Της Αναστασίας Τσιβγούλη
Οι βιβλιοθήκες είναι τα νέα escape rooms ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι έτσι...
Οι σύγχρονες βιβλιοθήκες στα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ένας νέος ολόφρεσκος κόσμος, άμεσα συνδεδεμένος με την τάξη και με την τεχνολογία, που εξάπτει την περιέργεια και τη φαντασία και δημιουργεί τους πολίτες του μέλλοντος.
Φανταστείτε παιδιά να έχουν συγκεντρωθεί σε ώρα μαθήματος στη σχολική βιβλιοθήκη και να υποδύονται τους ήρωες αγαπημένων βιβλίων τους, συνομιλώντας μέσω skype με συνομηλίκους τους μαθητές σε άλλες πόλεις ή άλλες χώρες. Παιδιά που έχουν χωριστεί σε ομάδες μέσα στη βιβλιοθήκη κυνηγώντας τον χαμένο θησαυρό, που μπορεί να είναι ένας συγγραφέας, ένα βιβλίο ή ένα αντικείμενο, χρησιμοποιώντας στοιχεία που ενώνουν τις «κουκκίδες» της αναζήτησής τους. Σκεφθείτε το πάρτι του σχολείου να γίνεται μέσα στη βιβλιοθήκη κι ο «μπουφές» να διαθέτει λαχταριστά βιβλία για κάθε γούστο! Παιδιά που ερευνούν και αξιολογούν τη γνώση από τα σχολικά βιβλία, μέσα από τις διαφορετικές πηγές που διαθέτουν οι βιβλιοθήκες.
Οι σχολικές βιβλιοθήκες που είναι κλειστές και αυστηρές ή υπολειτουργούν κι όσες απλά χρησιμοποιούνται ως… «πάρκινγκ» αταξινόμητων βιβλίων, αποκομμένες από το παραδοσιακό «μάθημα», δεν έχουν πλέον θέση στα σύγχρονα σχολεία.
Οι σύγχρονες σχολικές βιβλιοθήκες είναι ο δρόμος για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που περιγράφονται για τους πολίτες του μέλλοντος στη συνθήκη της Λισαβόνας από το 2000: Κριτική σκέψη/κριτική στάση, τεχνολογική παιδεία, πληροφοριακή παιδεία, φιλαναγνωσία, κοινωνικές δεξιότητες.
Εισηγητές και συνομιλητές -εκπαιδευτικοί και βιβλιοθηκονόμοι σχολείων, άνθρωποι της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Βιβλιοθήκης της Βουλής, σημαντικοί συγγραφείς- μετείχαν στην ημερίδα που άνοιξε τη γόνιμη συζήτηση για το θέμα στα εκπαιδευτήρια «Ο Πλάτων».
Σχέση αμφίδρομη
Σχολεία και βιβλιοθήκες, μια σχέση αμφίδρομη, όταν οι βιβλιοθήκες και τα σχολεία έχουν τον ρόλο που απαιτεί η εποχή, διευρύνοντας τη γνώση και αναπτύσσοντας την κριτική ικανότητα των μαθητών.
«Τοποθετούμε τη βιβλιοθήκη μας στο κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, θεωρώντας ότι είναι πλέον απαραίτητο να δημιουργήσουμε πολίτες που δεν θα λαμβάνουν άκριτα νέα ψευδή ή αληθή από τα ΜΜΕ ή μη έγκυρες πληροφορίες από το διαδίκτυο, αλλά θα μπορούν να διακρίνουν μέσα από αυτή την πληθώρα ενημέρωσης την απάντηση στο οποιοδήποτε ερώτημά τους», είπε η Βάσια Παπαδοπούλου, γενική διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων «Ο Πλάτων».
Πόσο εύκολο είναι όμως σήμερα να αντιληφθούν την αξία αυτής της σχέσης μαθητές και μαθήτριες, που «παίζουν στα δάχτυλα» τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, έχοντας πρόσβαση σε αμέτρητες πληροφορίες εύκολα και γρήγορα, με τίμημα όμως να έχουν χάσει σημαντικές γλωσσικές δεξιότητες, όπως ανέφερε η υπεύθυνη των βιβλιοθηκών του Κολεγίου Αθηνών, Αλεξάνδρα Παπάζογλου. Πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να «ζωντανέψουν» το μάθημα οδηγώντας τα παιδιά στην εξερεύνηση μιας βιβλιοθήκης;
«Η σχολική βιβλιοθήκη είναι η συνέχεια του μαθήματος» ανέφερε η φιλόλογος Βάσω Παπαδοπούλου, τονίζοντας πως δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν πρόσβαση σε έγκυρες παγκόσμιες βάσεις δεδομένων και βοηθά να αναπτύξουν ικανότητες, όπως ο πληροφοριακός γραμματισμός.
