Καθώς τα νοικοκυριά φοβούνται τα χειρότερα, θα περιορίζουν τις δαπάνες τους προκειμένου να αποταμιεύσουν χρήματα. Το χρήμα όμως αυτό θα λείψει από την παγκόσμια αγορά, ενώ την ίδια στιγμή οι ανάγκες για δανειακά κεφάλαια θα αυξάνουν τόσο από τις επιχειρήσεις που θα βλέπουν την ζήτηση για τα προϊόντα τους να μειώνεται, όσο και από τις ασφαλιστικές εταιρείες που ξαφνικά θα χρειαστεί να καλύψουν μεγάλες απώλειες, όπως λέει στο liberal.gr ο Πλάτωνας Τήνιος.
Και εκτιμά ότι ο μεγάλος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία προέρχεται από τις επιχειρήσεις και την δυνατότητα σε περιβάλλον χαμηλής ζήτησης για τα προϊόντα τους, να εξυπηρετήσουν τον δανεισμό στον οποίο προσέφυγαν μαζικά τα τελευταία χρόνια λόγω των ελκυστικών μηδενικών επιτοκίων.
Στην παρούσα συγκυρία ο οικονομολόγος από το Πανεπιστήμιο Πειραιά παρομοιάζει την παγκόσμια οικονομία με αυτοκίνητο που έχει τρακάρει, που η ιπποδύναμη της μηχανής του έχει περιοριστεί, καθώς κλείνουν εργοστάσια και υπάρχει έλλειψη πρώτων υλών, ενώ καταναλωτές και επενδυτές τραβούν το πόδι από το γκάζι, δηλαδή αναστέλλουν ειλημμένες αποφάσεις για αργότερα.
«Κυρίως όμως έχουν τρελαθεί τα ηλεκτρικά του αυτοκινήτου, δηλαδή τα συστήματα που πρέπει να είναι σε θέση να διορθώνουν την πορεία σε πραγματικό χρόνο», όπως λέει ο καθηγητής του ΠΑΠΕΙ, φέρνοντας ως παράδειγμα ότι παρά τις χθεσινές παρεμβάσεις δύο μεγάλων κεντρικών τραπεζών (FED, ΕΚΤ) να ρίξουν χρήμα στην αγορά, η Wall γκρεμίστηκε με ,«σπασμένα τα φρένα».
«Αυτό που έβγαλε την ευρωζώνη από την κρίση το 2012 ήταν όταν ο Ντράγκι είπε “θα κάνω ό,τι χρειάζεται”. Τώρα η Λαγκάρντ προσπαθεί να πει το ίδιο πράγμα, αλλά το ερώτημα είναι αν τα όπλα που έχει στα χέρια της η ΕΚΤ είναι αυτά που χρειάζονται», αναφέρει ο κ Τήνιος.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Αν παρομοιάζαμε την παγκόσμια οικονομία με ένα αυτοκίνητο, τι έχει χαλάσει αυτή την στιγμή;
Νομίζαμε ότι ταξιδεύαμε σε εθνική οδό και ότι ο δρόμος ήταν υψηλών προδιαγραφών. Ξαφνικά αποδείχθηκε ότι ο δρόμος δεν ήταν καλύτερος από έναν ορεινό χωματόδρομο με επικίνδυνες στροφές και τεράστιες λακκούβες.
