Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Σήμερα συζητάμε με τον Θωμά Ακουαρόνε, επιχειρηματία από τη Θεσσαλονίκη, ιδιοκτήτη του Εργοστασίου Παιχνιδιών Ακουαρόνε, ή Παιχνίδια ΕΠΑ, τη γνωστή σε όλους ΕΠΑ. Τον ευχαριστούμε θερμά για τον χρόνο του. Και εσάς, όπως πάντα, για τις κοινοποιήσεις.
— Αγαπητέ κύριε Ακουαρόνε, πείτε μας καταρχάς για το όνομά σας. Ένα ιταλικό σαλονικιώτικο επώνυμο;
Αγαπητέ κύριε Αθανασιάδη, νομίζω το θέτετε πολύ σωστά! Είναι ένα ιταλικό όνομα, η καταγωγή μας είναι από τη Savona, μια πόλη-λιμάνι όπως και η Θεσσαλονίκη στη βόρεια Ιταλία. Αλλά και σίγουρα σαλονικιώτικο, μιας και ακόμα και ο προπάππους μου Emilio γεννήθηκε εδώ, το 1874. Είμαστε δηλαδή 4-5 γενιές Θεσσαλονικείς, γνήσιοι «μπαγιάτες»! Το όνομά μας έχει μια ηχώ μιας αλλιώτικης Θεσσαλονίκης, με συνύπαρξη Ελλήνων, Οθωμανών, Εβραίων, Αρμενίων και άλλων πολλών αλλά και μια αρκετά μεγάλη ιταλική κοινότητα. Εκεί που κάνετε ένα συνηθισμένο λάθος όμως είναι στο ακρωνύμιο ΕΠΑ! Δεν σημαίνει «Εργοστάσιο Παιχνιδιών Ακουαρόνε», όπως πιστεύει το 99% των ανθρώπων που μας γνωρίζει, αλλά… «Εργοστάσιο Παιδικών Αθυρμάτων»! Να θυμηθώ να κάνω έναν διαγωνισμό για αυτό στο Facebook της εταιρίας, και όποιος το βρει να κερδίσει μια αυθεντική «Οδύσσεια» του 1970!
— Ομολογουμένως δεν το ήξερα! Οπότε είστε πλέον τρίτη γενιά στα παιχνίδια, στην ΕΠΑ. Μία πολύ μεγάλη ιστορία. Θα θέλατε να μας την περιγράψετε, συνοπτικά; Πότε ξεκίνησε και ποιοι ήταν οι κύριοι σταθμοί της εταιρίας;
Ο προπάππους μου έστησε ένα τυπογραφείο και οι γιοι του συνέχισαν τη δουλειά, και ένας από αυτούς, ο μικρότερος, ήταν ο παππούς μου Θωμάς. Σύντομα όμως φάνηκε ότι το τυπογραφείο ήταν μικρό για να χωρέσει τα όνειρά του. Για την εκτύπωση της κάθε λέξης εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν μια σύνθεση που γινόταν γράμμα-γράμμα σε ένα κλισέ. Τα στοιχεία ήταν μεταλλικά, φτιαγμένα από μολύβι, και μετά από μερικές φορές που θα αποτύπωναν σε χαρτί το συγκεκριμένο γράμμα, αλλοιωνόταν το σχήμα τους από την πίεση και γινόταν άχρηστα. Βλέποντας όλο αυτό το μολύβι να καταλήγει στο καρότσι ενός πλανόδιου παλιατζή, ο παππούς Θωμάς συλλαμβάνει μια ιδέα: να το ξαναχρησιμοποιήσει σαν πρώτη ύλη για να κατασκευάσει μολυβένια στρατιωτάκια! Μια ιδέα απλή, όπως οι περισσότερες πολύ καλές ιδέες.
