Του Αλέξανδρου Σκούρα
Η εορταστική περίοδος εν αναμονή εκλογών σημαίνει πως στα διάφορα τραπέζια που βρισκόμαστε ή θα βρεθούμε τις επόμενες ημέρες, η πολιτική κουβέντα είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Σε μία τέτοια περίσταση βρέθηκα χθες, με καλούς φίλους, και η κουβέντα ήρθε γρήγορα στις δημοτικές εκλογές του Μαΐου. Το φιλικό ζευγάρι κατοικεί στα βορειοανατολικά προάστια σε μία περιοχή που τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει σημαντική οικιστική ανάπτυξη με την πλειοψηφία των κατοίκων να βρίσκονται στην περιοχή λιγότερο από μία δεκαετία.
Το παράπονο των φίλων μου ήταν ότι ακριβώς επειδή οι περισσότεροι κάτοικοι είναι σχετικά νέοι στην περιοχή, και κατά συνέπεια δεν έχουν μεταφέρει τα εκλογικά τους δικαιώματα στον εν λόγω δήμο, οι απανταχού υποψήφιοι δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι δεν ασχολούνται καθόλου με τα προβλήματα του δημοτικού διαμερίσματος. Ο προφανής λόγος για την αδιαφορία των πολιτευτών είναι ότι ασχέτως του πόσο σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι, η ενασχόληση μαζί τους δεν πρόκειται να αποφέρει αντίστοιχη εκλογική επιρροή - κοινώς, δεν αξίζει να ασχοληθούν μαζί τους γιατί δεν έχουν «κουκιά».
Η συμπεριφορά των πολιτικών, στην προκειμένη περίπτωση, είναι απόλυτα ορθολογική αν θεωρήσουμε ότι οι δήμαρχοι και οι δημοτικοί σύμβουλοι είναι σαν όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους - δηλαδή πρωτίστως ενδιαφέρονται για το δικό τους καλό και στη συνέχεια για το καλό των υπολοίπων. Η πραγματική αυτή ιστορία αποτελεί ένα κατεξοχήν παράδειγμα της Θεωρίας της Δημόσιας Επιλογής, δηλαδή της σχολής σκέψης που μελετά την πολιτική συμπεριφορά με εργαλεία της οικονομικής επιστήμης.
Το βασικό θεμέλιο αυτής της θεωρίας είναι ότι όλοι όσοι ασχολούνται με τα κοινά (πολιτικοί, γραφειοκράτες, ομάδες συμφερόντων κλπ.) δεν διαφέρουν από τους υπόλοιπους ανθρώπους ως προς το ότι προτάσσουν το ατομικό τους συμφέρον στις πολιτικές δραστηριότητες.
Οι πρώιμοι θεμελιωτές της θεωρίας της δημόσιας επιλογής ήταν ο Κένεθ Άροου και ο Μάνκουρ Όλσον, ενώ στη συνέχεια οι μελετητές της απέκτησαν μεγάλο κύρος και αρκετά βραβεία Νόμπελ όπως ο Τζέιμς Μπιουκάναν (1986), η Έλινορ Όρστρομ (2009), ο Τζόρτζ Στίγκλερ (1982), ο Γκάρι Μπέκερ (1992) και ο Βέρνον Σμιθ (2002). Τα ακαδημαϊκά ινστιτούτα που συνδέονται με τη μελέτη της ήταν το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και εν συνεχεία το Πανεπιστήμιο George Mason της Βιρτζίνια ενώ τα τελευταία χρόνια σημαντική δουλειά γίνεται και στο King's College του Λονδίνου.
Στη χώρα μας η θεωρία της δημόσιας επιλογής δεν έχει πολλούς μελετητές παρά το γεγονός ότι εξ αντικειμένου μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μελέτη της πολιτικής με εργαλεία της οικονομικής επιστήμης θα μπορούσε να προσφέρει αρκετά σημαντικές αναλύσεις για τα θεσμικά μας προβλήματα και τα συνεχή φαινόμενα προσοδοθηρίας. Τα μαθήματα που οι Έλληνες πήραν από την κρίση συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τα διδάγματα της δημόσιας επιλογής.
Από τον νυν πρωθυπουργό μας που για να διατηρήσει την εξουσία δεν δίστασε να ακυρώσει κάθε δεδηλωμένη αρχή του μέχρι και τους δημοτικούς συμβούλους του δήμου που μένουν οι φίλοι μου και δεν ενδιαφέρονται για τις ανάγκες των πολιτών που δεν ψηφίζουν στον δήμο τους, η δημόσια επιλογή προσφέρει πολύ καλές εξηγήσεις και ενδεχομένως λύσεις για το πως μπορούν αυτά τα φαινόμενα να διορθωθούν.
Μία καλή αφετηρία για να μάθετε περισσότερα για αυτή την σημαντική σχολή είναι το βίντεο του Nigel Ashford που διατίθεται με ελληνικούς υπότιτλους από το learnliberty.gr:
