Του Αλέξανδρου Σκούρα
Παραμονή δεκαπενταύγουστου σήμερα και όσοι μείνατε πιστοί στην ημερήσια ανάγνωση του Liberal αξίζετε συγχαρητήρια. Σήμερα, μιας και ο πολύς κόσμος βρίσκεται στις παραλίες της πανέμορφης χώρας μας, θα αναφερθούμε σε ένα λίγο πιο «ψαγμένο» θέμα, δηλαδή σε ένα θέμα που ενδιαφέρει πρωτίστως όσους είναι φιλελεύθεροι και επιδιώκουν ενεργά την προώθηση των ιδεών τους.
Ο φιλελευθερισμός, ως ιδεολογία που δεν έχει μεσσία, αρχηγό ή αγίους, χαρακτηρίζεται από ένα τεράστιο πλήθος φιλοσοφικών ρευμάτων που ενώ μπορεί να διαφωνούν σε όλα, συμφωνούν στο ότι ο τελικός τους στόχος είναι η αύξηση της ατομικής ελευθερίας για κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας, ή άλλων ιδιοτήτων. Όπως κάθε ιδεολογικό κίνημα, έχει στις τάξεις του ανθρώπους ακραίους, ριζοσπάστες, mainstream, και βαρετούς. Έτσι, στη φιλελεύθερη παράδοση μπορεί να χωρέσει η «τρελή θεία» Άυν Ραντ, ο αναρχοκαπιταλιστής Ρόθμπαρντ, ο μιναρχιστής Νόζικ, ο μετριοπαθής Χάγιεκ, ο διάσημος Φρίντμαν και ο κεντρώος Ρωλς. Οι τεράστιες, συχνά, διαφορές μεταξύ αυτών των τιτάνων της φιλελεύθερης παράδοσης προκύπτουν από πολλές πηγές. Άλλοτε είναι μεθοδολογικές, άλλοτε φιλοσοφικές, άλλοτε επιστημολογικές. Επίσης, είναι αρκετά σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι καμία σχολή σκέψης του φιλελευθερισμού δεν κατέχει το μονοπώλιο της αλήθειας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε άλλα ιδεολογικά ρεύματα που έχουν αντίστοιχο διανοητικό πλούτο. Αντίθετα, οι σχολές σκέψης του φιλελευθερισμού συγκρούονται καθημερινά στη βάση εμπειρικών, φιλοσοφικών ή επιστημονικών επιχειρημάτων με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου, του νοήματος, και των ορίων της ατομικής ελευθερίας στον 21ο αιώνα.
Βέβαια, η αναζήτηση αυτής της αλήθειας μπορεί να είναι το κύριο επιστημονικό εγχείρημα του σύγχρονου φιλελευθερισμού αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι φιλελεύθεροι πρέπει να κλειστούν σε έναν πύργο και να κοιτούν από ψηλά τον κόσμο προκειμένου να τον εξηγήσουν. Πέρα από την επιστημονική γνώση, υπάρχει και ο αγώνας για την ελευθερία στην κοινωνία των πολιτών και την πολιτική. Σε αυτόν τον αγώνα, αφετηρία είναι το status quo. Φίλοι της ελευθερίας είναι όλοι εκείνοι που ζητούν περισσότερη ατομική ελευθερία από αυτή που έχουμε σήμερα. Ο ορισμός αυτός μπορεί να είναι ευρύς αλλά έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση.
Στη σημερινή Ελλάδα, ο όρος “φίλοι της ελευθερίας” περιλαμβάνει τους (ελάχιστους) συνειδητοποιημένους φιλελεύθερους όλων των σχολών σκέψης της μεγάλης φιλελεύθερης παράδοσης. Περιλαμβάνει και τους κεντροαριστερούς που ενώ στα οικονομικά δεν έχουν κάτι ιδιαίτερο να προσφέρουν, δίνουν αγώνες και θέτουν ζητήματα ατομικών ελευθερίων. Περιλαμβάνει επίσης και τους κεντροδεξιούς που ζητούν χαμηλότερη φορολογία και λιγότερη γραφειοκρατία χωρίς να επιδιώκουν μείωση της ατομικής ελευθερίας με τη συντηρητική τους ατζέντα. Αν αναλογιστούμε πόσο πίσω είναι η χώρα μας στην οικονομική ελευθερία και πόσο σημαντικά είναι τα αιτήματα που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα, συμπεραίνουμε ότι οι εν δυνάμει σύμμαχοι του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα είναι πάρα πολλοί.