Αυτά συμβαίνουν τη δεκαετία του 1930, και η χώρα που πρωτοπορούσε στην κατασκευή καλουπιών για μολυβένια στρατιωτάκια ήταν η Γερμανία του Μεσοπολέμου. Αγοράζει λοιπόν από εκεί καλούπια και —ελλείψει Ελλήνων στρατιωτών στον κατάλογο της γερμανικής εταιρίας— ο παππούς μου διαλέγει καλούπια από γαλλικά αποικιακά στρατεύματα, των οποίων οι στολές θεώρησε ότι μοιάζουν κάπως με τους Έλληνες στρατιώτες της εποχής. Ξεκινά να λιώνει το μολύβι και να το χύνει στα καλούπια στην κουζίνα του σπιτιού του, δουλεύοντας παράλληλα στο τυπογραφείο, αλλά σε λίγο καιρό η εμπορική επιτυχία των μολυβένιων του στρατιωτών τον αναγκάζει να αφήσει το τυπογραφείο στα χέρια των μεγαλύτερων αδελφών του και να αφοσιωθεί στη μικρή του οικοτεχνία. Σύντομα οι δουλειές μεγαλώνουν, προσλαμβάνει βοηθούς, και αρχίζει να επεκτείνει την γκάμα των παιχνιδιών του δουλεύοντας και με το ξύλο. Κύβοι, σβούρες και ξύλινα τουβλάκια, ενώ σιγά-σιγά παρουσιάζονται τα πρώτα επιτραπέζια, με πρώτο το “Ne te fache pas”, τον γνωστό μας δηλαδή «Γκρινιάρη», τον οποίο και κατασκευάζουμε ακόμα, σχεδόν ογδόντα χρόνια αργότερα!
Κάπου εκεί ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος διακόπτει τη λειτουργία της εταιρίας για κάποια χρόνια και συνεχίζει τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια με τον πρωτότοκο γιο του Θωμά, τον Αιμίλιο, να προσθέτει τις μεταλλικές κατασκευές, τα γνωστά σε όλους “Μeccano”, αλλά και να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο την γκάμα των επιτραπέζιων με το «Παιχνίδι της Χήνας», το «Ποδηλατοδρόμιο», το «Παιχνίδι των Πιερότων» και πολλά άλλα. Την ίδια ώρα ο αδελφός του, ο πατέρας μου δηλαδή Ρενάτο Ακουαρόνε, είναι στα μέσα της δεκαετίας του 1950 στην Πίζα και σπουδάζει, όμως δυστυχώς ο θείος μου Αιμίλιος ασθενεί και πεθαίνει νεότατος το 1956.
Αναλαμβάνοντας την εταιρεία, ο Ρενάτο καθιερώνει τον ρόμβο με το ακρωνύμιο ΕΠΑ και ξεκινά να μετασχηματίζει μια μικρή οικοτεχνία-βιοτεχνία σε μια δυναμική επιχείρηση παιχνιδιών. Επεκτείνει περισσότερο την γκάμα κατασκευάζοντας πλαστικά τουβλάκια, τα γνωστά «Τέκτων», ακόμα περισσότερα επιτραπέζια, μερικά από τα οποία έγραψαν τη δική τους ιστορία στο ελληνικό παιχνίδι, όπως η «Πετροπηγή», η «Οδύσσεια», το «Αναζητώντας Πετρέλαιο», ο «Μέγας Αλέξανδρος» και πολλά άλλα που σήμερα είναι συλλεκτικά κομμάτια που τα αναζητούν οι συλλέκτες και τα αγοράζουν σε εξωφρενικές τιμές στο διαδίκτυο. Αγοράζει σύγχρονες μηχανές από την Ιταλία, προσλαμβάνει προσωπικό, συνεργάζεται με όλα τα μεγάλα καταστήματα της εποχής. Παράλληλα μεταφέρει την έδρα της επιχείρησης στη Θέρμη, σε ένα μεγάλο, ιδιόκτητο εργοστάσιο που εξακολουθεί να είναι η έδρα μας.
Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 έχει για βοηθό του τον μεγάλο μου αδελφό Αιμίλιο, και από τα μέσα της δεκαετίας του '80 παίρνω και εγώ σταδιακά μια θέση στην εταιρία. Ο πατέρας μας συμπλήρωσε φέτος τα 88 του χρόνια, αλλά συνεχίζει να έρχεται μια φορά τον μήνα στο εργοστάσιο, και το κλίμα την προηγούμενη μέρα είναι όπως στον στρατό όταν γνωρίζαμε ότι την επομένη θα έρθει στο στρατόπεδο κάποιος «γαλονάς» για επιθεώρηση! Καθαριότητα, σκούπισμα, συμμάζεμα, βάψιμο, συγύρισμα — τα θυμάστε, φαντάζομαι…
— Αυτή ήταν μία από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες που μπορώ να σκεφτώ για ένα οικογενειακό εργοστάσιο. Θυμίζει ταινία! Αλλά και η όλη ιστορία είναι καταπληκτική… Ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητες της εταιρίας σας σήμερα;
Τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, έχουμε —παράλληλα με την παραγωγή των επιτυχημένων επιτραπέζιων παιχνιδιών μας με τον εμβληματικό πλέον κίτρινο ρόμβο— και την αποκλειστική αντιπροσώπευση στην ελληνική αγορά επιλεγμένων ευρωπαϊκών εταιριών, με αυστηρά κριτήρια ποιότητας και ασφάλειας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι οι εταιρίες που εκπροσωπούμε αντιπροσωπεύουν τους ευρωπαϊκούς leaders στην κατηγορία τους. Δίνουμε τα προϊόντα μας σε όλα τα καλά καταστήματα παιχνιδιών σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο.
