Σαν σήμερα το 1918 πάνω σ’ ένα βαγόνι που είχε εγκαταστήσει ο Γάλλος Στρατάρχης Φερντινάν Φος στο στρατηγείο του στην Κομπιένη της Γαλλίας υπογράφτηκε η πιο καίρια συνθήκη ειρήνης που σηματοδοτεί ημερολογιακά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου ή αλλιώς του πολέμου των χαρακωμάτων, της μεγάλης ενδοευρωπαικής διένεξης που ωστόσο στη συνέχεια επεκτάθηκε και οδήγησε και στην εμπλοκή ακόμα και των ΗΠΑ.
Η αναμνηστική φωτογραφία της συνθήκης της Κομπιένης -ΑΡ
Ήταν ένας πόλεμος πολύνεκρος αφού κατά τη διάρκεια του έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον δέκα εκατομμύρια στρατιώτες και ακόμα δέκα εκατομμύρια άνθρωποι λόγω των συνεπειών του και γενεσιουργός του τραγικά μεγάλου απολογισμού της ισπανικής γρίπης που ακολούθησε και εξαπλώθηκε γρήγορα εξαιτίας των μετακινήσεων των στρατευμάτων.
Όταν ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου του 1914 με την κήρυξη του πολέμου της Αυστροουγγαρίας στη Σερβία την οποία θεώρησε υπεύθυνη για την δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, κάποιοι είπαν ότι θα είχε τελειώσει μέχρι τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς. Κράτησε τέσσερα χρόνια…
11 Νοεμβρίου 2022. Ο πόλεμος στην Ουκρανία που ξεκίνησε το Μάρτιο του 2022 και θα ήταν «θέμα ημερών» κρίνοντας κανείς από την στρατιωτική δύναμη της Ρωσίας, τελικά αποδεικνύεται μαραθώνιος που εξελίσσεται και πάλι σε χαρακώματα ενώ συνοδεύεται και πάλι από τον φόβο της επέκτασης του σ’ έναν κόσμο που βγαίνει σοκαρισμένος από μία πανδημία. Πανδημία που συγκρίθηκε μοιραία με εκείνη της ισπανικής γρίπης που ξέσπασε στο τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι αναλογίες πολλές και η σύγκριση επιστρατεύεται συχνά πυκνά στις ανταποκρίσεις από την πρώτη γραμμή στην Ουκρανία. Πρόσφατα το Sky News σε ρεπορτάζ του με τίτλο «Μέσα στα χαρακώματα της Ουκρανίας: «Είναι σαν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο – πολύ στενά και κλειστοφοβικά» περιέγραφε τις δύσκολες συνθήκες στις οποίες οι στρατιώτες παλεύουν να ανακτήσουν από τους Ρώσους τον έλεγχο της χώρας τους.
Μία στρατιωτικός σε ένα από τα χαρακώματα στην Ουκρανία-ΑΡ
Κοιτάζοντας κανείς από ψηλά τα «γαζωμένα» από χαρακώματα τοπία στην πρώτη γραμμή της εισβολής των Ρώσων, απεικονιστικά τουλάχιστον, γίνεται αντιληπτό γιατί ειδικοί και κάποιοι ηγέτες σπεύδουν να κάνουν την σύγκριση. Οι δορυφορικές φωτογραφίες δείχνουν «τοπία πολέμου συγκρίσιμα με εκείνα του Α Παγκοσμίου Πολέμου, απολύτως κατεστραμμένα χωριά σε ολόκληρη την πρώτη γραμμή», όπως σχολιάζει στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Νικολά Μποπρ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Γαλλικής Ένωσης Έρευνας του Πολέμου του 1914-1918.
Χαρακώματα στα βόρεια σύνορα της Κριμαίας - CNN
Χαρακώματα του Α Παγκοσμίου Πολέμου -ΑΡ
Ειδικά στις πρώτες μέρες του πολέμου στην Ουκρανία, κυριαρχούσαν ιστορίες ηρώων, όπως αυτή των στρατιωτών στο Φιδονήσι που εξαπέλυσαν μέσω ασυρμάτου περιφρονητικά σχόλια στο πλήρωμα του Ρωσικού πολεμικού σκάφους που τους ζητούσε να παραδοθούν ή εκείνη για τον θρυλικό πιλότο μαχητικού γνωστό ως «Φάντασμα του Κιέβο»". Αντίστοιχες ιστορίες διακινούνταν και στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο με ταξί που μετέφεραν στρατιώτες στο μέτωπο στη Γαλλία για να προλάβουν την επέλαση του εχθρού.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντιμίρ Ζελένσκι δε συνέκρινε τη θλιβερή εικόνα της Μαριούπολης και άλλων πόλεων στα ανατολικά της χώρας μετά την άγρια ρωσική εισβολή με τα συντρίμμια της μεσαιωνικής πόλης Βερντέν που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου από το γερμανικό πυροβολικό.
