Της Μαρίας Χούκλη
Άραγε ο Μπαράκ Ομπάμα έχει διαβάσει Πλάτωνα;
Το καίριο θέμα που έθιξε σε πρόσφατη ομιλία του σε αμερικανικό πανεπιστήμιο θα μπορούσε να το είχε εμπνευστεί από τον διάλογο «Ευθύδημος» του Έλληνα φιλοσόφου. Το πλατωνικό κείμενο, κατά σύμπτωση, ήταν μια από τις ασκήσεις στο μάθημα των Αρχαίων στις Πανελλαδικές.
Τι είπε στους νεαρούς αποφοίτους ο Πρόεδρος των ΗΠΑ;
Στην πολιτική, όπως ακριβώς συμβαίνει στη ζωή, η άγνοια δεν είναι αρετή, δεν είναι προσόν. Πρέπει να γνωρίζουμε για τι μιλάμε, ανεξαρτήτως αν είμαστε ή πιστεύουμε ότι είμαστε ειλικρινείς. Δεν αποτελεί δείγμα πολιτικής δεινότητας να μην έχεις ιδέα για ποιο πράγμα μιλάς. Δεν σημαίνει ότι λες «μεγάλες αλήθειες», αλλά ότι δεν ξέρεις τι σου γίνεται.
Στον «Ευθύδημο»*, ο Πλάτωνας διακωμωδεί δια του Σωκράτη τους σοφιστές, οι οποίοι, με εριστική δεξιοτεχνία, προσπαθούν να αποσπάσουν το χειροκρότημα και τον έπαινο των ακροατών τους δίχως να ενδιαφέρονται για την ανεύρεση της αλήθειας. Εκμεταλλεύονται με γελοίο και εξοργιστικό τρόπο διφορούμενες γλωσσικές διατυπώσεις των συνομιλητών τους για να τους αποστομώσουν.
Ο Μπαράκ Ομπάμα, σαν άλλος Σωκράτης, κατακεραύνωσε τους πολιτικούς που εκφράζουν περιφρόνηση για τους αριθμούς και τα γεγονότα, δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διασπορά ψεμάτων, ούτε για την επινόηση αναληθών στοιχείων και ταυτοχρόνως απορρίπτουν τους πραγματικούς ειδήμονες, αποκαλώντας τους «ελίτ» μόνο και μόνο για να τους απαξιώσουν. Τα παραδείγματα που επικαλέστηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος ήταν απλά: Γιατί όταν αρρωσταίνουμε έχουμε την απαίτηση οι γιατροί να έχουν σπουδάσει ιατρική και να γνωρίζουν πολύ καλά το αντικείμενο; Όταν επιβιβαστούμε σε αεροπλάνο, γιατί θέλουμε ο πιλότος να ξέρει να το κυβερνά;
Επομένως, πώς δεχόμαστε στον δημόσιο βίο να κατέχουν καίριες θέσεις πρόσωπα που δεν έχουν σχέση με τη λογική και την επιστήμη; «Αυτός είναι ο δρόμος προς την παρακμή», κατέληξε ο Ομπάμα, φωτογραφίζοντας τον Ντόναλντ Τραμπ, που θα έκανε μεγάλη καριέρα στην Αρχαία Αθήνα σαν συνάδελφος του Ευθύδημου και του αδελφού του Διονυσιόδωρου. Δημοφιλείς σοφιστές από τη Χίο, άριστοι στην οπλομαχία, στη δικανική τέχνη, μάστορες στην ανασκευή των λεγομένων από άλλους, χωρίς να νοιάζονται για την αλήθεια.
Ιδού μια επίδειξη της ανορθολογικής αντιλογίας τους: Διατείνονταν ότι όταν μιλάει κάποιος για κάτι που υπάρχει πραγματικά, λέει την αλήθεια. Αν δεν υπάρχει αυτό στο οποίο αναφέρεται, δεν δικαιούται να εκφέρει άποψη, γιατί τότε θα το δημιουργούσε εκ του μηδενός. Αλλά δεν μπορείς να δώσεις ύπαρξη σε κάτι που δεν υπάρχει και επομένως ουδείς λέει ψέματα.
Ο Σωκράτης δεν άφησε αναπάντητη τη σοφιστεία. Εξήγησε ότι με βάση όσα υποστηρίζουν, τα ίδια τους τα επιχειρήματα αυτοαναιρούνται: Αν δεν υπάρχουν ψευδείς δηλώσεις, τότε δεν υπάρχουν και λανθασμένες σκέψεις από τους αντιπάλους, ούτε λανθασμένες πράξεις. Επομένως, καταρρίπτεται ο ισχυρισμός του Ευθύδημου και του Διονυσιόδωρου, του Τραμπ, εγχώριων και πάσης εθνικότητας διαστρεβλωτών της πραγματικότητας ότι μόνον αυτοί κατέχουν την (πολιτική) αρετή και μπορούν να την διδάξουν.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, πάντως, για τους τεχνίτες του ψεύδους και τους υμνητές της άγνοιας να μάθουν τόσο καλά την τέχνη τους όσοι παρασύρονται από σοφιστείες τους και μετά να μην τους αναγνωρίζουν καμία οφειλή.
* Πλάτων, Ευθύδημος
Μεταπτυχιακή διπλωματική
Αικατερίνης Δεληγιάννη
