Το χτύπημα σε υπηρεσίες εστίασης και τουρισμό αφορά το άμεσο και μικρό ξεσκαρτάρισμα που έχει να κάνει με τις αντοχές των επιχειρήσεων, το μεγάλο ξεσκαρτάρισμα στην ελληνική οικονομία θα έρθει μετά την πανδημία, σημειώνει στο liberal.gr ο οικονομολόγος Πλάτωνας Τήνιος, μιλώντας για τις επικείμενες μεγάλες αλλαγές στην δομή της κατανάλωσης, της παραγωγής, τις αλυσίδες αξίών και το διεθνές περιβάλλον. Τότε θα γίνει το μεγάλο restart, όπως λέει, με την μεταφορά ανθρώπινου δυναμικού από τον ένα κλάδο στον άλλο, καθώς και περιουσιακών στοιχείων, μια γενική επανεκκίνηση που θα συνοδευτεί και από μεγάλες ευκαιρίες, ένα είδος «δημιουργικής καταστροφής».
Αλλαγές στις καταναλωτικές μας συνήθειες θα σηματοδοτήσουν μεγαλύτερη ζήτηση για αεροπορικά ταξίδια σε πιο κοντινούς προορισμούς, υπηρεσίες υγείας, υγιεινής διατροφής, πράσινη ανάπτυξη, δημιουργώντας ευκαιρίες, δηλαδή νέο χρήμα για όσους είναι έτοιμοι, ενώ φυσικά θα υπάρξουν και πολλοί χαμένοι. "Αυτοί που θα χάσουν περισσότερο, θα είναι οι 30άρδηες, οι οποίοι προτού προλάβουν να βγουν από την πρώτη μεγάλη κρίση της ζωής τους, έρχονται αντιμέτωπη με την επόμενη κρίση", όπως αναφέρει ο κ. Τήνιος.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Πώς βλέπετε να αλλάζει η καταναλωτική μας συμπεριφορά αλλά και η δομή της οικονομίας;
Δύο ειδών θα είναι οι αλλαγές, οι βραχυπρόθεσμες και οι πιο μόνιμες. Σε άμεσο επίπεδο θα υπάρξει ένα γερό χτύπημα σε υπηρεσίες εστίασης και τουρισμό, το οποίο θα αντέξουν οι πιο υγιείς επιχειρήσεις και όχι οι υπερχρεωμένες. Σε κάθε χώρα θα επιβιώσουν πρώτα όσοι έχουν πιο βαθιές τσέπες και τι είδους προσβάσεις στην κρατική εξουσία. Σε μια οικονομία ειδικά με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής, το φαινόμενο θα είναι ακόμη πιο έντονο. Έχει επομένως μεγάλη σημασία με πόσο ουδέτερο τρόπο απέναντι σε όλους θα συμπεριφερθεί το κράτος. Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων θα δείξει ποιες χώρες έχουν τον πιο διαφανή τρόπο διακυβέρνησης και ποιες όχι.
Μας περιγράφετε επομένως το «μεγάλο» ξεσκαρτάρισμα στο χώρο του επιχειρείν, σωστά;
Όχι, σας περιγράφω το “μικρό” ξεσκαρτάρισμα, το άμεσο, αυτό που έχει να κάνει με τις αντοχές των επιχειρήσεων και το οποίο θα γίνει μέσα στο καλοκαίρι, το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Όσο και να θέλουν η ελληνική κυβέρνηση, όπως και οι ξένες να σώσουν τους πάντες, αυτό πρακτικά δεν είναι εφικτό.
Το “μεγάλο” ξεσκαρτάρισμα θα έρθει μετά την πανδημία, όταν θα αρχίσουν να φαίνονται οι αλλαγές στην δομή της κατανάλωσης και της παραγωγής, στις αλυσίδες αξίες και στο διεθνές περιβάλλον. Τότε θα γίνει το μεγάλο restart. Η μεταφορά ανθρώπινου δυναμικού από ένα κλάδο στον άλλο αλλά και περιουσιακών στοιχείων. Το restart όμως θα συνοδευτεί και από μεγάλες ευκαιρίες, όπως η αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας, υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση, ενώ ταυτόχρονα θα περιοριστούν τα αεροπορικά ταξίδια.
Έχουμε εθιστεί να θεωρούμε κάθε αλλαγή ως αρνητική. Κάποιες θα είναι επ' ωφελεία της Ελλάδος, όπως για παράδειγμα μια στροφή προς την υγιεινή διαβίωση που συνεπάγεται μεγαλύτερη ζήτηση για μεσογειακά προϊόντα και η ζήτηση για αεροπορικά ταξίδια σε χώρες κοντινές στην Ελλάδα. Επίσης θα “κοντύνουν” οι αλυσίδες παραγωγής, άρα κάποιες δραστηριότητες που είχαν φύγει από την Ελλάδα θα επιστρέψουν πίσω. Ολ' αυτά συνεπάγονται νέο χρήμα.