Το θέατρο της Μαριούπολης - ΑΡ
O Καθεδρικός του Βερντέν -ΑΡ
Σημειώνεται ότι η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία, η Βουλγαρία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία πολέμησαν εναντίον της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Ιταλίας, της Ρουμανίας, του Καναδά, της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ. Η Ελλάδα άργησε να μπει στον πόλεμο αλλά βρέθηκε τελικά με την πλευρά των νικητών.
Οι παραλληλισμοί επιστρατεύονται συχνά και από τους Ευρωπαίους ηγέτες για να δείξουν πόσο κρίσιμο είναι να αποφευχθεί μια κλιμάκωση που μπορεί να οδηγήσει στα ίδια λάθη μ’ εκείνα που οδήγησαν και επιμήκυναν τη διάρκεια του πρώτου παγκόσμιου.
Το καλοκαίρι, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκανε ειδική μνεία στο βιβλίο «The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914», του ακαδημαϊκού του Κέμπριτζ Κρίστοφερ Κλαρκ, που έγινε διεθνές best-seller όταν κυκλοφόρησε το 2013.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους από διεθνή μέσα το ανέφερε ως περίπτωση προς μελέτη για το πώς ανεύθυνοι πολιτικοί μπορούν να εξωθήσουν ο ένας τον άλλον σε μια πολεμοχαρή ρητορική και στη συνέχεια σ’ έναν πόλεμο που δεν είναι προς όφελος τους. Σε άλλη περίπτωση, διαβεβαίωνε ότι ο ίδιος δεν θα γίνει «Κάιζερ Βίλχελμ», δηλαδή ο Γερμανός αυτοκράτορας Γουλιέλμος ο Β΄ που έβαλε τη χώρα του στον πόλεμο.
Γουλιέλμος ο Β -AP
Ο ίδιος ο ιστορικός ωστόσο, αν και παραδέχεται ότι όσα έγιναν το 1914 είναι ένα καλό μάθημα για τους κινδύνους των κινήσεων εν θερμώ κατά τα λοιπά αποτελεί μια προβληματική αναλογία με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Δεν υπάρχει αναλογία ανάμεσα στο 1914 και την κατάσταση στην Ουκρανία τώρα», έχει δηλώσει ο Κλαρκ στον Guardian. «Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ξεκίνησε μ’ έναν απίστευτα πολύπλοκο τρόπο. Είτε στην εισβολή στην Ουκρανία το 2014 είτε στη φετινή, είναι απολύτως ξεκάθαρος ότι πρόκειται για διάρρηξη της ειρήνης από μόνο μία δύναμη. Είναι πολύ διαφορετικό το περιβάλλον. Δεν υπάρχει κρίση στα Βαλκάνια όπως τότε, η Ευρώπη δεν είναι χωρισμένη σε δυαδικά συστήματα συμμαχιών. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον, η Ρωσία είναι απομονωμένη αυτή τη φορά», εκτιμά.
Ο Φρανζ Φέρντιναντ λίγα λεπτά πριν δολοφονηθεί AP
Πάντως, σύμφωνα μ’ έναν άλλον ιστορικό και ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος προκλήθηκε από το ρόλο μόνο μίας δύναμης, της Γερμανίας που υποστηρίζει ότι ήταν η βασική και κύρια υπεύθυνη όχι μόνο για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και για τον πρώτο. Ο Φριτζ Φίσερ την δεκαετία του 1960 είχε προκαλέσει αίσθηση στη χώρα του με την θέση του ότι αυτή ήταν η μόνη υπεύθυνη γιατί αυτή εξώθησε την Αυστροουγγαρία να κάνει την εισβολή στην Σερβία.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου προκάλεσε ακαδημαϊκό και όχι μόνο ‘σεισμό’ με το βιβλίο του Griff nach der Weltmacht: Die Kriegszielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914–1918, όπου ανέλυσε ότι η Γερμανία είχε επίτηδες προκαλέσει τον πρώτο παγκόσμιο σε μια προσπάθεια της να γίνει παγκόσμια υπερδύναμη. Προσέθετε ότι εκμεταλλεύτηκε την κρίση του Ιουλίου που προκλήθηκε από τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκο Φερνινάνδο το καλοκαίρι του 1914 για να δρομολογήσει τα σχέδια της για πόλεμο εναντίον της γαλλορωσικής συμαμχίας προκειμένου να δημιουργήσει την Mitteleuropa, δηλαδή τη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη και την Mittelafrika την γερμανοκρατούμενη Αφρική.
Επεσήμαινε δε ότι η Γερμανία δεν ήθελε πόλεμο με την βρετανική αυτοκρατορία ωστόσο πήραν το ρίσκο. Οι ιστορικοί που τον αντέκρουσαν υποστήριξαν ότι είχε βγάλει αποσπασματικά συμπεράσματα επιλέγοντας να αγνοήσει ότι και άλλα κράτη στην Ευρώπη εκείνη την εποχή είχαν ληστρικές διαθέσεις που είχαν εκδηλώσει μέσω των αποικιών τους εκτός Γηραιάς Ηπείρου.
