Το έναυσμα για εκτενείς αναλύσεις τόσο για το εάν η Κίνα θα μπορούσε πράγματι να μεσολαβήσει επιτυχώς προς την κατεύθυνση του τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία, όσο και για τα κίνητρα του Σι Τζινπίνγκ πίσω από την προσπάθεια ανάληψης ειρηνευτικής πρωτοβουλίας, έδωσε η τηλεφωνική επικοινωνία του Κινέζου προέδρου με τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι -η πρώτη αφότου τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν την 24η Φεβρουαρίου 2022 στο ουκρανικό έδαφος.
Το τηλεφώνημα Σι στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, άργησε μεν, αλλά δεν ήλθε ως έκπληξη· στην πραγματικότητα όλες οι πλευρές αναγνωρίζουν πως στην παρούσα φάση μόνο η Κίνα είναι εκείνη που μπορεί να αποτελέσει «γέφυρα» προς διαπραγμάτευση, και αυτό την καλούν να πράξει. «Γνωρίζω ότι μπορώ να βασιστώ σε εσάς για να επαναφέρετε τη Ρωσία στη λογική και όλους στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης» έλεγε ο Εμανουέλ Μακρόν στον Σι Τζινπίνγκ κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Πεκίνο, ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες -παρόλο που αμφισβητούν τόσο τις προθέσεις, όσο και την «ουδετερότητα» που επιχειρεί να προβάλει στο Ουκρανικό η κινεζική ηγεσία- είχαν ασκήσει έντονες πιέσεις για να γίνει το επίμαχο τηλεφώνημα.
Η αποστολή φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη, ειδικά σε στιγμή κατά την οποία καμία από τις δύο πλευρές δεν εμφανίζεται διατεθειμένη να σταματήσει να μάχεται, παρ’ όλα αυτά (και με φόντο την, υπό κινεζική αιγίδα, εξομάλυνση των σχέσεων Ιράν-Σαουδικής Αραβίας), οι προσεκτικές κινήσεις με τις οποίες το Πεκίνο επιδιώκει να αναδειχθεί σε παράγοντα μεσολάβησης δεν θα πρέπει να απορριφθούν με συνοπτικές διαδικασίες, επισημαίνουν σε άρθρο γνώμης που συνυπογράφουν στον Guardian οι Ραγιάν Μένον και Ντάνιελ ΝτεΠέτρις της εδρεύουσας στην Ουάσινγκτον δεξαμενής σκέψης Defence Priorities.
Ο Σι Τζινπίνγκ δεν τρέφει αυταπάτες για τη δυσκολία του εγχειρήματος. Ωστόσο, δεν θα είχε χάσει χρόνο για μία τόσο μακρά -άνω της μίας ώρας- συνομιλία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι χωρίς λόγο, ούτε και θα είχε ανακοινώσει την ετοιμότητα της Κίνας να στείλει έναν «ειδικό απεσταλμένο για Ευρασιατικές υποθέσεις στην Ουκρανία και άλλες χώρες» απλώς και μόνον ως επικοινωνιακό τέχνασμα. Η Κίνα επίσης δεν θα είχε φθάσει έως «εδώ» εάν δεν είχε τη στήριξη Ουκρανίας και Ρωσίας για μία διπλωματική πρωτοβουλία. Ο Ζελένσκι χαρακτήρισε την τηλεφωνική επικοινωνία «εποικοδομητική», και η Μόσχα επαίνεσε τον Σι για την ετοιμότητά του να ανοίξει έναν δίαυλο για τη διπλωματία.
Εάν υπάρξει πρόοδος, και αυτό είναι ένα μεγάλο αν, σίγουρα θα αργήσει. Ο ουκρανικός στρατός προετοιμάζεται για την εξαγγελθείσα εαρινή αντεπίθεση προς ανάκτηση ρωσοκρατούμενων εδαφών στα νότια και ανατολικά της χώρας, ενώ οι ρωσικές δυνάμεις εδραιώνουν εδώ και μήνες τις αμυντικές γραμμές σχεδόν στο 20% του ουκρανικού εδάφους που ελέγχουν. Ακόμη και αν έλθει η στιγμή που οι δύο πλευρές καθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών, μπορεί να μην υπάρξει κανένα αποτέλεσμα δεδομένου πόσο απέχουν ακόμη και από τους ελάχιστους όρους για μία συμφωνία. Όμως, σε κάθε περίπτωση, και παρά τις τεράστιες δυσκολίες, δεν θα έπρεπε εκ προοιμίου να αποκλειστεί μία επιτυχής κινεζική μεσολάβηση, κατά το Defence Priorities.