— Έχετε όμως και ένα πολύ μεγάλο κατάστημα λιανικής, σωστά;
Σωστά, το “Toy Store” στη Θέρμη! Το 2011 αποφασίσαμε από κοινού με τον αδελφό και συνέταιρό μου Αιμίλιο, να μετατρέψουμε το μεγάλο showroom της χονδρικής μας σε ένα ιδιαίτερο κατάστημα λιανικής. Με έμφαση στην ποιότητα των προϊόντων και την ασφάλεια των παιδιών, δεν ήταν δύσκολο για εμάς που γνωρίζουμε αρκετά καλά το αντικείμενο, να στήσουμε ένα κατάστημα παιχνιδιών με προτάσεις ξεχωριστές.
Σε ένα μικρό σημείο μάλιστα, το αγαπημένο μου, έχουμε ένα μικρό «μουσείο», με μια μικρή χειροκίνητη πλαστική μηχανή —στην οποία ο Αιμίλιο θυμάται και τους δυο παππούδες μας να δουλεύουν με τις ώρες—, καλούπια από μολυβένια στρατιωτάκια, κατασκευές από Μεκανό και από πλαστικά Τέκτων, ξύλινους κύβους, και το «στολίδι» της συλλογής μας, ένα κουτί μολυβένια στρατιωτάκια μοναδικό στην Ελλάδα (ένα ολόιδιο έχουμε δωρίσει στο Μουσείο Μπενάκη). Εντωμεταξύ, επειδή έχω σαν προσωπικό χόμπι τη στρατιωτική ιστορία με την οποία έχω πραγματικό πάθος, πάντα χαμογελώ κρυφά βλέποντας στο κουτί γαλλικά αποικιακά στρατεύματα να ανεμίζουν υπερήφανα την ελληνική σημαία!
— Ελλάς-Γαλλία συμμαχία! Λοιπόν, πείτε μου, τι είναι αυτό που κυρίως σάς αρέσει στη δουλειά σας; Ποιο θα ξεχωρίζατε, τι σας μαγεύει περισσότερο;
Νιώθω ότι έχω πραγματικά την ωραιότερη δουλειά στον κόσμο! Για κάποιον που τα παιχνίδια «κυλούν στις φλέβες του» όπως εγώ, πραγματικά δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη δουλειά — εκτός βέβαια από το να ήμουν δεξί εξτρέμ στον Άρη Θεσσαλονίκης! Αν έπρεπε να ξεχωρίσω μια στιγμή που πραγματικά μου αρέσει η δουλειά μου ακόμη περισσότερο;… Λοιπόν, μου αρέσει να επισκέπτομαι το ράφι της ΕΠΑ στα καλά καταστήματα παιχνιδιών, και όση ώρα είμαι εκεί απολαμβάνω να είμαι παρών όταν μια μαμά ή ένας πατέρας προτιμά τα δικά μας παιχνίδια ανάμεσα σε πάρα πολλά άλλα, εξίσου όμορφα και ποιοτικά. Νιώθω μια βαθιά ικανοποίηση για την προτίμησή τους, γιατί το να βάζεις στα χέρια ενός παιδιού ένα παιχνίδι είναι μια πράξη εμπιστοσύνης, μιας εμπιστοσύνης που προφανώς δεν έχουμε διαψεύσει για κοντά εκατό χρόνια.
— Και οι διεθνείς εκθέσεις; Από όσο ξέρω δεν χάνετε ποτέ καμία.
