Επανήλθε χθες στην επικαιρότητα το ζήτημα της λειτουργίας των καταστημάτων λιανικής τις Κυριακές. Αφορμή υπήρξε η απόφαση της Περιφέρειας Αττικής, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία τα καταστήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας θα μπορούν να λειτουργούν όλες τις Κυριακές του χρόνου (έναντι της τουριστικής σεζόν που ισχύει σήμερα).
Φυσικά, επειδή εδώ είναι Ελλάδα και κανένα δικαίωμα δεν υπάρχει χωρίς αστερίσκους, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι «το μέτρο, με βάση τη συγκεκριμένη απόφαση θα ενεργοποιηθεί όχι τον προσεχή Νοέμβριο αλλά τον Νοέμβριο του 2021. Η συγκεκριμένη απόφαση μπορεί να αναθεωρείται ετησίως με απόφαση που εκδίδεται τον Δεκέμβριο, ενώ σε περίπτωση μη έκδοσης νέας απόφασης, θεωρείται ότι ισχύει η προηγούμενη ρύθμιση».
Από φιλελεύθερης σκοπιάς το ζήτημα είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρο. Όχι μόνο το ιστορικό κέντρο, αλλά κάθε επιχείρηση λιανικής σε ολόκληρη τη χώρα θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα (όχι όμως και την υποχρέωση) να λειτουργεί κάθε Κυριακή του χρόνου και με ελεύθερο ωράριο. Αυτή η διαρρύθμιση αυξάνει τον ανταγωνισμό, τις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές.
Όμως, η φιλελεύθερη ουτοπία (που παρεμπιπτόντως ισχύει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες) απέχει πολύ από την ελληνική πραγματικότητα. Οι υπέρμαχοι του περιορισμού της λειτουργίας των καταστημάτων λιανικής τις Κυριακές προβάλλουν συνήθως τρία επιχειρήματα. Τη θρησκευτικότητα, την προστασία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και την προστασία των εργαζομένων. Ας τα εξετάσουμε συνοπτικά.
Πολλοί θεωρούν ότι η Κυριακή είναι η μέρα του εκκλησιασμού, αφιερωμένη στον Ύψιστο και ως τέτοια οφείλουμε να την αντιμετωπίζουμε σαν αργία. Τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο αυτό το επιχείρημα είναι αδύναμο. Πρώτον, η τήρηση των προσταγών της θρησκείας μας είναι ατομική υπόθεση κάθε πολίτη. Το κράτος σε καμία μη-θεοκρατική χώρα δεν μπορεί να υποχρεώσει τους πιστούς σε εκκλησιασμό.
Πέραν αυτού, στη χώρα μας ζουν και άθεοι οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν σε καμία μέρα κάποια ιερή υποχρέωση. Ζουν και Μουσουλμάνοι, για τους οποίους η μέρα της συναθροιστικής προσευχής είναι η Παρασκευή. Ζουν και Εβραίοι που για αυτούς η ιερή μέρα είναι το Σάββατο. Παράλληλα, ζουν και εκατομμύρια Χριστιανοί Ορθόδοξοι που δεν εκκλησιάζονται τις Κυριακές και αντ’ αυτού θα προτιμούσαν να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τα ψώνια της εβδομάδας.
Βέβαια, οι εχθροί της ελεύθερης λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές δεν εξαντλούνται στη θεοκρατία. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Γενική Συνομοσπονδία Ελλήνων Βιοτεχνών και Εμπόρων (ΓΣΕΒΕΕ) η οποία το 2017 ανακοίνωνε ότι η πιθανολογούμενη - τότε- απελευθέρωση του ωραρίου «θα οδηγήσει σε νέα λουκέτα χιλιάδες επιχειρήσεις μια ώρα γρηγορότερα σε μια περίοδο που δίνουν καθημερινή μάχη για να επιβιώσουν, παράλληλα χιλιάδες εργαζόμενοι θα οδηγηθούν στην ανεργία. Αυτό που λείπει από τους καταναλωτές είναι χρήματα και όχι χρόνος για να κάνουν τις αγορές τους».Διάλεξα αυτό το απόσπασμα διότι είναι πραγματικά αποκαλυπτικό. Τι μας είπε τότε η ΓΣΕΒΕΕ; Ό,τι αν απελευθερωθούν οι Κυριακές θα επέλθει ένας μίνι Αρμαγεδών. Φυσικά, σε κανένα μέρος του κόσμου δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Αντίθετα, όπως δείχνει η μελέτη του Χρήστου Γκενάκου, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές έχει θετική επίδραση στην απασχόληση χωρίς να επηρεάζει τα επίπεδα των τιμών. Όμως, εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον έχει ο ισχυρισμός ότι οι καταναλωτές δεν χρειάζονται χρόνο αλλά χρήμα. Αυτός ο ισχυρισμός, που επαναλαμβάνεται διαρκώς, δεν είναι τίποτε άλλο από ένα ρητορικό τέχνασμα, ένα τσιτάτο.
Οι καταναλωτές γνωρίζουν τις ανάγκες τους καλύτερα από κάθε έμπορο ή συνδικαλιστή. Για να τις μάθουν και οι υπόλοιποι, μεταξύ των οποίων και οι πολιτικοί, αρκεί να τους δοθεί το δικαίωμα στην επιλογή. Μέχρι στιγμής πάντως, όποτε και όταν ανοίγουν τα καταστήματα τις Κυριακές, ο κόσμος δείχνει να ανταποκρίνεται.
Τέλος, σε ότι αφορά τις εργασιακές σχέσεις δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να μπούμε σε ατέρμονες αναλύσεις περί κεκτημένων δικαιωμάτων ή συγκρούσεις συμφερόντων. Η αναπροσαρμογή των εργασιακών σχέσεων και συμβάσεων σε ότι αφορά την κυριακάτικη εργασία δεν αποτελεί ουσιαστικό λόγο απαγόρευσης της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές. Είτε με τις υπάρχουσες εργασιακές ρυθμίσεις είτε με πιθανές καινούριες, αυτές οι διαφορές μπορούν να επιλυθούν, αφού τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι περισσότεροι εργοδότες έχουν πρωτίστως να κερδίσουν από την άρση της απαγόρευσης της κυριακάτικης λειτουργίας.