Αν παρομοιάσουμε την οικονομία με αυτοκίνητο, ξαφνικά έχουν χαλάσει οι μετρήσεις, δηλαδή οι εντοπισμοί των προβλημάτων, δεν λειτουργεί το GPS, άρα δεν ξέρουμε προς το που πρέπει να πάμε, ενώ έχει περιοριστεί η δυνατότητα της μηχανής, δηλαδή η προσφορά της παγκόσμιας οικονομίας. Κλείνουν εργοστάσια, μπαίνουν σε καραντίνα ολόκληρες πόλεις, διασπώνται αλυσίδες παραγωγής, σταματούν να εργάζονται άτομα που είναι σε καραντίνα. Παραγωγικότητα, προϊόντα, απασχόληση, έχουν πατήσει pause σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
- Ταυτόχρονα όμως μειώνεται και η ζήτηση, η άλλη πλευρά της εξίσωσης…
Ναι έχει μειωθεί η ταχύτητα του αυτοκινήτου, γιατί η πραγματική οικονομία τραβά το πόδι από το γκάζι και πατά το φρένο. Καταναλωτές αναβάλλουν ειλημμένες αποφάσεις, επενδυτικά σχέδια αναστέλλονται γιατί δεν μπορούν να υλοποιηθούν λόγω των προβλημάτων της προσφοράς (πρώτες ύλες βρίσκονται σε έλλειψη, παραγγελίες καθυστερούν, εξαρτήματα δεν έρχονται), αλλά και της επιδείνωσης των προσδοκιών. Ο παράγοντας φόβος μπαίνει στην πραγματική οικονομία μέσω των επενδύσεων.
Υπάρχει όμως και κάτι χειρότερο. Έχουν τρελαθεί τα ηλεκτρικά του αυτοκινήτου, δηλαδή η νομισματική κυκλοφορία, το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Κανονικά αυτά πρέπει να είναι θέση να διορθώνει την πορεία σε πραγματικό χρόνο. Βλέπουμε όμως ότι παρά τις χθεσινές κινήσεις δύο μεγάλων κεντρικών τραπεζών (FED, ΕΚΤ), η Wall γκρεμίστηκε με “σπασμένα τα φρένα”.
Ο Dow Jones κατακρημνίστηκε κατά 10%, υπέστη τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση από το “κράχ” του φθινοπώρου του 1987. Η πτώση ανακόπηκε και πρόσκαιρα μετά από την παρέμβαση της Fed που είπε ότι θα ενισχύσει με ρευστότητα 1,5 τρισ. δολ. τη διατραπεζική αγορά. Αυτό μας δείχνει, όπως και νωρίτερα η παρέμβαση της Λαγκάρντ για πρόσθετες αγορές ομολόγων 120 δισ ευρώ, ότι τα γιατρικά των κεντρικών τραπεζών δεν επαρκούν για να επανέλθει η ισορροπία.
- Πως το εξηγείτε;
Τόσο η FED, όσο και η ΕΚΤ ρίχνουν περισσότερο χρήμα στην αγορά επειδή εκτιμούν ότι αν δεν κάνουν τίποτα θα μειωθεί κι άλλο η παγκόσμια παραγωγικότητα, δηλαδή θα κλείσουν κι άλλα εργοστάσια, θα πληγούν κι άλλο οι αλυσίδες παραγωγής. Αυτός είναι και ο μεγάλος κίνδυνος, ότι όπως σε ένα αυτοκίνητο μπορεί να συνεχίζει να λειτουργεί η μηχανή, ωστόσο αν κλατάρει το ηλεκτρικό σύστημα και δεν συντονίζονται τα επιμέρους τμήματα, το όχημα σταματά.
Ο μεγάλος κίνδυνος σήμερα δεν είναι τόσο το χρηματοπιστωτικό σύστημα που λόγω της κρίσης του 2008 έχει θωρακιστεί, όσο οι επιχειρήσεις. Επειδή ζούμε σε ένα κόσμο αρνητικών επιτοκίων, πάρα πολλές επιχειρήσεις έχουν εκδώσει εταιρικά ομόλογα με ελκυστική χρηματοδότηση. Τώρα αν μειωθεί η ζήτηση για τα προϊόντα τους, δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος τους. Το παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος όχι μόνον παραμένει σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα αλλά κινείται ανοδικά. Ζούμε τον κίνδυνο να προκύψει ένα χρηματοπιστωτικό πρόβλημα μέσω των επιχειρήσεων.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ οι τράπεζες έχουν μικρότερο πρόβλημα απ’ ότι πριν από μια δεκαετία, τα χρηματοπιστωτικά της πραγματικής οικονομίας είναι σε χειρότερη κατάσταση. Έπειτα, είναι πια τόσο χαμηλά τα επιτόκια που η παραδοσιακή μέθοδος αναθέρμανσης της οικονομίας από τις τράπεζες, δηλαδή να κατεβάσουν τα επιτόκια, δεν έχει το παραμικρό αποτέλεσμα.
