένη επιβάρυνση οδήγησε σε κατακόρυφη πτώση της ζήτησης σε φυσικό αέριο που χρησιμοποιούν οι παραγωγοί ρεύματος με τις μονάδες φυσικού αερίου
Την ίδια στιγμή, πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία του πρόσφατου Δελτίου Ενεργειακής Ανάλυσης του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) και η Ελλάδα κατόρθωσε τον Ιανουάριο του 2023 να απεξαρτηθεί πλήρως από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.
Ειδικότερα, μηδενικές ήταν οι εισαγωγές φυσικού αερίου από το σημείο εισόδου του Σιδηροκάστρου τον Ιανουάριο του 2023, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπήρξαν καθόλου εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην Ελλάδα τον προηγούμενο μήνα. Αντίθετα, το σημείο εισόδου του Σιδηροκάστρου χρησιμοποιήθηκε με αντίστροφη ροή (reverse flow) για εξαγωγές ποσοτήτων φυσικού αερίου, προερχόμενες από LNG, προς την Βουλγαρία και άλλες γειτονικές χώρες.
Πηγή πίνακα: ΙΕΝΕ
Έτσι, τον Ιανουάριο οι συνολικές παραδόσεις του 100% εισαγόμενου αερίου στην Ελλάδα έφθασαν τις 5,1 TWh ή 5,1 bcma, από τις οποίες 22,0% εισήλθε μέσω Νέας Μεσημβρίας (αγωγός ΤΑΡ), το 1,0% μέσω του Ελληνο-Τουρκικού διασυνδετηρίου αγωγού στους Κήπους του Έβρου, ενώ το 77,0% προήλθε από LNG μέσω του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας. Μάλιστα, όπως τονίζεται στη Μηνιαία Ανάλυση (Δελτίο Ενεργειακής Ανάλυσης 305 – Φεβρουάριος 2022), η εν λόγω συνεισφορά του LNG στο σύνολο των εισαγόμενων ποσοτήτων φυσικού αερίου στη χώρα μας τον περασμένο Ιανουάριο θεωρείται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά των τελευταίων ετών, αναδεικνύοντας τον στρατηγικό ρόλο που ήδη παίζει και αναμένεται να παίξει το εν λόγω καύσιμο τα επόμενα χρόνια.
Τα παραπάνω στοιχεία αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα είναι σε θέση όχι μόνο να απεξαρτηθεί η ίδια από την Ρωσική ενέργεια αλλά και να στηρίξει τις γειτονικές μας χώρες στα Βαλκάνια μέσω των εξαγωγών σε αέριο. Όπως, εξάλλου, δείχνει η Ετήσια Ανάλυση του ΙΕΝΕ για το 2022 (Δελτίο Ενεργειακής Ανάλυσης 302 – Ιανουάριος 2022), τον χρόνο που πέρασε η Ελλάδα εξήγαγε 29,54 TWh προς τις γειτονικές χώρες - κυρίως μέσω του Σιδηροκάστρου (σε reverse flow) και του IGB – που αντιστοιχεί στο 34,27% των συνολικών ποσοτήτων που παρέλαβε η χώρα το 2022.
Πηγή πίνακα: ΙΕΝΕ
