Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το οδικό δίκτυο της χώρας μπορεί να είναι πολλά και μεγάλα, αλλά μεγάλη είναι και η πρόοδος που έχει συντελεστεί με την ολοκλήρωση των μεγάλων οδικών αξόνων. Τον αντίκτυπο που έχουν όχι μόνο στην οδική ασφάλεια, αλλά και στην οικονομία της χώρας, τέτοια μεγάλα έργα, εν προκειμένω στη δυτική Ελλάδα, μελετά το Παρατηρητήριο Οδικών Αξόνων Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου (ΠΟΑΔΕΠ).
Τα τελευταία 20 χρόνια περίπου έγιναν μεγάλες επενδύσεις και συμπληρώθηκαν εκατοντάδες πρόσθετα χιλιόμετρα σύγχρονων αυτοκινητόδρομων σε όλη τη χώρα (Ολυμπία Οδός, Ιόνια Οδός, ΠΑΘΕ, Αιγαίου, Ε65, κλπ.). Ένα μεγάλο μέρος αυτών των αυτοκινητοδρόμων δόθηκε στην κυκλοφορία την τελευταία πενταετία δημιουργώντας ένα δίκτυο από δρόμους τους οποίους μπορεί κανείς να αξιοποιήσει για να κινηθεί γρήγορα, στο πλαίσιο βεβαίως του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορία, και – κυρίως – με ασφάλεια, διασχίζοντας όλη τη χώρα. Ένα δίκτυο που διευκολύνει σημαντικά και τις μεταφορές, εμπορευμάτων και επιβατών.
Η ολοκλήρωση των παραπάνω έργων είχε αναμφίβολα θετικές κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις και έχει συμβάλει στην ενίσχυση του ΑΕΠ της χώρας και στην περιφερειακή ανάπτυξη. Ενώ σημαντική ήταν η επίδραση της λειτουργίας των αυτοκινητόδρομων στη μείωση των ατυχημάτων και ιδιαίτερα των θανατηφόρων. Κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα και το να βρεθεί η χώρα μας σε μια αρκετά ευνοϊκότερη κατάταξη σε αυτό τον τομέα από ότι στο παρελθόν σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.
Το τέλος της «απομόνωσης» της Δυτικής Ελλάδας
Σημαντικό μέρος αυτού του νέου δικτύου αφορά το δυτικό άξονα της χώρας (Ήπειρος, Αιτωλοακαρνανία, δυτική Πελοπόννησος), ο οποίος παραδοσιακά παρέμενε συγκοινωνιακά αποκομμένος από την υπόλοιπη Ελλάδα.
Με την κατασκευή της Ιόνιας Οδού, της Ολυμπίας Οδού (Κορίνθου-Πατρών και της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου), η Δυτική χώρα απέκτησε ένα δικό της σύγχρονο οδικό άξονα που συνδέει τα Ιωάννινα με την Πάτρα με προοπτική, μετά την κατασκευή και της Πατρών – Πύργου, να προχωρήσει και να καλύψει τη Δυτική Πελοπόννησο.
Πέρα από τις κρατικές υπηρεσίες, οι κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις των αυτοκινητόδρομων παρακολουθούνται με επιστημονικές μεθόδους από δύο ανεξάρτητους οργανισμούς (Παρατηρητήρια): το Παρατηρητήριο Οδικών Αξόνων Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου (ΠΟΑΔΕΠ) και το Παρατηρητήριο της Εγνατίας Οδού.
Παρατηρητήριο Οδικών Αξόνων Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου (ΠΟΑΔΕΠ)
Το ΠΟΑΔΕΠ ιδρύθηκε το 2009 και αποτελεί μία αυτόνομη και ανεξάρτητη δομή, που προήλθε από πρωτοβουλία Πανεπιστημιακών καθηγητών και ερευνητών, με στόχο τη συνεχή εκτίμηση και παρακολούθηση των χωρικών επιδράσεων των μεγάλων οδικών αξόνων του δυτικού και του νότιου τμήματος της χώρας. Στόχος του είναι η μελέτη και η ανάλυση των κοινωνικοοικονομικών επιδράσεων των μεγάλων συγκοινωνιακών έργων στην περιφέρεια.
Τις δραστηριότητες του τις υλοποιεί σε στενή συνεργασία και με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Πατρών, των παραχωρησιούχων εταιρειών των μεγάλων οδικών έργων στην περιοχή*, αλλά και άλλων Δημόσιων και Ιδιωτικών Φορέων.
Το Παρατηρητήριο αποτυπώνει και αναλύει, εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις, και τη διαρκή επίδραση τους στην προσβασιμότητα των περιοχών διέλευσης των οδικών αξόνων, τόσο αυτόνομα, όσο και σε συνδυασμό με τους λοιπούς οδικούς άξονες της χώρας.
Το ΠΟΑΔΕΠ, αναγνωρίστηκε το 2018 de facto από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ένας φορέας που συμβάλλει με το έργο του στην αξιολόγηση της απόδοσης των οδικών έργων στη χώρα μας. Για το λόγο αυτό κλήθηκε και συμμετείχε στην παρουσίαση στα γραφεία της DG Regio στις Βρυξέλλες, της πρώτης ex-post αξιολόγησης των πρώτων 10 μεγάλων ευρωπαϊκών έργων υποδομών, ανάμεσα στα οποία ήταν και η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, στη μελέτη αξιολόγησης της οποίας συνέβαλε το ΠΟΑΔΕΠ.
Πώς γίνεται η αξιολόγηση του αντίκτυπου των έργων
Η μεθοδολογία εργασίας εδράζεται στην χρήση και διαρκή υπολογισμό δεικτών όπως:
Συγκοινωνιακοί δείκτες: αφορούν μεγέθη που αναφέρονται στη λειτουργία αυτών καθ’ αυτών των αξόνων, όπως οι κυκλοφοριακοί φόρτοι, και οι χρονο-αποστάσεις.