Ταυτόχρονα ο φόβος επηρεάζει την διάθεση δανεισμού από το τραπεζικό σύστημα. Καθώς τα νοικοκυριά φοβούνται τα χειρότερα, περιορίζουν τις δαπάνες τους προκειμένου να αποταμιεύσουν χρήματα. Το χρήμα όμως αυτό θα λείψει από την αγορά, ενώ την ίδια στιγμή οι ανάγκες για δανειακά κεφάλαια θα αυξάνουν τόσο από τις επιχειρήσεις που θα βλέπουν την ζήτηση για τα προϊόντα τους να μειώνεται, όσο και από τις ασφαλιστικές εταιρείες που ξαφνικά θα χρειαστεί να καλύψουν μεγάλες απώλειες.
- Στην περίπτωση της Ευρωζώνης τι να περιμένουμε από την ΕΚΤ;
Αυτό που έβγαλε την Ευρωζώνη από την κρίση το 2012 ήταν όταν ο Ντράγκι είπε “θα κάνω ό,τι χρειάζεται”. Τώρα η Λαγκάρντ προσπαθεί να πει το ίδιο πράγμα, αλλά το ερώτημα είναι αν τα όπλα που έχει στα χέρια της η ΕΚΤ είναι αυτά που χρειάζονται.
Οι αγορές δεν άκουσαν αυτά που έκαναν η ΕΚΤ και η FED γιατί υπάρχει ακόμη πολύ μεγάλη αβεβαιότητα για τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά αυτής της κατάστασης. Σαν να επιχειρούμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της μηχανής του αυτοκινήτου, δηλαδή της προσφοράς, αλλά ταυτόχρονα να έχουμε τρομερές αβεβαιότητες για το δρόμο μπροστά μας. Κατά πόσο δηλαδή η επιδημία θα τελειώσει σε μερικές εβδομάδες, επομένως μετά την βουτιά θα ακολουθήσει μια απότομη αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ, όπως συνέβη με το SARS ή όχι. Αν μαθαίναμε για παράδειγμα ότι σε τρεις μήνες από σήμερα θα έχει βρεθεί το εμβόλιο, η οικονομία θα μπορούσε να ανακάμψει πολύ πιο εύκολα.
Σήμερα όμως κυριαρχεί ο φόβος μπροστά στο άγνωστο. Ο,τι και να κάνει η οικονομική ηγεσία του πλανήτη δεν μπορεί να μειώσει την βασική αβεβαιότητα που αφορά το επιδημιολογικό.
- Η ελληνική οικονομία είναι από τις πιο ευάλωτες σε αυτή την κρίση;
Σίγουρα ο τουρισμός θα είναι ο μεγάλος χαμένος του 2020. Από την άλλη όμως πλευρά βοηθά η γεωγραφική τοποθεσία της Ελλάδας, καθώς το ελληνικό καλοκαίρι ίσως τελικά να αποδειχθεί το φάρμακο για την επιδημία. Έπειτα αυτό που θεωρούμε ως πρόβλημα, ότι η ελληνική οικονομία είναι πιο κλειστή για παράδειγμα από την Ιρλανδία, τελικά στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να αποδειχθεί πλεονέκτημα και να μετριάσει τα χτυπήματα συγκριτικά με αυτά που υφίστανται άλλες χώρες.