Φυσικά, μία μικρή βόλτα στα φιλελεύθερα φόρουμ και τα accounts των φιλελευθέρων στα κοινωνικά δίκτυα θα σας πείσει ότι η σύμπραξη τόσο ετερόκλητων ομάδων κάτω από τη σκέπη του φιλελευθερισμού είναι αδύνατη. Ο κύριος λόγος είναι ότι μέσα σε αυτή τη μεγάλη ομάδα υπάρχουν δύο ισχυρές και μονίμως αντικρουόμενες στρατηγικές κοινωνικής αλλαγής. Η πρώτη, λειτουργεί σταδιακά, επιδιώκοντας φιλελεύθερες νίκες με αφετηρία το status quo. Οι ακόλουθοι αυτής της στρατηγικής μπορούν εύκολα να συνυπάρξουν με άλλους πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους. Η δεύτερη αντί να έχει το status quo ως σημείο εκκίνησης, έχει την ουτοπία της ιδεολογικής σχολής που ασπάζεται. Οι ακόλουθοί της μπορούν εύκολα να κόψουν την καλημέρα σε ανθρώπους με τους οποίους συμφωνούν στο 95% των θεμάτων επειδή στο 5% δεν ασπάζονται την ορθοδοξία τους.
Είναι σαφές ότι τόσο εγώ όσο και το ΚΕΦίΜ ανήκουμε στην πρώτη κατηγορία. Όμως, δεν πρόκειται να πω ποτέ ότι η δεύτερη κατηγορία δεν έχει χρησιμότητα. Τα όρια του τι είναι πολιτικά εφικτό ορίζονται από το που ξεκινά μία άποψη να θεωρείται πολιτικά ανέφικτη. Οι «ορθόδοξοι» φιλελεύθεροι μπορεί να είναι πιο ενοχλητικοί από οποιαδήποτε άλλη ιδεολογική φράξια, όμως είναι έτσι επειδή έχουν επιλέξει να δραστηριοποιούνται στα όρια του ριζοσπαστισμού, να θέτουν στο τραπέζι κρίσιμα και αντιδημοφιλή ζητήματα με μεγάλη σαφήνεια. Εκ φύσεως, οποιαδήποτε «ορθοδοξία» στον κόσμο των ιδεών, προϋποθέτει και την ύπαρξη μίας κοσμοαντίληψης που καταλήγει σε άσπρο-μαύρο, ή είσαι μαζί μας ή είσαι εχθρός μας. Μπορεί στην εφαρμοσμένη πολιτική αυτή η στρατηγική να μην αποδίδει σχεδόν ποτέ, όμως στο κλίμα των ιδεών συμβάλλει μακροπρόθεσμα στη μετακίνηση του πολιτικά εφικτού προς την κατεύθυνση της ελευθερίας.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι όσοι ασχολούνται με τον φιλελευθερισμό, ανεξαρτήτως ιδιότητας, βρίσκονται σε ένα τρένο. Σε κάθε στάση της αμαξοστοιχίας, σε κάθε σταθμό, άλλοι ανεβαίνουν και άλλοι εγκαταλείπουν. Μπορεί οι περισσότεροι από εμάς να μην προλάβουμε τον τερματικό σταθμό, δηλαδή μία Ελλάδα που να είναι παγκόσμιο πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής ελευθερίας, όμως κατά τη διάρκεια της διαδρομής θα γνωρίσουμε σκεπτόμενους ανθρώπους που έστω και για μία στάση υπήρξαν συνοδοιπόροι.
