Σύμφωνα με το Άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: «Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει το να εκφράζει τις απόψεις του χωρίς να υφίσταται δυσμενείς συνέπειες…».
Αναφορικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία το άρθρο 64 του Νόμου 4623/2019, ορίζει ρητώς ότι «Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) κατοχυρώνεται και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, η οποία αποτελεί θεσμική εγγύηση της αδέσμευτης και απαραβίαστης επιστημονικής σκέψης, έρευνας και διδασκαλίας. Η ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών, προστατεύονται σε όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι., έναντι οποιουδήποτε προσπαθεί να τις καταλύσει ή περιορίσει…».
Καθώς διαβάζει κανείς τα παραπάνω άρθρα και ειδικά αν είναι φοιτητής ή και μέλος ΔΕΠ ελληνικού πανεπιστημίου, αντιλαμβάνεται πολύ έντονα και εμπειρικά τη διαφορά ανάμεσα στο δέον και στο είναι, ανάμεσα σε αυτό που θα έπρεπε να ισχύει και σε αυτό που τελικά ισχύει.
Αυτό που θα έπρεπε να ισχύει είναι ότι ο καθένας από μας θα έπρεπε να είναι ελεύθερος να εκφράζει τις απόψεις του τόσο εκτός όσο και -κυρίως- εντός του πανεπιστημιακού χώρου και των ηλεκτρονικών του προεκτάσεων. Θα έπρεπε να μπορεί ο κάθε φοιτητής και το κάθε μέλος ΔΕΠ να ασχολείται απρόσκοπτα με την έρευνα και τη διδασκαλία και θα έπρεπε ο πανεπιστημιακός χώρος να είναι πάντα διαθέσιμος στα μέλη του.
Η πραγματικότητα όμως φανερώνει το ακριβώς αντίθετο. Εδώ και δεκαετίες παρακολουθούμε ανενόχλητες καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων, εισβολές σε Πρυτανικά Συμβούλια, αποκλεισμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από την υπόλοιπη ακαδημαϊκή κοινότητα, προπηλακισμό μελών ΔΕΠ και φοιτητών/φοιτητριών, στοχοποιήσεις και διαπομπεύσεις μελών του πανεπιστημίου λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων ή επειδή τόλμησαν να πουν ανοιχτά τη γνώμη τους, καθώς και μια γενική απροθυμία επαρκούς προστασίας της ακαδημαϊκής μας ελευθερίας και της ελεύθερης έκφρασης και διακίνησης ιδεών απ’ αυτούς που επιχειρούν διαρκώς να τις περιορίζουν.
Τα μάτια μας έχουν δει προσφάτως μέχρι και Πρυτάνεις με κρεμασμένες ταμπέλες στον λαιμό για παραδειγματισμό ενώ κάθε τόσο κυκλοφορούν ακόμη και σε πανεπιστημιακές σελίδες στοχοποιητικά και συκοφαντικά δημοσιεύματα με φωτογραφίες μελών του πανεπιστημίου, συνοδευόμενες από λογής υβρισμούς και προσβολές.
Αναρωτιέται κανείς ευλόγως: ποια είναι η αιτία αυτής της μεγάλης απόκλισης ανάμεσα στο δέον και στο είναι; Και γιατί κανείς δεν φαίνεται να αγχώνεται για να διορθώσει το πρόβλημα; Οι αιτίες είναι πολλές και λίγο πολύ όλοι τις γνωρίζουμε. Ένα όμως πολύ σημαντικό αίτιο που φαίνεται ότι δεν του έχει δοθεί η δέουσα προσοχή είναι η καλοπροαίρετη κωλυσιεργία.
Μια κωλυσιεργία που οφείλεται κυρίως σε μια αχρείαστη τελειομανία, σε μια προσπάθεια να μεριμνήσεις για κάθε μελλοντικό ενδεχόμενο, τη στιγμή που το σπίτι σου καίγεται.
Αυτή η αναβολή του να δώσεις μια άμεση λύση, εν τέλει καταλήγει να μετατρέψει την όποια προθυμία αλλαγής σε μια κουρασμένη βούληση. Στην προσπάθειά σου να λάβεις υπόψιν όσο περισσότερες παραμέτρους μπορείς και να προνοήσεις για κάθε πιθανό κώλυμα, εν τέλει επιφέρεις εσύ ο ίδιος το κώλυμα και διατηρείς το πρόβλημα άλυτο για περισσότερο χρονικό διάστημα απ’ όσο θα έπρεπε.
Την ίδια στιγμή ένα σωρό κόσμος συνεχίζει να μην μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα στα Πανεπιστήμια και η ψαλίδα δέοντος-είναι ανοίγει ολοένα και περισσότερο.
Ενώ όμως αντιλαμβάνεσαι το άνοιγμα της ψαλίδας, γυρνάς καλοπροαίρετα το βλέμμα αλλού θέτοντας ως προτεραιότητα την «εξασφάλιση της ειρήνης στο εσωτερικό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων», χωρίς να αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό που παρουσιάζεται σαν εξασφάλιση ειρήνης είναι στην πραγματικότητα η διατήρηση του προβληματικού status quo.
Είναι ανάλογη με την ειρήνη που υπάρχει μέσα σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αν λες όσα εγκρίνουν οι παρατάξεις και οι πάτρωνές τους, κανείς δεν σε πειράζει. Αν όμως λες πράγματα που δεν εγκρίνουν, στοχοποιείσαι ή προπηλακίζεσαι.
Μόνο αν υποταχθείς στο δικό τους κοσμοείδωλο είναι διατεθειμένοι να επιτρέψουν την ειρήνη αλλιώς θα περιορίζουν διαρκώς την ελευθερία σου με κάθε μέσο.
Τέτοια ειρήνη, λυπάμαι, αλλά δεν τη θέλει κανείς μας. Η μόνη απαίτηση της συνειδητοποιημένης ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας είναι η άμεση εξασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης.
Μια εξασφάλιση που όσο περισσότερο κωλυσιεργεί τόσο περισσότερο καταδικάζεται να παραμείνει ένα δέον. Για όλους αυτούς τους λόγους, η υλοποίηση του ψηφισμένου νόμου περί δημιουργίας πανεπιστημιακής αστυνομίας στα ΑΕΙ, είναι πιο επείγουσα από ποτέ.
* Ο Αστέριος Κεχαγιάς είναι Διδάκτορας στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ. και Υποψ. Διδάκτορας, στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο Ιεροσολύμων
