Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ο Τόμας Σόουελ, ένας από τους σημαντικότερους αφροαμερικανούς οικονομολόγους, έγραφε το 1993, στο βιβλίο του Is Reality Optional? ότι «Το πρώτο μάθημα των οικονομικών είναι η σπανιότητα: Ποτέ δεν υπάρχει κάτι σε επαρκή ποσότητα ώστε να ικανοποιήσει όλους όσους το θέλουν. Το πρώτο μάθημα της πολιτικής είναι το να αγνοείς το πρώτο μάθημα των οικονομικών».
Άλλο ένα καλοκαίρι πλησιάζει στο τέλος του. Είχαμε φωτιές στα δάση, αλλά μας έλειπαν αεροπλάνα. Είχαμε τουρίστες στη Σαμοθράκη, αλλά δεν είχαμε καράβια (επιδοτούμενα παρακαλώ) να τους επιστρέψουν στην Αλεξανδρούπολη. Είχαμε επείγοντα περιστατικά, αλλά δεν είχαμε αρκετά ασθενοφόρα. Είχαμε εθελοντές πυροσβέστες που τραυματίστηκαν την ώρα του καθήκοντος, και το ΕΣΥ δεν θα κάλυπτε πλήρως τις δαπάνες αποθεραπείας τους. Όλα αυτά συμβαίνουν την στιγμή που το κράτος ξοδεύει το μισό ΑΕΠ της χώρας χωρίς λογοδοσία, χωρίς αξιολόγηση και χωρίς ικανοποιημένους «πελάτες». Συμβαίνουν την στιγμή που οι φορολογούμενοι επιδοτούν διάφορες ΔΕΚΟ που το μόνο που κάνουν είναι να εξυπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες και να σπαταλούν τα χρήματα των φορολογουμένων σε δραστηριότητες που η αγορά μπορεί να κάνει και καλύτερα και φθηνότερα.
Ο συσχετισμός του ύψος των δαπανών του κράτους και της αποτυχίας του να επιτελέσει τα βασικά του καθήκοντα δεν είναι καθόλου τυχαίος. Για δεκαετίες οι πολιτικοί μας αγνοούν τον πρώτο κατά Σόουελ κανόνα των οικονομικών και έχουν δημιουργήσει ένα μεγάλο και αναποτελεσματικό κράτος που συχνά αποτυγχάνει στις βασικότερες λειτουργίες του - την προστασία της ζωής και της ιδιοκτησίας μας. Δεν λαϊκίζουν λοιπόν όλοι όσοι μέσα στον θυμό τους από τον χαμό του 19χρονου στη Σάμο λόγω καθυστέρησης του ασθενοφόρου, αναδεικνύουν τις διάφορες δαπάνες του κράτους που δεν σχετίζονται με τα βασικά. Καλώς η κακώς έχουμε επιλέξει το κεντρικό κράτος να έχει κεντρικό, εκτελεστικό ρόλο στην υγεία, την παιδεία και την ασφάλεια. Αν η σημερινή κυβέρνηση δεν σκοπεύει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας αυτών των τριών τομέων, μέσω αποκέντρωσης ή ιδιωτικοποιήσεων, τότε οφείλει άμεσα να ιεραρχήσει τι πρέπει να κοπεί και τι να παραμείνει στη θέση του από όλα τα υπόλοιπα πράγματα που συνεχίζει να κάνει το κράτος μας. Δεν γίνεται να λείπουν ασθενοφόρα και να έχουμε κρατική Βιομηχανία Ζάχαρης, όπως δεν γίνεται και να επιδοτούμε την άγονη γραμμή και να μην έχουμε δρομολόγια.
Ο Σόουελ είχε αναπτύξει περαιτέρω την σκέψη της πρώτης παραγράφου σε ένα μεταγενέστερο βιβλίο όπου έγραφε ότι η πολιτική και τα οικονομικά αντιμετωπίζουν το ίδιο θεμελιώδες πρόβλημα: Αυτά που θέλουμε όλοι μας είναι περισσότερα από όσα υπάρχουν. Η οικονομία της αγοράς προσπαθεί να λύσει αυτό το πρόβλημα φέρνοντας τα άτομα αντιμέτωπα με το κόστος παραγωγής των προτιμήσεών τους, και αφήνοντάς τα να επιλέξουν μόνα τους τι θα θυσιάσουν όταν τους παρουσιάζονται οι τιμές που αποκαλύπτουν αυτό το κόστος. Η πολιτική αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα με υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρηθούν ή που μπορούν να τηρηθούν μόνο δημιουργώντας άλλα προβλήματα που δεν μπορούν να αναγνωριστούν την ώρα που δίνονται οι υποσχέσεις.
Χρυσός κανόνας λοιπόν: όποτε βλέπουμε το κράτος να αποτυγχάνει σε μία βασική του λειτουργία, να έχουμε υπόψη μας ότι αυτή η αποτυχία ήταν το κρυφό κόστος μίας ακριβής υπόσχεσης που τηρήθηκε.