Συνεχίζουμε με τον αδελφό μου μια οικογενειακή παράδοση πολλών χρόνων — ο πατέρας μας έχει καρφίτσες εισόδου από την δεκαετία του '60, ο παππούς μας από τη δεκαετία του '50. Από όλες τις διεθνείς εκθέσεις ανά τον κόσμο πάντως —Χονγκ Κονγκ, Νέα Υόρκη κλπ.—, συγκινούμαι πάντα όταν ετοιμάζω τη βαλίτσα μου για τη Νυρεμβέργη, όπου διεξάγεται εδώ και εβδομήντα χρόνια η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή έκθεση παιχνιδιού. Σκέφτομαι ότι ακολουθούμε τα βήματά τους, καταλήγοντας στην ίδια πόλη αλλά με τόσες και τόσο μεγάλες αλλαγές στον κόσμο του παιχνιδιού. Είναι ένα ετήσιο ραντεβού όλων των εταιριών, μια συνάντηση και μια γιορτή! Ελπίζω κάποια μέρα να συνοδεύσω εκεί τους δυο γιούς μου και εγώ, σε περίπτωση βέβαια που αποφασίσουν να ακολουθήσουν αυτό τον δρόμο.
— Τα ελληνικά παιχνίδια, τα παιχνίδια της ΕΠΑ, κυκλοφορούν και στο εξωτερικό;
Τα παιχνίδια μας έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει ως έχουν, αμετάφραστα δηλαδή, με παραλήπτες τις ελληνικές κοινότητες ανά τον κόσμο. Κυκλοφορούν επίσης εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην Κύπρο, όπου έχουμε μόνιμο αντιπρόσωπο.
— Σε μια εποχή που κατακλύζεται από ηλεκτρονικά παιχνίδια, από games, τι τύχη μπορεί να έχουν τα «παλιά», παραδοσιακά παιχνίδια;
Έχω και εγώ μικρά παιδιά και βλέπω την τάση τους να κολλήσουν σε μια οθόνη για μεγάλο κομμάτι τού, έτσι και αλλιώς λιγότερου από εμάς, ελεύθερου χρόνου τους. Υπάρχουν όμως αρκετές υποσημειώσεις στην εικόνα αυτή. Καταρχάς, μια οικογένεια που επενδύει χρόνο σε δραστηριότητες που από κοινού μπορούν όλοι να συμμετέχουν, είτε αυτό είναι μια βόλτα ή ένα παραδοσιακό παιχνίδι, είναι μια οικογένεια που τα παιδιά της έχουν στατιστικά λιγότερο χρόνο μπροστά σε οθόνες. Επίσης, μια οικογένεια που οι γονείς διαβάζουν βιβλία, δίνει το παράδειγμα και στα παιδιά να κάνουν το ίδιο, και αυτό δεν είναι άσχετο με την τύχη που μπορεί να έχουν τα παραδοσιακά παιχνίδια στο ίδιο σπίτι.
Προσέξτε, δεν μιλώ για πλήρη αποχή από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, κάτι ούτως ή άλλως ανέφικτο, αλλά για μια ισορροπημένη διαχείριση χρόνου των παιδιών. Είμαστε αρκετά χρόνια στο παιχνίδι για να έχουμε παρακολουθήσει αρκετούς κύκλους, και για ένα μπορώ να σας διαβεβαιώσω: όσο δημοφιλή και να είναι κάποια παιχνίδια, στην περίπτωσή μας τα ηλεκτρονικά, πάντα υπάρχει, μετά από μια περίοδο υπερβολής και μαζικής κατάχρησης, ένας «αντίλογος», ένα αντίβαρο, από παιχνίδια ποιοτικότερα και χρησιμότερα.
— Και τα επιτραπέζια; Επιβιώνουν και εκείνα στις μέρες μας;
Τα επιτραπέζια έχουν λοιπόν κάνει στα χρόνια της κρίσης δυναμικό comeback, όχι μόνο στα παιδιά αλλά και σε παρέες ενηλίκων που ψάχνουν έναν διασκεδαστικό και οικονομικό τρόπο να περάσουν τα βράδια τους. Έχουμε κάθε εβδομάδα αρκετά μηνύματα στο εταιρικό site και στα social media της ΕΠΑ, με την παράκληση να εξετάσουμε την επανέκδοση επιτυχημένων κωδικών του παρελθόντος, και σας διαβεβαιώνω ότι η ιδέα πράγματι εξετάζεται σοβαρά.
