Αν είναι τα συνθήματα που ακούγονται και αναγράφονται σε μία διαδήλωση, και όχι οι δεδηλωμένες προθέσεις των διοργανωτών, τότε οι διαδηλώσεις που συγκλόνισαν την Ελλάδα την περασμένη εβδομάδα ήταν πολύ λίγο υπέρ των αδικοχαμένων θυμάτων του δυστυχήματος των Τεμπών και πάρα πολύ εναντίον της ιδιωτικοποίησης κρατικών εταιριών και της αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων.
Συνθήματα παράλογα, καθώς ο ΟΣΕ είναι κρατικός και το δυστύχημα δεν θα συνέβαινε αν οι βασικοί πρωταγωνιστές του συμβάντος έδειχναν επαγγελματική συμπεριφορά. Σίγουρα, αν είχε προηγηθεί μία αξιολόγηση δεξιοτήτων, θα είχε εντοπισθεί το πρόβλημα και θα είχαν ληφθεί σχετικά μέτρα.
Τότε, για ποιο λόγο τα συνθήματα δεν ήταν «ναι στην αξιολόγηση», «κάτω τα παρεάκια», «όχι στον θανατηφόρο συνδικαλισμό», ή «εκσυγχρονισμός παντού»;
Ένας λόγος είναι ότι αυτοί που έχουν έφεση στις μαζικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα διαπνέονται, κατ’ αρχήν, από φόβο και καχυποψία έναντι κάθε εκσυγχρονισμού. Στο φαντασιακό σύμπαν αυτών των ανθρώπων, υπάρχει ένας υποφέρων λαός που έχει να αντιμετωπίσει ντόπιους και ξένους εχθρούς, τον καπιταλισμό, την παγκοσμιοποίηση, το lockdown, και όλα τα κακά του κόσμου. Ό,τι και να συμβαίνει στον κόσμο, ο φταίχτης είναι εκ των προτέρων γνωστός και σεσημασμένος.
Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι, αντίθετα από τους παραδοσιοκράτες, όσοι υποστηρίζουν τον εκσυγχρονισμό δεν διακρίνονται για το ομαδικό πνεύμα και την πεζοδρομιακή αγωνιστικότητα. Επίσης, αποτελούν μειοψηφία. Είμαστε λοιπόν σε αδιέξοδο; Η χώρα θα καταστρέφεται από την νοοτροπία της παρέας και των κολλητών ενώ θα διαδηλώνουμε να μείνουμε έτσι όπως είμαστε; Θα υποστηρίξω πως όχι.
Αν εξετάσουμε τον εκσυγχρονισμό των (δυτικών) εθνών, θα παρατηρήσουμε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο κρατικός εκσυγχρονισμός σήκωσε θυελλώδεις αντιδράσεις από τα καθιερωμένα δίκτυα νεποτισμού, ευνοιοκρατίας και πελατειοκρατίας. Για ποιόν λόγο;
Μα επειδή ο νεποτισμός, η ευνοιοκρατία και η πελατειοκρατία, δηλαδή το πλέγμα συγγενών και φίλων, αποτελεί το «φυσικό» δίκτυο ανθρωπίνων σχέσεων. Δηλαδή, εάν αφήσεις τα πράγματα να αναπτυχθούν χωρίς εμπρόθετη επέμβαση, κάθε ανθρώπινο δίκτυο τείνει προς αυτήν την κατάσταση.
Τι συνέβη και αυτό το πρότυπο άλλαξε;
Αυτό που συνέβη ήταν ότι το κράτος βρέθηκε στην ανάγκη να «ανεβεί επίπεδο», να γίνει πιο ορθολογικό, για να επιβιώσει του διεθνούς ανταγωνισμού. Όμως αυτό δεν ήταν όλο. Ειδικά στην Δύση, στις ΗΠΑ (το κίνημα του προοδευτισμού στις αρχές του 20ου αι.), την Αγγλία (το τέλος της «παλιάς διαφθοράς» στις απαρχές του 19ου αι.), την Πρωσία (η Λουθηρανική εκπαιδευτική επανάσταση τον 18ο αι.), την Γαλλία (ο Ναπολεόντειος κώδικας), την Σουηδία (το κίνημα των αγροτών τον 19ο αι.) και αλλού εμφανίσθηκαν κοινωνικές ομάδες/συλλογικότητες που απαίτησαν αυτόν τον εκσυγχρονισμό. Ο συνδυασμός κρατικής βούλησης και κοινωνικής απαίτησης νίκησε σε όλες τις περιπτώσεις τους παραδοσιοκράτες.
Στην Ελλάδα, αυτή η διαδικασία έχει μείνει ημιτελής. Ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος, ο Καραμανλής και ο Σημίτης, με την βούληση κάποιων αστικών μερίδων της Ελληνικής κοινωνίας εκσυγχρόνισαν την Ελλάδα αλλά μόνον εν μέρει (τα επεισόδια που με μια υπερβολή ο Στάθης Καλύβας ονομάζει «θριάμβους») καθώς οι παραδοσιακές ελληνικές νοοτροπίες (νοοτροπίες μεταβυζαντινές-αγροτικές-Ορθόδοξες) ξεκάθαρα περιφρονούν τον εκκοσμικευμένο ορθολογισμό. Και αυτή η διακοπτόμενη πορεία προς τον εκσυγχρονισμό παράγει καταστροφές – όπως αυτή στα Τέμπη.
Είμαστε λοιπόν σε μία ακόμη φάση προσπάθειας εκσυγχρονισμού της Ελλάδας.
Και σήμερα, όπως στο παρελθόν οι εκσυγχρονιστικές κοινωνικές δυνάμεις της χώρας δίνουν το παρόν: μία «συμμαχία» ή συνδυασμός (α) ανερχόμενων μεσαίων στρωμάτων υψηλής κατάρτισης που δραστηριοποιούνται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, (β) του πιο εκπαιδευμένου κομματιού του προσωπικού της κρατικής διοίκησης, και (γ) της φιλελεύθερης δημόσιας διανόησης. Υπάρχει όμως και η πολιτική βούληση; Στις παρελθούσες περιόδους που αναφερθήκαμε έλλειψε το απαιτούμενο πείσμα και βαθιά πεποίθηση - γι’ αυτό οι προσπάθειες έμειναν ημιτελείς.
Ισχύει το ίδιο σήμερα; Αυτό μέλει να φανεί τους επόμενους μήνες. Μέλει να φανεί δηλαδή εάν ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η Νέα Δημοκρατία θα κηρύξουν (επιτέλους) τον δικό τους ανένδοτο εναντίον της παραδοσιοκρατίας και ως εκ τούτου πάψουν να θέλουν να είναι αρεστοί σε όλους. . Το ερώτημα είναι, λοιπόν, μπορεί το κόμμα της καρδερίνας να πάρει μια τέτοια απόφαση;