Κάθε ανακάτεμα της τράπουλας δημιουργεί ευκαιρίες, αυτό λέτε;
Σίγουρα το ανακάτεμα δημιουργεί ευκαιρίες. Το θέμα είναι ότι οι πρωτοπόροι που θα δουν τις ευκαιρίες αυτές θα είναι σχετικά λίγοι και δεν θα έχουν πολύ δυνατή φωνή. Πιο δυνατή φωνή θα την έχουν αυτοί που θα χάσουν από το restart. Ένα για παράδειγμα ξενοδοχείο που ανακαινίστηκε σχετικά πρόσφατα και κουβαλά ένα μεγάλο δάνειο πιθανώς φέτος το καλοκαίρι να χρεοκοπήσει και να αλλάξει χέρια. Την επόμενη όμως ημέρα της πανδημίας η ζήτηση για τις τουριστικές υπηρεσίες θα αυξηθεί.
Σκεφτείτε τι θα συμβεί αν η υπόθεση εμπλακεί σε ατέρμονες δικαστικές διαμάχες, οι εργαζόμενοι θέλουν να δουλέψουν, οι τουρίστες θέλουν να έρθουν, αλλά αυτό δεν γίνεται επειδή οι παλαιοί με τους νέους ιδιοκτήτες θα βρίσκονται στα μαχαίρια. Είναι ένα έργο που έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν, όπως με τις προβληματικές επιχειρήσεις κατά την δεκαετία του 1980. Το σίριαλ με τις προβληματικές είχε ξεκινήσει όταν κάποιες επιχειρήσεις που δεν πληρούσαν καμία προϋπόθεση ανταγωνιστικότητας, κρατήθηκαν τεχνητά στην ζωή επειδή είχαν πρόσβαση στην εξουσία, με αποτέλεσμα να “πνίξουν” και τις υγιείς, οι οποίες δεν είχαν χώρο να αναπτυχθούν.
Πολιτικές πιέσεις θα υπάρξουν προκειμένου να κρατηθούν στην ζωή επιχειρήσεις μη βιώσιμες;
Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν πολιτικές πιέσεις να διατηρηθούν ζωντανές τέτοιες επιχειρήσεις. Πάντα στην φάση ενός μετασχηματισμού της οικονομίας όσοι χάνουν είναι πολυάριθμοι, ενώ όσοι αναδύονται, μέχρι να γίνουν γνωστοί, δεν τους ξέρει κανείς.
Σε επίπεδο εργαζομένων τι αλλαγές βλέπετε αν έρχονται;
Πολλοί αριθμητικά χαμένοι θα υπάρξουν και από πλευράς εργαζομένων. Οι πολλοί χαμένοι θα είναι οι 30άρηδες, οι οποίοι προτού προλάβουν να βγουν από την πρώτη μεγάλη κρίση της ζωής τους, προτού καταφέρουν να ορθοποδήσουν έρχονται αντιμέτωπη με την επόμενη κρίση. Η γενιά των σημερινών 30άρηδων είναι μια διπλά χαμένη γενιά. Έχοντας ζήσει μια δεκαετία σε καθεστώς ανεργίας και ημιαπασχόλησης, πάνω που ήλπιζαν σε καλύτερες ημέρες, βρίσκονται αντιμετώποι με την αβεβαιότητα της μετά COVID 19 ημέρας.
Χρειάζεται η πολιτεία να σκύψει πάνω από τα προβλήματα αυτών των ανθρώπων, τα οποία δεν είναι μόνο οικονομικά αλλά και κοινωνικά. Είναι σε μια φάση της ζωής τους που αρχίζουν να σκέφτονται να κάνουν οικογένεια, ωστόσο οι συνθήκες στην οικονομία και στην αγορά κατοικίας τους δυσκολεύει να το κάνουν πράξη. Όταν μάλιστα τελειώσει αυτή η κρίση, η γενιά των 30άρηδων θα βρεθεί ξανά σε δεύτερη μοίρα. Η προτεραιότητα της πολιτείας όσον αφορά την στήριξη θα αφορά τους ανέργους που γέννησε η κρίση, τους 20άρηδες που θα τελειώνουν τα πανεπιστήμια, όχι τους 30άρηδες.
Πότε βλέπετε να παίρνει σάρκα και οστά αυτό το restart;
Βλέπω ότι υπάρχει ένα περιθώριο χρόνου περίπου 12-18 μηνών, αρχής γενομένης δηλαδή από τα μέσα δηλαδή του 2021, προκειμένου να προετοιμαστεί αυτό το restart της ελληνικής οικονομίας. Βλέπω δηλαδή ένα χρονικό περιθώριο προκειμένου στο μεταξύ να τρέξουν μια σειρά μεταρρυθμίσεις, όπως οι αλλαγές στο πτωχευτικό δίκαιο, η δημιουργία καινούργιων χρηματοδοτικών εργαλείων, οι αλλαγές στο Ασφαλιστικό, για τα οποία, εφόσον μπουν τώρα οι βάσεις, θα είναι έτοιμα σε 12 με 18 μήνες από τώρα.
Μιλώ δηλαδή για ένα μεγάλο αλλά βατό μεταρρυθμιστικό project, πολιτικές αλλά και επιχειρηματικά σχέδια που θα ωριμάσουν στο παραπάνω διάστημα, προκειμένου να αρχίσουν να τρέχουν από τα μέσα του 2021 και μετά. Ενα μεγάλο δηλαδή μέρος της επόμενης χρονιάς θα αφορά την προσαρμογή στην νέα μετά COVID πραγματικότητα.