— Ποια είναι τα δικά σας πιο αγαπημένα παιχνίδια; Είναι κάποια παλιά; Ή κάποια που πουλάνε ακόμα;
Ο πατέρας μου είχε μια συνήθεια που ξεκίνησε σαν αστείο και μετά του άρεσε και τη συνέχισε: σε κάποια κουτιά της δεκαετίας του '60, άρχισε να χρησιμοποιεί σαν μοντέλα τον αδελφό μου και την αδελφή μου. Βλέπετε δηλαδή σε ένα κουτί ένα όμορφο κοριτσάκι με κοτσίδες να χτίζει ένα σπιτάκι με τουβλάκια Τέκτων, και αυτή είναι η αδελφή μου, Άντα! Βλέπετε ένα αγοράκι σε ένα κουτί Μεκανό του 1966 με ένα κατσαβίδι να βιδώνει, και αυτός είναι ο σημερινός ιδιοκτήτης της ΕΠΑ, Αιμίλιο Ακουαρόνε!
— Τα καλύτερα μοντέλα. Πείτε μου κάτι άλλο, πιο πεζό: προφανώς η κρίση έχει επηρεάσει τις πωλήσεις, σωστά;
Κύριε Αθανασιάδη, η κρίση έχει επηρεάσει τις πωλήσεις σε όλους τους κλάδους, τον καθένα όμως τον πέτυχε σε διαφορετική φάση και είχε διαφορετικά αποτελέσματα. Στον δικό μας τομέα, η κρίση συνέπεσε με μια στροφή που είχε ξεκινήσει να φαίνεται και που δυστυχώς δεν ολοκληρώθηκε, προσωρινά κατά την ταπεινή μου γνώμη. Είχε να κάνει με έναν κορεσμό ως προς την ποσότητα και μια στροφή σε ποιοτικότερες, ουσιαστικότερες επιλογές παιχνιδιών: η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν είναι πάντα εφικτό για μια οικογένεια μέσα στην κρίση. Ακόμα και έτσι όμως, υπάρχει η επιθυμία να φτάσει στα χέρια των παιδιών ένα πιθανά λιγότερο εντυπωσιακό σε όγκο, αλλά ποιοτικό και ασφαλές παιχνίδι. Επίσης η κρίση αφύπνισε μεγάλο ποσοστό καταναλωτών και τους οδήγησε στο να στηρίξουν τα παιχνίδια αμιγώς ελληνικών εταιριών όπως η δική μας και οφείλουμε να τους ευχαριστήσουμε γι' αυτό.
— Καταλαβαίνω. Ας κλείσουμε αυτή την κουβέντα —που την απήλαυσα— με τα σχέδια που έχετε για το μέλλον.
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια τα επιχειρηματικά σχέδια, από έναν ορίζοντα κάποιων χρόνων, συρρικνώθηκαν στον επόμενο μήνα! Πιθανόν να σας φαίνεται υπερβολικό ή και κοντόφθαλμο κάτι τέτοιο, αλλά πιστέψτε με, αν ρωτήσετε οποιονδήποτε διευθύνει έστω και ένα περίπτερο στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, θα σας απαντήσει το ίδιο. Δίνουμε τη μάχη μας σε ένα περιβάλλον εχθρικό στη μικρή και μεσαία επιχείρηση, και κάθε χρόνος που περνά μοιάζει πιο δύσκολος από τον προηγούμενο. Παρ' όλα αυτά, δεν θα ήθελα να κλείσω την κουβέντα μας με απαισιοδοξία. Έχουν συμβεί και ευχάριστα πράγματα τα τελευταία χρόνια στην αγορά παιχνιδιού στη χώρα μας: η ειλικρινής στροφή των καταναλωτών στα ελληνικά προϊόντα, η συνειδητοποίηση ότι τα παραδοσιακά παιχνίδια μπορούν και πρέπει να παίξουν τον ρόλο του «αντίβαρου» στα ηλεκτρονικά παιχνίδια στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών, η αργή αλλά σαφής και σταθερή στροφή των γονιών σε ποιοτικότερες επιλογές παιχνιδιών. Αυτά όλα μας κάνουν να είμαστε αισιόδοξοι και να πιστεύουμε ότι τα παιδιά θα παίζουν με τα παιχνίδια ΕΠΑ και για τα επόμενα εκατό χρόνια!
— Το εύχομαι ολόψυχα, κύριε Ακουαρόνε. Και σας ευχαριστώ θερμά.
