Του Αλέξανδρου Σκούρα
Τι κοινό έχει άραγε ο πρωθυπουργός με τον Άκη Τσοχατζόπουλο, τον Γιάννο Παπαντωνίου, τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Μαδούρο, τον Μπέρνι Σάντερς και τους αδερφούς Κάστρο; Τι κοινό έχει η Κίνα, η Σοβιετική Ένωση, η Βενεζουέλα, η Δανία και η Σουηδία; Όλοι οι παραπάνω ηγέτες και όλες οι παραπάνω χώρες θεωρούνται ως υπερασπιστές και παραδείγματα του σοσιαλισμού. Εκεί έχει φτάσει η ιδεολογική σύγχυση της αριστεράς που μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ ακόμα προσπαθεί αποδεχθεί την ήττα της.
Η αδυναμία διατύπωσης ενός σύγχρονου ορισμού που να παρέχει με σαφήνεια τη δυνατότητα διάκρισης μεταξύ των τελείως διαφορετικών προσεγγίσεων και συστημάτων που αναφέρονται στην παραπάνω παράγραφο έχει δύο κυρίως συνέπειες. Από τη μία πλευρά, είναι σχεδόν αδύνατη η αποδόμηση ή έστω η αντιπαράθεση σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ενός συστήματος όταν κάτω από την ταμπέλα του μπορεί να συνυπάρχει η Δανία με τη Βενεζουέλα. Από την άλλη, οι υπέρμαχοι του σοσιαλισμού έχουν αναπτύξει ένα καταπληκτικό αντανακλαστικό: κάθε φορά που ο σοσιαλισμός αποτυγχάνει, σπεύδουν να πουν ότι αυτό που απέτυχε δεν είναι σοσιαλισμός! Όπως έλεγαν οι παλιοί στα μικρά παιδιά, κορώνα χάνεις - γράμματα κερδίζω.
Στην ελληνική κοινωνία ο σοσιαλισμός έχει σχετικά πολύ καλή (αν και συνεχώς μειούμενη) δημοφιλία. Σύμφωνα με την πασίγνωστη έρευνα της Διανέοσις σχετικά με το τί πιστεύουν οι Έλληνες, το 56% των συμπολιτών μας έχει θετική γνώμη για τον σοσιαλισμό (ενώ το 2017 ήταν 62%). Παρά τα όσα πιστεύουν ορισμένοι ειδικοί και ιδεολόγοι, δεν έχει απολύτως καμία σημασία ο τύπος του σοσιαλισμού που ο κάθε πολίτης έχει στο μυαλό του όταν δηλώνει τη θετική του γνώμη. Οι ιδεολογίες και τα πολιτικά κόμματα δεν κερδίζουν τις μάχες των ιδεών ή της κάλπης βάσει των προγραμμάτων τους αλλά στην κουλτούρα, τα μέσα ενημέρωσης, τα πεζοδρόμια και τα καφενεία.
Όμως, η ιδεολογική σύγχυση που επικρατεί στην αριστερά τις τελευταίες δεκαετίες έχει αρχίσει να φαίνεται και ολοένα και πιο ξεκάθαρα στην ελληνική πολιτική σκηνή. Το 2015 το Ποτάμι αποφάσισε να συμπορευτεί στο ευρωκοινοβούλιο με τους σοσιαλδημοκράτες, ο ΣΥΡΙΖΑ μετατράπηκε σε συστημικό κόμμα που πλέον αισθάνεται πιο άνετα ανάμεσα στη Μέρκελ και τον Τραμπ παρά τους Ποδέμος και τα κόμματα που ανήκουν στο Φόρουμ του Σάο Πάολο. Το ΠΑΣΟΚ και γενικότερα η κεντροαριστερά ανακοινώνει νέες πρωτοβουλίες για την ένωση και επάνοδο του χώρου κάθε χρόνο ή και λιγότερο.