Μεγάλη έμφαση δόθηκε από τους ομιλητές της ημερίδας στις πληροφοριακές δεξιότητες που αναπτύσσονται μέσα από τη μελέτη βιβλίων, εκφράστηκαν ωστόσο διαφορετικές απόψεις για το πώς επιδρά στον εγκέφαλο η ανάγνωση ηλεκτρονικών βιβλίων.
Όπως τόνισε η Ελίζα Μακρίδου, βιβλιοθηκονόμος της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος και συντονίστρια της δράσης «Γενικά Λύκεια και βιβλιοθήκες συνεργάζονται στην υλοποίηση δημιουργικών εργασιών», το διάβασμα, όπως κι αν το επιλέγουμε, μας κάνει καλό, με την προϋπόθεση να είμαστε πληροφοριακά εγγράμματοι, να γνωρίζουμε δηλαδή πως θα έχουμε πρόσβαση σε επιλεγμένες πληροφορίες με αποτελεσματικό τρόπο και κριτική ικανότητα.
Εθνική Βιβλιοθήκη
Η Εθνική Βιβλιοθήκη δείχνει τον δρόμο που ακολουθούν τα σύγχρονα εκπαιδευτήρια με το πρόγραμμα NOW του Δικτύου Ελληνικών Βιβλιοθηκών, το οποίο ανέλυσε η εκπρόσωπός του Πάμελα Μίνη. Το πρόγραμμα αναπτύσσεται σε 224 δημοτικές βιβλιοθήκες και βιβλιοθήκες δημόσιων ή ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων με μια σειρά καλοκαιρινών και επετειακών δράσεων.
Την ίδια ώρα, ένας τεράστιος πλούτος γνώσης με 650.000 τόμους βιβλίων όλων των επιστημών, εφημερίδες και περιοδικά βρίσκεται στα τρία κτίρια της βιβλιοθήκης της Βουλής στο Μέγαρο Βουλής (Σύνταγμα), στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο (Λένορμαν 218) και στο κτίριο Μπενακείου Βιβλιοθήκης (Ανθίμου Γαζή 2 - υπό ανακατασκευή). Πώς μπορεί να ωφεληθεί η μαθητική κοινότητα; Όπως αναφέρθηκε από την εκπρόσωπο της βιβλιοθήκης της Βουλής Αντζελα Καραπάνου, υπάρχουν πολλές δράσεις για μαθητές, ενώ τους δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακό υλικό, σε εφημερίδες και περιοδικά, σε παροχή τεχνογνωσίας για οργάνωση σχολικών βιβλιοθηκών και στη δυνατότητα εκπόνησης ερευνητικών εργασιών στους χώρους της βιβλιοθήκης.
Συγγραφείς και βιβλιοθήκες
«Ταξιδεύω σε όλη την Ελλάδα και διαπιστώνω πως δεν υπάρχουν, δυστυχώς, σε μικρά μέρη βιβλιοθήκες σε σχολεία - δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι σε αυτόν τον τόπο» δήλωσε ο Μάνος Κοντολέων, που έγινε συγγραφέας, όπως είπε, όταν «στην κρίσιμη ηλικία της επιλογής για το μέλλον του» βρέθηκε ως φοιτητής στη Θεσσαλονίκη μέσα σε μια πλούσια βιβλιοθήκη.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως χρειάζεται μια βιβλιοθήκη για να μεγαλώσεις ένα παιδί, λαμβάνοντας υπόψη τα λεγόμενα της συγγραφέως Ελένης Σβορώνου. Σε μια εποχή που, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, οι έφηβοι δεν μπορούν να βρουν κάποιο νόημα για τη ζωή τους, είναι σημαντικό να δούμε πώς μια βιβλιοθήκη μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο, έναν χώρο που ο νέος άνθρωπος θα πάρει τα ερεθίσματα για να ξανασυνδεθεί με τον εαυτό του, να αναγνωρίσει έναν σκοπό.
Το διάβασμα και οι γονείς
Όσο για την απάντηση στους γονείς που ρωτάνε γιατί δεν διαβάζουν τα παιδιά τους, μια φράση που συνηθίζουμε οι περισσότεροι να λέμε στα παιδιά μας δίνει την καλύτερη εξήγηση, όπως επεσήμανε ο Νίκος Σιδέρης, υπεύθυνος της βιβλιοθήκης των Εκπαιδευτηρίων «Ο Πλάτων»: «Αν διαβάσεις, τότε θα δεις τηλεόραση ή θα χρησιμοποιήσεις τον υπολογιστή». Έτσι το διάβασμα, αντί για ευχάριστη εμπειρία γίνεται «δουλειά» που χρειάζεται επιβράβευση, ενώ η τηλεόραση και το τάμπλετ γίνονται αντιληπτά ως «δώρα».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 21 Φεβρουαρίου 2019.