Δείκτες οδικής ασφάλειας: αφορούν τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των ατυχημάτων καθώς και τη συσχέτισή τους με τις επικρατούσες κυκλοφοριακές συνθήκες.
Χωροταξικοί – Δημογραφικοί δείκτες: αποσκοπούν στην περιγραφή των επιδράσεων των οδικών αξόνων. Με βάση αυτούς καθορίζονται οι ζώνες επιρροής, ο δυνητικά ωφελούμενος πληθυσμός, η προσβασιμότητα περιοχών και η κατανομή χωρικών φαινομένων.
Κοινωνικοοικονομικοί δείκτες: αποσκοπούν στην περιγραφή της φύσης της οικονομίας των περιοχών που επηρεάζονται από τους οδικούς άξονες. Περιλαμβάνουν τέσσερις υποομάδες δεικτών:
Οικονομικά μεγέθη περιοχών (εισόδημα, απασχόληση, κλπ.)
Φτώχεια, ανισότητα και κοινωνικό αποκλεισμό
Ζώνες ανάπτυξης και
Επιχειρήσεις και επιχειρηματικότητα
Περιβαλλοντικοί δείκτες: αφορούν μεγέθη που αναφέρονται στην ποιότητα περιβάλλοντος, όπως αυτό επηρεάζεται από τους μεγάλους οδικούς άξονες, όπως η έκθεση πληθυσμού σε θόρυβο, εκπομπές ρύπων, ποιότητας ατμόσφαιρας σε σήραγγες, κλπ.
Τί έδειξαν οι μελέτες του ΠΟΑΔΕΠ για την Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα
Η δημιουργία για πρώτη φορά ενός πλήρους άνετου και σύγχρονου οδικού άξονα που διατρέχει τη Δυτική Ελλάδα (Ήπειρος, Αιτωλοακαρνανία, Δυτική Πελοπόννησος) και τη συνδέει τόσο με την ανατολικό τμήμα της χώρας, όσο και δια θαλάσσης, με την Δυτική Ευρώπη, εξασφαλίζοντας παράλληλα καλύτερη πρόσβαση στα νησιά του Ιονίου – και κατά συνέπεια διευκολύνοντας και τον τουρισμό – είχε μια σειρά θετικά αποτελέσματα:
Μείωση των ατυχημάτων και ιδιαίτερα των θανατηφόρων σε ποσοστό άνω του 75% (σχέση ατυχημάτων στο παλιό σε σχέση με το νέο δίκτυο).
Μείωση του χρόνου πρόσβασης της Πρωτεύουσας και των Νομών κατά μήκος των τριών οδικών αξόνων (Ολυμπία Οδός, Ιόνια Οδός, Μορέας) από 20 λεπτά μέχρι 3 ώρες.
Αύξηση της κινητικότητας των απομακρυσμένων Νομών και περιοχών της Δυτικής χώρας και μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Σημαντική αύξηση της πρόσθετης ζήτησης διελεύσεων της Γέφυρας Ρίου- Αντιρρίου κατά 53%.
Αύξηση του εσωτερικού τουρισμού και της επισκεψιμότητας γειτονικών προορισμών των Νομών στις ζώνες επιρροής των οδικών αξόνων σε όλη τη διάρκεια του έτους (π.χ. Καλάβρυτα, Ορεινή Κορινθία, Ορεινή Ναυπακτία, Μέτσοβο, κλπ.).
Μείωση της κατανάλωσης και του κόστους συντήρησης των αυτοκινήτων.
Βελτίωση των δυνατοτήτων διασύνδεσης πολλαπλών μέσων μεταφοράς και της πολυτροπικότητας (αυτοκινητόδρομοι, σιδηρόδρομοι, λιμάνια).
Πιο άνετη και ασφαλής επείγουσα μετακίνηση ασθενών (σοβαρά περισταστικά) από την Περιφέρεια σε Περιφερειακά και Κεντρικά Νοσοκομεία.
Ήδη το δίκτυο αυτό επεκτείνεται με νέα έργα που είτε επεκτείνουν το υπάρχον (πχ. η Πατρών-Πύργου, η Αμβρακία Οδός κ.ά.), είτε είναι συμπληρωματικά αυτών (κάθετοι άξονες, όπως η σύνδεση του Αγρινίου με την Ιόνια Οδό κλπ.).
Για αυτό το λόγο και ο ομ. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Αθανάσιος Μπέλλας, πρόεδρος του ΠΟΑΔΕΠ επισημαίνει ότι:
«Με την ολοκλήρωση ενός πλήρους και σύγχρονου οδικού δικτύου στη χώρα από το 2017 και μετά, προκύπτει πλέον η ανάγκη τα δυο παρατηρητήρια, που καλύπτουν ολόκληρο το οδικό δίκτυο της χώρας, να τεθούν σε μια πιο στενή τροχιά συνεργασίας με το αρμόδιο Υπουργείο (Υποδομών και Μεταφορών). Αυτό είναι αναγκαίο, ώστε οι μελέτες και οι υπηρεσίες τους να αποτελέσουν ένα πρόσθετο εργαλείο αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων για μελλοντικά έργα, καθώς και για την πληρέστερη αξιοποίηση των υφιστάμενων από τη σκοπιά της περιφερειακής ανάπτυξης και της ταχύτερης σύγκλισης με την υπόλοιπη χώρα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.»
*(ΓΕΦΥΡΑ ΑΕ, NEΑ ΟΔΟΣ ΑΕ, ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ, ΜOΡΕΑΣ ΑΕ)