Η ίδια ανάλυση υπογραμμίζει, πως παρά τη συμβατική σοφία, το κείμενο 12 σημείων που κατέθεσε η Κίνα στην επέτειο του ενός έτους από την έναρξη του πολέμου, το Πεκίνο δεν υποστηρίζει μία κατάπαυση του πυρός που θα «παγώνει» τις τρέχουσες γραμμές μάχης ως νέα σύνορα, αφήνοντας μεγάλες εκτάσεις ουκρανικού εδάφους σε ρωσικά «χέρια», αλλά ως δίοδο προς μία πολιτική διαδικασία που τελικά θα οδηγούσε σε οριστική παύση των συγκρούσεων.
Επιπλέον, η πρόταση δεν ανέφερε τίποτα περί εδαφικών όρων μιας διευθέτησης και μάλιστα τόνισε την ανάγκη να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση αμφότερες οι πλευρές -διατύπωση που επαναλαμβάνεται στην ανακοίνωση της κινεζικής κυβέρνησης αναφορικά με τη συνομιλία Σι-Ζελένσκι. Το πιο σημαντικό, περιλάμβανε αναφορά στην ανάγκη σεβασμού της «κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των χωρών, ανεξαρτήτως εάν είναι αδύναμες ή ισχυρές, πλούσιες ή φτωχές».
Η φρασεολογία και η διπλωματική γλώσσα είναι απόλυτα προσαρμοσμένες στο ζητούμενο της Κίνας: Να διατηρήσει τη «χωρίς όρια φιλία» με τη Μόσχα, αλλά να μην υιοθετήσει μια στάση τόσο ευνοϊκή για τη Ρωσία ώστε η Ουκρανία να μην είναι πρόθυμη να δεχθεί κινεζική μεσολάβηση. Το κείμενο απορρίφθηκε από πολλές χώρες, και κυρίως τις ΗΠΑ ως συντασσόμενο με το ρωσικό αφήγημα για τον πόλεμο και διότι δεν καλεί στην απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων. Το Κίεβο, ωστόσο, τηρεί εξαιρετικά προσεκτικά στάση έναντι της Κίνας γνωρίζοντας το ειδικό της βάρος, και περίμενε με αγωνία εδώ και μήνες το τηλεφώνημα Σι.
Ο Κινέζος πρόεδρος γνωρίζει ότι η Ρωσία δεν μπορεί να επιτύχει τους εδαφικούς της στόχους -κατ’ ελάχιστο διχοτόμηση της Ουκρανίας- κερδίζοντας τον πόλεμο, και ότι οι μάχες μπορεί να λήξουν μόνο μέσω αμοιβαίου συμβιβασμού των δύο πλευρών. Όσο σημαντική και αν είναι η Ρωσία για το Πεκίνο, ο Σι θέλει επίσης να προστατεύσει τα κινεζικά οικονομικά συμφέροντα στην Ουκρανία μακροπρόθεσμα: Η Κίνα παραμένει ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας και έχει χρηματοδοτήσει μεγάλα έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού του λιμανιού του Μικολάιφ και της κατασκευής της νέας γραμμής του μετρό του Κιέβου.
Μεγάλο ζητούμενο για τον Σι Τζινπίνγκ είναι ταυτόχρονα να βελτιώσει τις σχέσεις του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να αποτρέψει στενότερη ευθυγράμμισή της με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά τους εμπορικούς και επενδυτικούς περιορισμούς που στοχεύουν τον ασιατικό γίγαντα. Φορώντας μανδύα ειρηνοποιού μπορεί να εξυπηρετεί ακριβώς (και) τη στόχευση να διασπάσει τους Ευρωπαίους συμμάχους του από τις ΗΠΑ, είναι η διάσταση στην οποία στέκεται ο Τζο ΜακΝτόναλντ του πρακτορείου Associated Press.
«Η προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα ‘κενό’ μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων εταίρων αποτελεί σημαντικό στόχο. Και για να τον πετύχει, η Κίνα θα πρέπει να προσποιηθεί ότι είναι μία δύναμη που προσπαθεί ενεργά για την ειρήνη», εκτιμά την ίδια στιγμή το Carnegie Endowment for International Peace. «Η τηλεφωνική επικοινωνία Σι-Ζελένσκι ίσως συντηρήσει τις ευρωπαϊκές ελπίδες ότι η Κίνα μπορεί να πειστεί να ‘ασκήσει την επιρροή της για να βοηθήσει στον τερματισμό του πολέμου’, αλλά είναι απίθανο να μεταβάλει τη δυτική εκτίμηση για τη στάση του Πεκίνου ως αυτήν μίας ‘φιλορωσικής ουδετερότητας’», αναφέρει το εδρεύων στις ΗΠΑ think-tank.
