Όποιος έχει γράψει πενήντα βιβλία, εκατοντάδες άρθρα, έχει εμπλακεί με ρόλο ηγετικό στα μεγαλύτερα debate της εποχής μας αφού κάποια τα έχει προκαλέσει ο ίδιος και είναι και καθηγητής της Πολιτικής Φιλοσοφίας και της Αισθητικής σε κορυφαίο πανεπιστήμιο της Δύσης, τότε, στο τελευταίο του βιβλίο, μπορεί να επιχειρηματολογήσει, κυριολεκτικά, πάνω σε ο,τιδήποτε και την ίδια στιγμή και για το αντίθετό του.
Αυτή είναι η σκέψη που κάναμε κλείνοντας το βιβλίο του φιλοσόφου Ρότζερ Σκρούτον «Πώς να είσαι Συντηρητικός» που εκδόθηκε πολύ πρόσφατα και στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος με τον παραλλαγμένο τίτλο «Πώς να (μην) είστε Συντηρητικοί». Βρίσκουμε φοβερά ενοχλητικές αυτές τις εξυπναδίστικες παρεμβάσεις από τους εκδότες, παρεμπιπτόντως.
Γραμμένο κοντά στο τέλος μιας ζωής που την πέρασε ξιφουλκώντας υπέρ του Συντηρητισμού από την κοιτίδα του Διαφωτισμού, τη Βρετανία, κάνοντας κάποια αναγκαία διαλείμματα για να γράψει βιβλία για την αισθητική της Μουσικής, τον Βάγκνερ αλλά και τη Φιλοσοφία του κρασιού ή να συμμετάσχει στην οργάνωση παράνομων δικτύων αντιφρονούντων στο κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχοσλοβακίας, ο Ρότζερ Σκρούτον, μια μεγάλη φυσιογνωμία των δυτικών γραμμάτων και ιδεών, αποφασίζει να συνοψίσει με μεγάλη ευφυΐα όσα έμαθε, συχνά με πολύ σκληρό τρόπο αφού υπέστη και διώξεις για τις ιδέες του για τον Συντηρητισμό.
Το βιβλίο είναι ευφυώς διαρθρωμένο. Αντιπαραθέτει τον Συντηρητισμό απέναντι σε όλα τα μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα της Δύσης για να απαντήσει στην κριτική, να εξηγήσει τις θεμελιώδεις αρχές του και να παραδεχτεί τις αδυναμίες του. Μάλιστα τα κεφάλαια τιτλοφορούνται αντιθετικά: «Η αλήθεια στον Φιλελευθερισμό», «Η αλήθεια στον Σοσιαλισμό», «Η αλήθεια στον Περιβαλλοντισμό» κλπ.
Μια απολογητική πραγματεία περί Συντηρητισμού είναι αυτό το βιβλίο. Μια απολογία πάνω στο γιατί οι συντηρητικοί έχουν την αξίωση οι κοινωνικές σχέσεις και οι ιεραρχίες τους που αναπτύχθηκαν στο χρόνο και μέσα από συγκεκριμένες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, οργανικά, χωρίς τον κρατικό σχεδιασμό, πρέπει να διατηρηθούν ως έχουν και να μην διαλυθούν από τις φαντασιώσεις της ανοιχτής κοινωνίας, στο όνομα της ευημερίας.
Φυσικά η απάντηση δεν δίδεται γιατί ο Σκρούτον στο τέλος της πνευματικής του πορείας βρέθηκε να υπερασπίζεται τα ανυπεράσπιστα άλλες φορές στα σοβαρά, άλλες απλώς τρολάροντας ή χλευάζοντας φιλελεύθερες εμμονές, κάτι ιδιαίτερα απολαυστικό εάν ο αναγνώστης είναι φιλελεύθερος που αναγνωρίζει στον αυτοσαρκασμό κάποια ηθική ποιότητα.
Άλλωστε, το θέμα της πραγματικής αξίας του Συντηρητισμού το έκλεισε ο Φρίντριχ Χάγιεκ στο «Γιατί δεν είμαι Συντηρητικός» επισημαίνοντας ότι «η αξία του συντηρητισμού προσδιορίζεται κάθε φορά από αυτό που θέλει να συντηρήσει» κι αυτό τον καθιστά εν πολλοίς άχρηστο ως ερμηνευτικό σχήμα και ρυθμιστικό «μπούσουλα» των κοινωνικών σχέσεων.
Γραμμένο με βιτριολικό χιούμορ, αρκετό αυτοσαρκασμό, όχι χωρίς πικρία για όσα υπέστη από φιλελεύθερους, στη Δύση της ελευθερίας επειδή ήταν συντηρητικός, σε ύφος δημοσιογραφικό, προσιτό και στον πιο αρχάριο αναγνώστη, ο Σκρούτον συνθέτει ένα έργο που τελικά δίνει όπλα στους ημιμαθείς συντηρητικούς της εποχής μας αλλά την ίδια στιγμή, βοηθάει τους προοδευτικούς να βελτιώσουν τη δική τους επιχειρηματολογία επισημαίνοντας με επιτυχία τις φιλελεύθερες αντιφάσεις και εξαλλότητες. Όποιος θέλει να γίνει καλύτερος φιλελεύθερος ας το διαβάσει στα σίγουρα.
Διαβάζοντας το «Πώς να είσαι Συντηρητικός» νιώσαμε τη βεβαιότητα ότι η μεγαλύτερη συμβολή της φιλελεύθερης σκέψης στην ανθρωπότητα δεν είναι η υπεράσπιση της δημοκρατίας και του καθολικού χαρακτήρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου αλλά η αποδόμηση της Συντήρησης. Αλλά αυτό το θέμα, όπως αναφέραμε και παραπάνω, το έχει κλείσει ήδη ο Χάγιεκ.
Η συντήρηση είναι αντιδραστική και μισανθρωπική. Το γνωρίζαμε βέβαια αλλά ήταν χρήσιμο που μας το επιβεβαίωσε ένας μεγάλος, συντηρητικός διανοούμενος της εποχής μας. Ενδιαφέρον ανάγνωσμα αλλά για ενήλικες αναγνώστες.
*Ρότζερ Σκρούτον, Πως να (μην) είστε Συντηρητικοί, εκδ. Παπαδόπουλος.
