Ο σχολιασμός της οικονομικής πολιτικής την εποχή της πανδημίας βρίθει πολεμικών αναλογιών. Πέρα από πολεμικές αρετές, όπως ανδρεία, αποφασιστικότητα, ή υψηλό φρόνημα, οι πολεμικές παρομοιώσεις εκφράζουν μια μεγάλη αλήθεια: Από τις αρχές Μαρτίου καταιγιστικές αλλαγές σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα ανατρέπουν κάθε βεβαιότητα· μια οικονομική ανάλυση που εξετάζει κάθε θέμα ξεχωριστά και σταθμίζει οριακές αλλαγές με συγκεκριμένα εργαλεία-μοχλούς δεν αρκεί.
Όσο και να καθησυχάζει η θαλπωρή του χθες, δεν είναι χρήσιμος οδηγός για το πανδημικό αύριο, ούτε για το μεταπανδημικό μεθαύριο. Οι οικονομικές αποφάσεις σήμερα μοιάζουν με το πώς το Γενικό Επιτελείο σχεδιάζει και υλοποιεί την στρατηγική στον πόλεμο. Μια (ερασιτεχνική) προσέγγιση προσφέρει τέσσερα πολεμικά διδάγματα για την διαχείριση της οικονομίας σε καιρό πανδημίας.
Το πρώτο δίδαγμα το προσφέρουν Γάλλοι στρατηγοί, που ήταν πάντα έτοιμοι – για τον προηγούμενο, όμως πόλεμο. Η στρατηγική του 1914 θα κέρδιζε τον πόλεμο του 1870. Οι επιλογές του 1940 θα ήταν νικηφόρες το 1914, και του 1954 το 1940. Οι συνθήκες θερμοκηπίου προσήλωναν το μυαλό των στρατηγών στο παρελθόν, κρύβοντας ότι οι συνθήκες ήταν ριζικά διαφορετικές. Έτσι προέκυπτε μια ‘τύφλωση της αγέλης’ που αποθάρρυνε την διαφορετική άποψη.
Τελικά η κατάσταση σώθηκε από ιδέες ‘έξω από το κουτί’. Έτσι, οι προτάσεις για τεθωρακισμένα που κατέθεσε ο Τουχατσέφσκι βοήθησαν την ΕΣΣΔ (όσο και αν ο ίδιος θανατώθηκε). Ομοίως, ο στρατηγός Ντε Γκώλ έσωσε την Γαλλία αλλά μόνο μετά την καταστροφή.
Με τον ίδιο τρόπο, στα οικονομικά ερμηνεύεται η κάθε κρίση με όρους της προηγούμενης. Πολλοί διατηρούν τα ίδιο διεκδικητικό πλαίσιο – μαχόμενοι σε λάθος πεδίο μάχης. Ανησυχούν για επιμέρους ζητήματα όπως ο ηθικός κίνδυνος ή το σχετικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, την στιγμή που το κύριο μέλημα είναι η αποτροπή μόνιμης καταστροφής του παραγωγικού ιστού. Προτρέχουν αναζητώντας πανάκειες χωρίς να διαθέτουν ακόμη κάποιο πλαίσιο κατανόησης της μεγάλης εικόνας. Επιλέγουν λύσεις χωρίς να ξέρουν ποιο είναι το πρόβλημα.
Το δεύτερο δίδαγμα το προσφέρει η πολεμική διαχείριση της οικονομίας. Όταν κλείνουν μεγάλα τμήματα της οικονομίας, σημασία δεν έχει να κρατηθούν όλα τα ίδια, αλλά να προσαρμοστούν όσοι έχουν την ευελιξία να παράγουν στις νέες συνθήκες – π.χ. οι αυτοκινητοβιομηχανίες παράγουν αναπνευστήρες. Όσοι πρόλαβαν να κάνουν μεταρρυθμίσεις που ευνοούν την προσαρμοστικότητα βρίσκονται σε ευνοϊκή θέση. Η πανδημική οικονομία απαιτεί και δεν πρέπει να παγώνει μεταρρυθμίσεις.
Τρίτη έρχεται η στρατιωτική ιατρική: αν επιθυμούμε πραγματικά να σωθεί η κατάσταση δεν πρέπει να κρυβόμαστε από τις δύσκολες αποφάσεις, αλλά να τις λαμβάνουμε το ταχύτερο δυνατόν. Οι κανόνες του triage – της διαλογής τραυματιών στο πεδίο της μάχης – υιοθετήθηκαν την εποχή του Ναπολέοντα. Παραβλέποντας την κοινωνική ή ιεραρχική θέση, αναθέτουν προτεραιότητα παρέμβασης εκεί όπου θα σημειωθεί καλύτερο αποτέλεσμα. Η ανάκαμψη της οικονομίας μετά τα πρώτα σοκ απαιτεί αντίστοιχη αποφασιστικότητα και σαφήνεια.
Το τελευταίο και πιο σημαντικό δίδαγμα εξάγεται από τη διαφορά στις οικονομικές αντιδράσεις μετά το τέλος των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Μετά τον Α’ Πόλεμο όλοι προσπάθησαν να επιστρέψουν στην προπολεμική κατάσταση το ταχύτερο δυνατόν – μια άρνηση της πραγματικότητας με ολέθριες συνέπειες. Αντιθέτως, ο Β’ Παγκόσμιος έληξε όταν η Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς ανέδειξε νέους κανόνες του παιχνιδιού που βασίζονταν στην συνεργασία και έτσι έχτισε το οικονομικό θαύμα.
