Η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας (11-12 Ιουλίου) φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την υπόθεση της προσχώρησης της Σουηδίας στη Συμμαχία. Επομένως, το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί περιλαμβάνει κλιμάκωση των πιέσεων των ΗΠΑ ή περισσότερο σκληρά παζάρια της Τουρκίας, ανάλογα με την οπτική που κάποιος επιλέγει.
Έτσι λοιπόν, οποιοδήποτε ζήτημα αναφύεται παρεμπιπτόντως, σχεδόν νομοτελειακά συνδέεται με την προσπάθεια της Άγκυρας να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της από μια ενδεχόμενη άρση των ενστάσεών της για τη σουηδική προσχώρηση.
Τέτοια περίπτωση είναι η ονομασία των Στενών στους νατοϊκούς χάρτες που αποτελούν τμήμα των επιχειρησιακών σχεδίων της Συμμαχίας και ο προσδιορισμός της Κύπρου με γεωγραφικές συντεταγμένες αντί με το επίσημο όνομα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μόνο που κανένα από αυτά τα δύο ζητήματα δεν είναι καινούριο, ούτε και συνδέονται απαραίτητα με το ζήτημα της κάμψης των τουρκικών αντιρρήσεων για την εισδοχή της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Ειδικότερα, η Τουρκία επανέρχεται στο ζήτημα της ονομασίας των Στενών με την ευκαιρία της έγκρισης νέων επιχειρησιακών σχεδίων και χαρτών της Συμμαχίας. Το δε αίτημα για τον προσδιορισμό τους ως Τουρκικών Στενών, και όχι απλά Στενών, είναι τόσο παλιό όσο σχεδόν και η παρουσία της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Η διαφορά βρίσκεται στο γεγονός, ότι μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, η Συμμαχία αποφάσισε να ετοιμάσει νέα επιχειρησιακά σχέδια (Graduated Response Plans/GRPs), ώστε να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη ρωσική επιθετικότητα σε βάρος μέλους της Συμμαχίας, με την ενεργοποίηση της ρήτρας αμυντικής συνδρομής του Άρθρου 5 του Καταστατικού της.
Αυτά τα επιχειρησιακά σχέδια περιλαμβάνουν όλη την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, από τις Βαλτικές Δημοκρατίες και πλέον τη Φινλανδία μέχρι και την Τουρκία. Ακολούθως, στους χάρτες που αποτυπώνουν την περιοχή ευθύνης της Τουρκίας, η Άγκυρα θεωρεί ότι έχει το κυριαρχικό δικαίωμα να προσδιορίζει γεωγραφικά τις τοποθεσίες, όπως εκείνη επιθυμεί. Αντίθετα, η πάγια ελληνική θέση είναι πως η Συνθήκη του Μοντραί που ρυθμίζει το καθεστώς των Στενών είναι το διεθνές εκείνο νομικό κείμενο που προσδιορίζει ορολογικά με σαφήνεια την περιοχή των Δαρδανελίων, τη Θάλασσα του Μαρμαρά και τον Βόσπορο.
Τα Στενά είναι διεθνή στενά ναυσιπλοΐας και διέπονται από ειδικό καθεστώς, χωρίς φυσικά να θίγεται η τουρκική κυριαρχία. Ασφαλώς, η Τουρκία μπορεί να τυπώσει χάρτες με την ονομασία που επιθυμεί, όμως δεν μπορεί να επιβάλει αυτή την ονομασία στα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, δεν χρειάζεται τόση έκπληξη και φασαρία για θέματα που επανέρχονται διαρκώς. Η Άγκυρα κάνει ό,τι μπορεί για να ενισχύσει τον αναθεωρητισμό της και να ξαναγράψει την ιστορία της.
Όμως τα Στενά είναι καταγεγραμμένα ως τέτοια και στη Συνθήκη του Μοντραί (1936), και στη Συνθήκη της Λωζάννης (1923) και σε εκείνη των Σεβρών (1920) αλλά και των Παρισίων (1856) με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το εκάστοτε ιστορικό συγκείμενο. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και αιχμηροί, είτε πρόκειται για την αλλαγή χρήσης της Αγίας Σοφίας είτε για την αλλαγή της ονομασίας των Στενών, η σταθερή τουρκική πολιτική αποσκοπεί στη συστηματική εξαφάνιση κάθε στοιχείου ελληνικότητας. Άλλωστε, αυτό είναι το τελευταίο στάδιο που ολοκληρώνει το έγκλημα της γενοκτονίας⸱ η ιστορική λήθη και η εκρίζωση της μνήμης.
Τέλος, το ζήτημα του προσδιορισμού της Κύπρου στους επιχειρησιακούς χάρτες της Συμμαχίας είναι άλλη μια ευκαιρία για την εκδήλωση της τουρκικής επιδίωξης για τη δημιουργία δύο κρατών. Προφανώς, η Άγκυρα ζήτησε να γίνεται αναφορά στους χάρτες και στο «ψευδοκράτος». Επειδή, βέβαια, κάτι τέτοιο αντίκειται στις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, υποχώρησε και πιθανόν ζήτησε να αποτυπώνεται ως σύνορο η πράσινη γραμμή. Με δεδομένο ότι ούτε αυτό θα ήταν αποδεκτό, μάλλον καταλήγουμε στις γεωγραφικές συντεταγμένες, αντί για την ονομασία Κυπριακή Δημοκρατία.
Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να θυμόμαστε ότι πρόκειται για ονομασίες και συντεταγμένες σε χάρτες που προσαρτώνται σε επιχειρησιακά σχέδια που θα μπουν σε συρτάρια. Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. Καλύτερα, λοιπόν, απλά να ελπίζουμε ότι δεν θα χρειαστεί να ανοίξουμε αυτά τα συρτάρια.
* O Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Νομική Σχολή ΑΠΘ
