Η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης που σχεδιάζει να κατασκευάσει το καθεστώς Ερντογάν θα παρακάμπτει τα Στενά του Βοσπόρου στην πλευρά του ευρωπαϊκού τμήματος της Τουρκίας και θα προσθέσει ακόμη μία θαλάσσια αρτηρία που θα ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με τη Θάλασσα του Μαρμαρά και κατ’ επέκταση την έξοδο στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.
Αυτό το πολύ μεγάλο κατασκευαστικό έργο, θα είναι μάλλον η μεγαλύτερη υποδομή που έχει οραματιστεί ο Πρόεδρος Ερντογάν για τη χώρα του, και το έργο με το οποίο θα χαράξει τις νέες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην ιδεολογία του νέο-οθωμανισμού και όσους αντιτίθενται σε αυτήν, και θα αναβαθμίσει τον γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας. Συνεπώς, είναι χρήσιμο να επισημάνουμε τα παρακάτω.
Πρώτον, η υπό κατασκευή διώρυγα δεν επηρεάζει το καθεστώς (Συνθήκη του Μοντρέ, 1936) που διέπει τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Ούτε και διαμορφώνει ένα νέο καθεστώς ναυσιπλοΐας, αφού εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατή η παράκαμψη των Δαρδανελίων.
Συνεπώς, όποιο πλοίο θα εκτελεί διέλευση μέσω της διώρυγας, θα υπόκειται ούτως ή άλλως στο ρυθμιστικό πλαίσιο της Συνθήκης του Μοντρέ, όταν θα εισέρχεται στη θάλασσα του Μαρμαρά και στη συνέχεια στα Δαρδανέλια.
Επιπλέον, και παρά την πεποίθηση που εξέφρασε ο Πρόεδρος Ερντογάν, δεν είναι καθόλου σίγουρο, ότι η νέα διώρυγα θα εκφεύγει από τις ρυθμίσεις του καθεστώτος του Μοντρέ.
Ασφαλώς, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο η Τουρκία να καταγγείλει τη Συνθήκη του Μοντρέ, και με δεδομένο ότι δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, θα επιχειρήσει να επιβάλει τους δικούς της όρους, αυξάνοντας κατακόρυφα τη γεωπολιτική αξία των Στενών και διεκδικώντας πολλαπλά ανταλλάγματα από τα άμεσα ενδιαφερόμενα κράτη με τα οποία θα έρθει σε σύγκρουση.
Επισημαίνουμε, ότι το 2018 ο Ερντογάν με προεδρικό διάταγμα ανέθεσε στον εαυτό του τη δυνατότητα καταγγελίας και συνεπώς τερματισμού των διεθνών συνθηκών στις οποίες είναι συμβαλλόμενο μέρος η Τουρκία.
Άλλωστε, πρόσφατα πήραμε μια πρόγευση με την καταγγελία της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας.
Δεύτερον, η Συνθήκη του Μοντρέ έχει διαμορφώσει από το 1936 ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό καθεστώς για την Τουρκία, προσφέροντάς της ουσιαστικά τα κλειδιά για τον έλεγχο της διέλευσης των εμπορικών και ιδιαίτερα των πολεμικών πλοίων στα στενά.
Ωστόσο, η νέα διώρυγα μπορεί να θέσει σε αμφισβήτηση το προνομιακό καθεστώς του Μοντρέ, κάτι για το οποίο προειδοποίησαν την προηγούμενη εβδομάδα 126 αφυπηρετήσαντες τούρκοι διπλωμάτες.
Μάλιστα, εξέφρασαν την ανησυχία, ότι η νέα διώρυγα θα ανοίξει τη συζήτηση για την αναθεώρηση του καθεστώτος του Μοντρέ από τα άμεσα ενδιαφερόμενα ισχυρά κράτη, πλήττοντας έτσι την τουρκική κυριαρχία στα Στενά. Εννοείται, πως σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα έχει ειδικά συμφέροντα και θα πρέπει να πρωτοστατήσει στην αναθεώρηση του σχετικού καθεστώτος.
Τρίτον, είναι δεδομένο ότι η διώρυγα θα ανακουφίσει την κυκλοφορία στα Στενά του Βοσπόρου, η οποία μάλιστα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τις διώρυγες του Παναμά και του Σουέζ.
Όπως ακριβώς συνέβη με τη νέα διώρυγα του Σουέζ, η καταβολή τελών διέλευσης από τα διερχόμενα πλοία θα συμβάλει στην αναζωογόνηση της τουρκικής οικονομίας, παρά το γεγονός ότι η διέλευση από τα «ανταγωνιστικά» στενά που υπάγονται στο καθεστώς του Μοντρέ είναι δωρεάν.
Ωστόσο, η νέα διώρυγα θα αυξήσει τις τιμές των ακινήτων και θα δώσει ώθηση στη σχετική αγορά, αφού ήδη έχουν γίνει επενδύσεις στην περιοχή από επιχειρηματικά σχήματα του Κατάρ, και θα συμβάλει στη δημιουργία μιας νέας οικιστικής ζώνης.
Ουσιαστικά, η κατασκευή της διώρυγας και η δημιουργία μιας νέας πόλης θα ενισχύσει σημαντικά το ΑΕΠ της χώρας και παράλληλα θα επαναδιαμορφώσει τον δημογραφικό χάρτη της περιοχής.
Τέλος, ο υπό κατασκευή «δεύτερος Βόσπορος» είναι ένα κολοσσιαίο έργο που θα φέρει την προσωπική σφραγίδα του Προέδρου Ερντογάν. Η τουρκική αντιπολίτευση μπορεί να διαπιστώνει με αφορμή αυτό το φαραωνικό έργο τη μεγαλομανία και τη ματαιοδοξία του Ερντογάν. Ωστόσο, ο ίδιος ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τη θέση του ως οραματιστή και πατερούλη αντίστοιχα.
Και η νέα διώρυγα δεν μπορεί παρά να είναι ακόμη μια διαχωριστική γραμμή που πολώνει την πολιτική ζωή στην Τουρκία και τροφοδοτεί την πολιτική μακροημέρευση του Ερντογάν.
* Ο Μίλτος Σαρηγιαννίδης είναι επίκουρος καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, Νομική ΑΠΘ