Θεωρώ, ως εξωτερικός παρατηρητής του χώρου, πως το κρίσιμο ερώτημα για να γίνει σαφές τι εννοεί ο καθένας με τον όρο αριστερά, είναι η στάση που τηρεί προς τη Βενεζουέλα. Για όσους δεν το γνωρίζουν, πριν το σοσιαλιστικό πείραμα η Βενεζουέλα ήταν η πλουσιότερη χώρα της Λατινικής Αμερικής με τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου. Ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα που ευαγγελίστηκε ο Ούγκο Τσάβεζ και συνέχισε ο Νίκολας Μαδούρο, είχε αγκαλιαστεί από τους απανταχού σοσιαλιστές σαν ένα φοβερό επίτευγμα σοσιαλιστικής ολοκλήρωσης. Μέχρι που, αναμενόμενα, τελείωσαν τα λεφτά των άλλων και το φαγοπότι τελείωσε. Η αποτυχία του σοσιαλισμού στη Βενεζουέλα είναι ολοκληρωτική, αποστομωτική και θα έπρεπε να προκαλεί δέος σε όλους τους αυτοαποκαλούμενους σοσιαλιστές. Όχι επειδή ήταν η πρώτη φορά που ο σοσιαλισμός αποτυγχάνει στο να δημιουργήσει μία καλύτερη, δικαιότερη κοινωνία με λιγότερες ανισότητες και εξάλειψη της φτώχειας αλλά επειδή 100 χρόνια μετά το πρώτο πείραμα δεν έχει να επιδείξει καμία επιτυχία. Καμία όμως! Μηδέν! Οι σοσιαλιστές που μπροστά σε αυτή την πολλοστή αποτυχία δεν αισθάνονται την ανάγκη να διαφοροποιήσουν τους ορισμούς τους και να διαχωρίσουν τη θέση τους είναι τόσο φανατισμένοι που με μαθηματική ακρίβεια θα μας οδηγούσαν σε ακόμα ένα αποτυχημένο παράδειγμα σοσιαλιστικής ολοκλήρωσης.
Αντίθετα, οι σοσιαλιστές που θεωρούν ότι η Βενεζουέλα συμβολίζει έναν ξεπερασμένο και αποτυχημένο σοσιαλισμό και προτείνουν άλλα παραδείγματα, όπως αυτό της Δανίας, οφείλουν να εγκαταλείψουν τον όρο και να τον καταργήσουν οριστικά από το λεξιλόγιό τους. Οι λόγοι για αυτή την πρόταση είναι δύο. Πρώτον, η Δανία έχει καπιταλισμό, και μάλιστα εξαιρετικής ποιότητας. Προστατεύει την ατομική ιδιοκτησία, έχει αρκετά ελεύθερο εμπόριο, υψηλό βαθμό οικονομικής ελευθερίας. Αυτές οι λειτουργίες παράγουν τον πλούτο που μετά, μέσω της φορολογίας, οι Δανοί επιλέγουν να αναδιανείμουν. Το σύστημα της Δανίας, σαν οικονομικό σύστημα, είναι οικονομία της αγοράς με ισχυρό κράτος πρόνοιας. Αν αυτό εννοούν οι σώφρονες αριστεροί ως σοσιαλισμό, γιατί συνεχίζουν να χρησιμοποιούν έναν όρο που στηρίζεται στην κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής; Ο δεύτερος λόγος που πρέπει να εγκαταλείψουν τον όρο οι υπέρμαχοι του συστήματος της Δανίας είναι επειδή δίνουν άλλοθι και δικαίωμα στους επικίνδυνους της πρώτης κατηγορίας να περνάνε τις αποτυχημένες τους απόψεις (Βενεζουέλα) σαν κάτι επιτυχημένο (Δανία). Έτσι, επιτρέπουν τη διαιώνιση της δημοφιλίας του αποτυχημένου σοσιαλισμού εις βάρος ενός συστήματος που έχει πολύ αξιόλογες επιδόσεις.
Τη λύση μόνο οι κεντροαριστεροί μπορούν να τη δώσουν. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι όταν η κεντροαριστερά μιλά με περηφάνια για τον σοσιαλισμό, κάποιον λάκκο έχει η φάβα.
